Edukacja dla bezpieczeństwa i obronności w ujęciu procesowym – propozycje zmian
IV. Wdrożenie
3.2. Kierunki przewidywanych rozwiązań w zakresie usprawniania organizacji edukacji
w zakresie bezpieczeństwa i obronności
Ekspert ILiOP zdecydowanie twierdzi, że należy wdrożyć zarządza-nie procesowe, które między innymi bazuje na efektywnym wykorzysta-niu zasobów organizacji i angażowawykorzysta-niu ich tam, gdzie to jest uzasadnione z punktu widzenia realizacji celu procesu i przede wszystkim osiągnię-ciu zamierzonego efektu.
Zmiany, jakich można spodziewać się w obszarze strukturalnym, umożliwią rozszerzenie oferty studiów i szkoleń, które dzięki komplek-sowemu podejściu będą zsynchronizowane. Zwiększy się liczba wydzia-łów, przez co prace planistyczne będą przejrzyste a programy dostoso-wane do potrzeb studentów. Nie będzie barier organizacyjnych, aby two-rzyć studia międzykierunkowe i w języku obcym. Dzięki bogatej ofercie programowej uczelnia może zwiększy liczbę studentów zagranicznych.
Umiędzynarodowienie studiów i przedsięwzięć naukowych przyniesie uczelni korzyści rozwojowe i finansowe, będzie szybko reagować na potrzeby otoczenia, gdyż procesy decyzyjne będą trafne i skuteczne.
W dłuższej perspektywie, na drodze stopniowych usprawnień uczelnia
przejdzie przez etap organizacji macierzowej, by osiągnąć strukturę procesową bez działów funkcjonalnych. Kultura organizacyjna nasta-wiona na współpracę i współodpowiedzialność, ciągłe doskonalenie i profesjonalizm powinny służyć kształceniu elit służb mundurowych i cywili.
W obszarze ekonomicznym (finansowym) może wzrosnąć pula środ-ków z dodatkowych źródeł, co da uczelni pewną niezależność inwesty-cyjną. Źródłami tymi będą prace eksperckie, projekty, w tym dedykowa-ne szkolenia e-learningowe, publikacje i wiedza know-how jako uczelni wiodącej w kształceniu w zakresie bezpieczeństwa i obronności; stwo-rzenie przejrzystego systemu rozliczenia wydatków i zysków opartego na ROI; efektywniejsze wykorzystanie zasobów: potencjał wydawnic-twa, bazy noclegowej, gastronomicznej, a także wykorzystywanie ich tam, gdzie są potrzebne, przyniesie pokaźne oszczędności.
W obszarze technologii będzie się dążyło do skutecznego przekazu właściwej informacji we właściwy sposób. Informacja ta będzie wspie-rać procesy decyzyjne, organizacyjne i administracyjne, zapewniając płynne funkcjonowanie uczelni i realizację codziennych zadań, dzięki czemu efekty usprawnień i działań będą szybko widoczne i odczuwal-ne. Zgodnie z panującym trendem zintegrowanego zarządzanie usłu-gami i danymi możliwe będzie stworzenie „interprise”, czyli organiza-cji, w której wszystkie aplikacje, usługi i procesy są w stanie ze sobą współpracować i wymieniać dane. Według ekspertów BPM jest najbli-żej osiągnięcia tego celu10.
Skuteczne połączenie nowoczesnych rozwiązań z tradycyjnymi bę-dzie najlepszym rozwiązaniem dla organizacji edukacyjnych. Studenci nie będą musieli gromadzić się w scentralizowanych organizacjach, aby wziąć udział w zajęciach. Nowoczesne technologie i internet dają możli-wość zdalnego dostępu do modułów edukacyjnych i szkoleniowych oraz samodzielnego budowania programu nauczania zgodnie z potrzebami.
Wyższe uczelnie przestawią się z przekazywania uogólnionej wiedzy, która „może się kiedyś przydać”, na dostarczenie „dokładnie na czas”
wiedzy dopasowanej do indywidualnych potrzeb i konkretnego modułu lub procesu edukacyjnego i szkoleniowego11.
W obszarze metodyczno-merytorycznym działania kadry naukowej będą skoncentrowane na osiąganiu najwyższych efektów kształcenia.
10 T. Konatkowski, na podst.: J. Harney, Business Process Management: All Roads Converging on a New Technology Boomtown, „Business Intelligence”, 2006, Vol. 6, No. 4, http://www.infovidematrix.pl/index.php?page =raport-cuttera-6 (22.08.2015).
11 M. Sawhney, D. Parikh, W poszukiwaniu wartości w sieciowym świecie, w:
Delegowanie strategii, Harvard Business Review, Helion, Gliwice 2006, s. 222
Programy studiów i sylabusy poszczególnych przedmiotów będą opra-cowane zgodnie z modelem ADDIE, przez co spójne i gwarantujące przyrost wiedzy i kompetencji. Środowisko dydaktyczne będzie wielo-wymiarowe dzięki stosowaniu najnowszych, ale przede wszystkim odpo-wiednich do treści narzędzi. Będzie obowiązywała akademicka niekor-poracyjna kultura, relacja mistrz – uczeń zostanie wzmocniona.
Zmiany w wyżej wymienionych obszarach spowodują również zmia-ny w obszarach, które nie zostały objęte badaniem i pozwolą ostatecz-nie ukształtować organizację wyróżniającą się następującymi cechami:
wysoką odpornością i tolerancją niepewności, dużą autonomią wspartą wiedzą i profesjonalizmem, dużą ruchliwością pracowników i harmo-nią we współdziałaniu, tymczasowym uczestnictwie w grupie, poziomej i nieformalnej komunikacji, wysokiej dynamice zmian organizacyjnych.
Rozwój organizacji edukacyjnej w kierunku organizacji proceso-wej to perspektywa krótkoterminowa i po części można stwierdzić, że przesądzona, gdyż uczelnia jest już w trakcie wdrażania takiego mode-lu zarządzania. Bariery, jakie może napotkać, małe zasoby finansowe, niż demograficzny, dynamicznie i mało przewidywalnie zmieniające się otoczenie i środowisko bezpieczeństwa mogą być jedynie czynnikami skłaniającymi do szybszej reorganizacji w ujęciu procesowym, gdyż ono właśnie da szanse na przetrwanie.
W dłuższej perspektywie istotną umiejętnością będzie wykorzysty-wanie osiągnięć nauki i techniki, by stać się organizacją innowacyjną, przedsiębiorczą i konkurencyjną. To będzie wymagało dalszych zmian w strukturze organizacyjnej. Struktura procesowa daje wiele możliwości rozwoju, przy czym głównym przewidywanym trendem będzie tworze-nie horyzontalnych struktur, składających się z grup zadaniowych i roz-budowanie wirtualnego poziomu funkcjonowania.
Modelem organizacji przyszłości, w kierunku którego może ewolu-ować organizacja edukacyjna, jest organizacja fraktalna. Struktura ta-kiej organizacji składa się z małych, szybkich układów, tzw. fraktali.
Fraktale to „elementy większej całości mające jednocześnie strukturę całości”12, wewnętrzne jednostki organizacyjne (zespoły robocze), w za-sadzie samowystarczalne, o pełnym zakresie funkcji, będące miniatur-kami całego przedsiębiorstwa. Jednostki te powiązane są w sieć za po-mocą wydajnego systemu komunikacyjnego. Tak tworzone autonomicz-ne jednostki organizacyjautonomicz-ne podporządkowaautonomicz-ne są niewielkiej centrali.
Mechanizmem scalającym i porządkującym funkcjonowanie całości są wspólne cele organizacji i podobieństwo części13.
12 M. Brzeziński (red.), Wprowadzenie do nauki o przedsiębiorstwie, Difin, War- szawa 2007, s. 295.
13 Ibidem, s. 295.
Wnioski
Wyniki prac badawczych umożliwiły realizację celu praktycznego niniejszego opracowania, jakim jest zaproponowanie praktycznego roz-wiązania problemu badawczego: Jakich należy dokonać zmian w eduka-cji bezpieczeństwa i obronności, aby zapewnić procesowe podejście do organizacji kształcenia (nauczania), a tym samym możliwie najwyższy poziom wskazanej edukacji?
1. W obszarze strukturalnym opinie ekspertów na temat rozszerzenia oferty o studia interdyscyplinarne i studia w języku obcym są od-mienne od opinii studentów na ten temat. Wspólnym mianownikiem byłoby wprowadzenie studiów w języku obcym, gdyż niektóre mo-duły czy kursy są już opracowane w języku obcym, a także studiów interdyscyplinarnych, które pogłębiłyby wiedzę z zakresu bezpie-czeństwa i obronności. Studenci zdecydowanie opowiadają się za trzystopniowym systemem kształcenia, który obecnie wydaje się optymalny ze względów na uwarunkowania prawne, a także finanso-we. Stanowią one atrakcyjną ofertę dla większej grupy studentów.
2. Wdrażanie zmian i usprawnień według ekspertów leży w gestii władz uczelni. Zarówno pracownicy, jak i studenci widzą siebie w roli po-mysłodawców. Dla studentów ważną i najbardziej skuteczną metodą jest kontakt z decydentami. Ankietowanie jako system komunikacji i źródło informacji nie jest oceniane najwyżej ani przez ekspertów, ani przez studentów.
3. W obszarze finansowym należy skoncentrować się na pozyskiwaniu dochodów z dodatkowych źródeł. Powinny to być zasoby know how i szkolenia e-learningowe dla zewnętrznych kontrahentów po opra-cowaniu odpowiednich uregulowań prawnych. Poparcie znalazła propozycja pomiaru efektywności działania uczelni z wykorzysta-niem wskaźnika rentowności (ROI – rentowność inwestycji).
4. Obszar technologii powinien być ciągle rozwijany poprzez wdrażanie nowych aplikacji ułatwiających korzystanie z zasobów i organizację studiów przy jednoczesnym szkoleniu i doskonaleniu pracowników.
5. W obszarze kształcenia należy skupić się na ciągłym podnoszeniu efektów, gdyż one decydują o prestiżu uczelni. Na pewno sprzyjałoby temu podwyższenie progu kwalifikacyjnego, ujednolicenie systemu oceniania według standardów NATO, a także całościowe wprowa-dzenie podejścia procesowego, dzięki któremu można byłoby two-rzyć kompleksowe programy studiów, monitorować dobór treści i synchronizować systemy studiów i szkoleń. Na podstawie analizy statystycznej i opinii ekspertów, a także dotychczasowych efektów
wdrażania podejścia procesowego w uczelni można stwierdzić, że wymienione powyżej przedsięwzięcia przełożą się na wyższą efek-tywność edukacji w zakresie bezpieczeństwa i obronności.
6. W zaproponowanym modelu procesowej organizacji edukacyjnej dla bezpieczeństwa i obronności pokazano, w jaki sposób fragmentary-zacja organizacji wynikająca ze struktury funkcjonalnej komplikuje wykonywanie zadań i przyczynia się do niskiej efektywności (wydłu-ża czas realizacji, powoduje błędne wykonanie zadania poprzez brak korekty w odpowiednim czasie, generuje koszty).
7. Wprowadzenie podejścia procesowego w zarządzaniu ułatwia bu-dowanie programów studiów zgodnie z metodyką opartą na pięciu etapach procesu: koncepcja, planowanie i określenie wymagań, pro-jektowanie, implementacja, testowanie i ocena. Ocena uzyskanych efektów jest narzędziem do ciągłego usprawniania całego procesu kształcenia.
8. Procesowe podejście jest skuteczne w eliminacji uchybień i uspraw-nianiu procesów również w obszarze administracji i organizacji stu-diów.
9. Wdrożenie zarządzania procesowego, które bazuje na optymalnym wykorzystaniu zasobów organizacji i angażowaniu ich tam, gdzie to jest uzasadnione z punktu realizacji celu i osiągnięcia zamierzonego celu, przyczyni się do zwiększenia efektywności edukacji. Tym sa-mym pozytywnie zweryfikowano hipotezę: Ocenia się, że organizacje edukacyjne bezpieczeństwa i obronności przy wykorzystaniu podej-ścia procesowego mogą zwiększyć efektywność swojego działania.
W procesowo zorganizowanej edukacji student stanowi punkt od-niesienia (najważniejszy element) wszelkich działań w organizacji na wszystkich płaszczyznach. Przypuszcza się, że jeżeli poprawnie zorganizujemy i zdefiniujemy wszystkie procesy istniejące w eduka-cji bezpieczeństwa i obronności występujące w sferze strukturalnej, ekonomicznej, technologicznej i metodyczno-merytorycznej, to za-pewnimy pożądaną efektywność tej edukacji i ograniczymy nakłady finansowe przeznaczone na ten cel.
10. W dłuższej perspektywie istotną umiejętnością będzie wykorzysty-wanie osiągnięć nauki i techniki, by stać się organizacją innowacyj-ną, przedsiębiorczą i konkurencyjną. To będzie wymagało dalszych zmian w strukturze organizacyjnej. Struktura procesowa daje wiele możliwości rozwoju, przy czym głównym przewidywanym trendem, w kierunku którego może ewoluować organizacja edukacyjna bez-pieczeństwa i obronności, jest organizacja fraktalna.