W zakresie badań empirycznych zgromadzono wiedzę o opiniach, po-glądach na temat stanu edukacji w zakresie bezpieczeństwa i obronności za pomocą metody sondażu diagnostycznego przeprowadzonego w 2016 r.
wśród studentów dwóch uczelni AON obecnie Akademii Sztuki Wojennej i WSPol.
Celem badań było zgromadzenie faktów umożliwiających zbadanie uwarunkowań i stanu edukacji w zakresie bezpieczeństwa i obronności w naszym kraju oraz zaproponowanie zmian, szczególnie w ujęciu pro-Tabela 2.3. Wskaźniki stanu obecnego i stanu docelowego edukacji
w zakresie bezpieczeństwa i obronności
Obszar Wskaźnik stanu obcego Wskaźniki stanu docelowego (propozycje zmian)
Strukturalny
• Trójstopniowy system edukacji
• Oferta dodatkowych kursów i szkoleń
• Wymiany studenckie
• Wprowadzanie uprawnień
• Wpływ studentów na funkcjonowanie organizacji edukacyjnej
• Studia interdyscyplinarne, międzykierunkowe, w języku obcym
• Propozycja podejścia procesowego jako rozwiązania organizacyjnego – wyróżnienie procesów głównych, pomocniczych i zarządczych
• Dbałość o wdrażanie zmian i doskonalenie procesów
Finansowy
• Dotacje
• Granty
• Finansowanie z niepublicznych źródeł
• Zmiana modelu finansowania uczelni nieuzależnionego od liczby studentów
Technologiczny
• Funkcjonowanie Wirtualnego Dziekanatu
• Szkolenia e-learningowe
• Organizacja dydaktyki (liczba studentów w grupie, gospodarowanie zasobami:
dostępność zasobów bibliotecznych, sprzętu komputerowego, baza noclegowa, wyposażenie i dostępność sal)
• Rozbudowanie funkcji Wirtualnego Dziekanatu
• Stworzenie bazy wiedzy z różnych dziedzin na różnych poziomach
• Możliwość realizacji kursów w formie e-learningowej
• Rozbudowa oprogramowania ERP wspierającego gospodarowanie zasobami e-booki,
zakwaterowanie i opłaty online, kontrola terminowości opłat
Metodyczno- -merytoryczny
• Potencjał kadrowy
• Dostępność wykładowców
• Dobór treści ogólnych i szczegółowych
• Formułowanie i realizacja celów
• Różnorodność metod nauczania
• Różnorodność form egzaminów i zaliczeń
• Jakość praktyk studenckich
• Przyrost wiedzy i umiejętności
• Doskonalenie systemu jakości kształcenia poprzez eliminowanie zbieżności lub braku korelacji treści, ich aktualności i zgodności z programem studiów, różnorodności form zajęć i zaliczeń
• Ewakuacja procesu kształcenia
• Stwarzanie studentom realnych możliwości uczestniczenia w usprawnianiu działalności uczelni
Źródło: Opracowanie własne
cesowym, zapewniających możliwie najwyższą jej efektywność. Pytania w kwestionariuszu ankiety oscylują wokół dwóch problemów badaw-czych: 1) Jaki jest stan, głównie w sferze niedomagań, edukacji w zakre-sie bezpieczeństwa i obronności w Polsce i jakie czynniki warunkują jej funkcjonowanie? 2) Jakie rozwiązania organizacyjne i procesy można zaproponować w edukacji bezpieczeństwa i obronności (w sferze struk-turalnej, ekonomicznej, technologicznej i metodyczno-merytorycznej) za-pewniające możliwie najwyższą efektywność kształcenia (nauczania)?
Poglądy specjalistów w zakresie edukacji i organizacji edukacji bez-pieczeństwa i obronności badano za pomocą wywiadu jawnego, indywidu-alnego z wykorzystaniem przygotowanych wcześniej kwestionariuszy68.
Na podstawie wyników analizy statystycznej sformułowanych wnio-sków można je uogólnić i wskazać niedomagania edukacji w zakresie bezpieczeństwa i obronności.
1. W obszarze strukturalnym:
• brak zidentyfikowanych procesów a uczelnia częściowo działa pro-cesowo,
• brak kompleksowego podejścia do organizacji szkoleń i regular-nych studiów, co skutkuje nakładaniem się zajęć,
• usprawnienia nieliczne i wolno wprowadzane, np. wdrażanie apli-kacji e-learning,
• brak skutecznego systemu usprawniania procesów, studenci mają mały wpływ na usprawnianie działalności uczelni,
• mała skuteczność działania Wydziałowych Zespołów ds. Jakości Kształcenia.
2. W obszarze finansów:
• system finansowania powinien ulec zmianie – studenci cywilni nie powinni być głównym źródłem dochodów w uczelni wojskowej, co nie oznacza, że należy z nich zrezygnować,
• wciąż nierozwiązany problem finansowania e-learningu.
3. W obszarze technologii:
• komunikacja i wymiana informacji pomiędzy pracownikami ciągle wymaga usprawnienia, mimo stosowania różnego rodzaju nowo-czesnych środków komunikacji. Najistotniejszy jest „kształt” in-formacji. Nie to, co zawiera, ale to, co powinna zawierać, aby była użyteczna.
Do zmiany tego stanu rzeczy z pewnością może przyczynić się rów-nież spłaszczenie struktur organizacyjnych i uproszczenie kanałów in-formacyjnych (por. rysunek 0.1.).
68 Wyniki sondażu diagnostycznego i raport z wywiadów znajdują się odpowiednio w Załącznikach 1, 2, 3.
• wdrażane lub funkcjonujące już aplikacje nie są w pełni wykorzy-stywane, Wirtualna Uczelnia nie aktualizuje informacji, nie posia-da też pełnej skategoryzowanej wiedzy na temat studenta (indywi-dualna ścieżka),
• baza dydaktyczna: zasoby biblioteczne mogą być wykorzystane jeszcze efektywniej przy wykorzystaniu aplikacji,
• nisko ocenione szkolenia e-learningowe,
• jeżeli chodzi o pozostałe zasoby, studenci zwracają uwagę na fakt, że baza noclegowa dla studentów niestacjonarnych i cywilnych właściwie nie istnieje.
4. W obszarze metodyczno-merytorycznym:
• mała dbałość o korelacje i jakość treści programowych na danych przedmiotach, realizacje celów i całościową organizację kształcenia.
Kadra naukowa odpowiedzialna jest za jakość kształcenia, ale nie jest odpowiedzialna za fakt, że treści powtarzały się na różnych przedmio-tach69. Monitoring jakości kształcenia, korelacji przedmiotów, poprzez chociażby weryfikację kart przedmiotu to zadania obszaru organizacji:
• chociaż kadra naukowa wykorzystywana jest odpowiednio do po-trzeb, co udowodnione zostało przez wysoką ocenę przyrostu wiedzy i kompetencji studentów, jest mało mobilna,
• niska jakość praktyk wpływa negatywnie na przyrost wiedzy i kom-petencji,
• słabe jest kształcenie umiejętności współpracy w grupie.
Przyczyn obecnego stanu rzeczy możemy upatrywać w organizacji procesu kształcenia. Eksperci podkreślają wagę organizacji kształcenia dla jakości kształcenia i funkcjonowania całej uczelni. O jakości kształ-cenia decydują składowe: ogólny poziom przygotowania kandydatów na studia i kursy, kompetencje nauczycieli, efekty kształcenia i jakość bazy dydaktycznej. Wszystko to spaja organizacja w postaci: planów studiów, programu kształcenia, rozkładu zajęć oraz przyjętych sposobów weryfi-kacji. Nawet najlepsze składowe mogą być zniweczone przez złą organi-zację procesu kształcenia.
Wnioski
Dokonana analiza literatury pozwoliła sformułować następujące wnioski:
1. Organizacja edukacyjna jest to uporządkowany system składający się z pięciu podstawowych elementów i powiązań między nimi. Są nimi:
cele organizacji, ludzie, wiedza organizacji i jej struktura,
wykorzy-69 Zob. Załącznik 1, pytanie 5, 10; Załącznik 3, tabela 1.
stywane środki. Organizacja jest systemem otwartym o charakterze społecznym, który funkcjonuje w określonym środowisku oraz kształ-towany jest przez podmioty pozostające w jego otoczeniu.
2. O organizacji można myśleć też jako o systemie informacji i stwo-rzyć organizację „holograficzną”, która posiada wielodyscyplinarne grupy dysponujące kwalifikacjami i umiejętnościami koniecznymi do radzenia sobie z otoczeniem w sposób holistyczny i zintegrowany.
3. Głównym założeniem podejścia procesowego jest całościowe myśle-nie o organizacji, tzn. myślemyśle-nie i działamyśle-nie w kategoriach powiąza-nych ze sobą czynności, dostosowanie procesów do celów bizneso-wych, poszukiwanie sposobów ich ulepszania i ustalenia mierników realizacji tych procesów, co ma prowadzić do ciągłego monitorowa-nia i ich optymalizacji.
4. Proces biznesowy dla organizacji edukacyjnej to proces kształcenia w zakresie bezpieczeństwa i obronności. Definiowany jest jako łań-cuch przemian wymagający wkładu na wejściu i dający określony rezultat na wyjściu, czyli efekt założonego celu. Efekty te zależą od przemian, którym podlegają zasoby materialne i niematerialne orga-nizacji. Efektywne procesy zatem są źródłem wartości dodanej, czyli choćby w organizacji pracowali najbardziej utalentowani i zmotywo-wani pracownicy, to są w stanie wpłynąć na efektywność kształcenia tylko w takim stopniu, w jakim pozwalają na to procesy.
5. Podstawy teoretyczne podejścia procesowego pozwoliły określić stan docelowy („to be”), oczekiwany po wdrożeniu usprawnień procesów i zaproponować strukturę procesów i ich usprawnienia organizacyjne w sferze strukturalnej, ekonomicznej, technologicznej i metodyczno- -merytorycznej.
6. Analizując, stan obecny – „as is”, można odpowiedzieć na pytania:
Co organizacja robi na rynku? – Kształci cywili i służby mundurowe na potrzeby bezpieczeństwa i obronności.
Jak to robimy? – Używając głównie tradycyjnych metod, zbyt mało i wolno wprowadzamy usprawnienia.
W jaki sposób pracujemy, aby to osiągnąć? – W strukturze funkcjo-nalnej, w swych pionach, koncentrujemy się na wykonaniu tylko swojego zadania, częściowo realizując cele, często powtarzając czynności. Zarzą-dzamy też projektami.
7. Jednocześnie można stwierdzić, że odpowiedzi przytoczone w formie wniosków pozwoliły na uzyskanie odpowiedzi na pytanie problemo-we: Jaki jest stan, głównie w sferze niedomagań, edukacji bezpie-czeństwa i obronności w Polsce i jakie czynniki warunkują jej funk-cjonowanie?
8. Dbając o praktyczną wartość przeprowadzonych badań, autorka sta-rała się, aby dokonana analiza wskazała powyższe niedomagania, a także ich przyczynę. Eksperci w udzielonych wywiadach wymienia-ją prawo i model finansowania, ale głównie sposób organizacji edu-kacji w zakresie bezpieczeństwa i obronności jest przyczyną istnieją-cych niedomagań.