Kontrakty dwustronne

Kontrakty dwustronne (bilateralne) stanowią istotny element hurtowego rynku energii, zwłaszcza w początkowych okresach jego funkcjonowania. Dos-tarczają one bowiem (między innymi) instrumentów obrotu energią o dłuższych okresach trwania, pozwalając na zmniejszenie lub podział między strony ryzyka

handlowego. Kontrakty dwustronne zabezpieczają więc zazwyczaj podstawową część portfela zakupów energii spółek obrotu. W miarę rozwoju rynku ich funkcje mogą być w znacznym stopniu przejmowane przez towarowe kontrakty terminowe na giełdach energii lub platformach obrotu energią. Giełdy oferują standaryzację i większe bezpieczeństwo obrotu, ich wadą jest jednak to, że korzystanie z usług tego typu pośredników wiąże się ze znacznymi kosztami. Należy również powiedzieć, że na rynku polskim migracja do rynku giełdowego w dużej mierze wymuszona została regulacjami państwowymi dotyczącymi publicznego obrotu energią (tzw. obligo giełdowe).

Oprócz kontraktów dwustronnych w ramach segmentu kontraktowego w Stanach Zjednoczonych i w wielu krajach europejskich (w tym również w Polsce) stosowane mogą być rozwiązania oparte na kontraktach wielostron-nych między operatorem systemowym a wytwórcami (lub wytwórcą) z jednej strony a dystrybutorami z drugiej polegające na wieloletnich umowach na dostawę energii elektrycznej. Ich zadaniem jest finansowanie (poprzez zagwa-rantowanie wytwórcom energii ustalonego poziomu przychodów) projektów inwestycyjnych, w których realizowane są określone specjalne cele, np. służące zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego kraju, rozwijaniu ekologicznych odnawialnych źródeł energii albo zabezpieczeniu zakupów energii dla odbior-ców taryfowych.

Skala tego rodzaju porozumień może być różna, od umów z pojedynczym wytwórcą aż do rozwiązań sektorowych obejmujących większość uczestników rynku. Jako przykład podobnych rozwiązań wielostronnych możemy podać kontrakty PPA (Purchase Power Agreement) obowiązujące w Stanach Zjedno-czonych albo kontrakty długoterminowe (KDT) stosowane do roku 2008 w Polsce.

Mechanizm kontraktów długoterminowych został wprowadzony w Polsce w 1994 r. w celu sfinansowania inwestycji w podsystemie wytwórczym. Zawierane były one przez ówczesnego operatora systemu przesyłowego, Polskie Sieci Elektroenergetyczne SA, z wybranymi w drodze przetargu wytwórcami po cenach wyższych od rynkowych. Wysokość cen ustalana była tak, aby pokryć koszty wynikające z inwestycji. Zakupioną w KDT energię sprzedawano proporcjonalnie pomiędzy operatorów systemów dystrybucyjnych w formie minimum ilości energii (MIE). Kontrakty te miały charakter wieloletnich umów terminowych, a najdłuższe z zawartych miały obowiązywać nawet do 2027 r.

Po wprowadzeniu konkurencyjnego rynku energii KDT utrudniały jego rozwój, ponieważ zamrażały swobodny handel znaczną częścią energii. W po-czątkowej fazie jego funkcjonowania kontrakty długoterminowe obejmowały nawet do 75% rynku. Ponadto miały one wybiórczy charakter, zapewniały korzyści wyłącznie wytwórcom, którzy je zawarli, zakłócając w ten sposób konkurencję na rynku. Po wejściu Polski do Unii Europejskiej zostały uznane przez Komisję Europejską za niedozwoloną pomoc publiczną. W 2008 r.

obowiązujące jeszcze kontrakty długoterminowe zostały rozwiązane przedter-minowo na drodze ustawowej, z wykorzystaniem specjalnego systemu odszko-dowań.

Obecnie więc na polskim rynku energii elektrycznej segment kontraktowy obrotu energią obejmuje kontrakty dwustronne. Warunki handlowe tych kon-traktów, takie jak ceny energii w nich zawarte, wolumeny i terminy dostaw, zastosowane gwarancje ich realizacji, zależą od wyniku negocjacji między stronami i znane są jedynie im.

Okres trwania kontraktu dwustronnego może zmieniać się od kilku godzin do dni, tygodni, a nawet lat. Ogólnie możemy mówić o:

– kontraktach długoterminowych – o kilkuletnich okresach trwania (nie ma-ją nic wspólnego z KDT),

– kontraktach średnioterminowych – o okresie trwania od pół roku do kilku lat, typowe to kontakty roczne,

– kontraktach krótkoterminowych – trwających do pół roku, typowe okresy trwania to kontrakty miesięczne, kwartalne albo tygodniowe,

– kontrakty natychmiastowe (spot) – na dzień dostawy, z wyprzedzeniem jedno-, dwudniowym.

Kontrakty mogą dotyczyć całej doby lub tylko jej wybranego pasma godzin (np. kontrakty typu Peaks dla dostaw w okresie szczytowym zapotrzebowania w ciągu dnia). Stosuje się również kontrakty na godziny dolin, dolin nocnych, szczytów południowych, popołudniowych. Kontrakty mogą dotyczyć wybra-nych typów dni: dni roboczych, weekendów.

Aby kontrakt mógł zostać zrealizowany na hurtowym rynku energii elek-trycznej, musi mieć określony precyzyjnie wolumen obrotu dla każdej doby dostawy, w poszczególnych jej okresach handlowych (w Polsce w godzinach). Warunki te mogą zostać ustalone z góry, w chwili jego zawarcia, na cały okres realizacji, w postaci sztywnego grafiku dostaw energii. Innym często stosowa-nym rozwiązaniem jest połączenie określonego harmonogramu z pewnymi możliwościami regulacyjnymi. Wolumeny dostaw w poszczególnych godzinach handlowych każdego dnia realizacji kontraktu specyfikowane są w postaci planowanej podstawy (wolumenu bazowego) oraz zakresu regulacji, czyli prze-działu, w którym może zmieniać się faktyczna dostawa od planowanego poziomu. Korekty dostaw dla każdej doby realizacji umowy wykonywane są z odpowiednim wyprzedzeniem, uzgodnionym w warunkach kontraktu. W przy-padku niezgłoszenia zmian w harmonogramie wolumenu dostaw obowiązują ustalenia poczynione w grafiku bazowym.

Ceny energii w kontrakcie mogą również mieć charakter cen stałych, usta-lanych nominalnie podczas zawarcia kontraktu na każdy okres handlowy wszystkich dób dostawy. Często jednak definiowane są one w postaci określo-nych formuł dla poszczególnych godzin dostawy, zależnych od ustalonych czynników, takich jak bieżące ceny na rynku, faktyczny wolumen dostawy

(w przypadku zmiennego wolumenu), wartości graniczne ceny. Wynikowa cena w takim przypadku nie jest znana z góry, lecz określa się ją w momencie dostawy poprzez zastosowanie ustalonej formuły.

Pamiętać należy, że jeżeli harmonogramy dostaw w kontraktach dwustron-nych nie są zdefiniowane precyzyjnie z punktu widzenia wymagań rynku chwilowego energii elektrycznej, to przed przedstawieniem ich operatorowi systemu przesyłowego do zaplanowania fizycznej realizacji umów i uwzględ-nienia ich w pozycjach stron kontraktów na rynku bilansującym musi nastąpić ich grafikowanie, czyli przydzielenie wolumenu i cen energii każdemu okresowi handlowemu dla poszczególnych dób handlowych. Oczywiście strony kontraktu nie mają obowiązku zgłaszać go OSP. W takim jednak przypadku kontrakt przyjmuje charakter wyłącznie finansowy, chroniąc (zgodnie z ustalonymi warunkami) pozycje stron na rynkach chwilowych.

Większa część kontraktów to umowy okresowe dotyczące dostaw energii elektrycznej w pewnym przedziale czasu (rok, miesiąc, tydzień). Obok nich na rynku energii elektrycznej mogą funkcjonować, naturalnie, kontrakty jednora-zowe dotyczące jednorazowej dostawy energii na określonych w kontrakcie warunkach, np. o określonym wolumenie transakcji oraz jej cenie. Ustalenia formalne związane z zawarciem kontraktu dokonywane są przez jego strony i mogą zależeć od konkretnego przypadku.

Kontrakty okresowe zawierane są zazwyczaj w formie pewnej umowy ra-mowej, która specyfikuje warunki formalnoprawne związane m.in. z formami i terminami płatności, sposobami rozliczeń, terminami zgłaszania korekt bazy określonego grafiku dostaw, określeniem osób odpowiedzialnych za realizację dostaw energii, zgłoszeń, korekt itd. Towarzyszą jej następnie umowy związane z uszczegółowieniem warunków kontraktu na potrzeby praktycznych dostaw energii. Mogą one przybierać postać kontraktów składowych krótkotermino-wych lub porozumień transakcyjnych będących uzupełnieniem umowy ramowej, w których określa się szczegółowe warunki obowiązujące w określonym krótszym okresie, np. dotyczące doprecyzowania ceny i wolumenu dostaw energii elektrycznej. Szczegółowe grafiki dostaw energii elektrycznej w kon-trakcie ustalane są często na dzień lub dwa przed dobą dostawy w postaci porozumień natychmiastowych spot.

Jak wspomnieliśmy, konkretne warunki kontraktu dwustronnego na dostawę energii elektrycznej zależą od stron zawieranego porozumienia i mogą w po-szczególnych przypadkach różnić się między sobą. Istnieje więc wiele możli-wych form tego rodzaju umów. Wśród różnorodnych rodzajów kontraktów dwustronnych wymienimy jednak pewną ich formę, tzw. kontrakty różnicowe, którym poświęcimy w bieżącym punkcie nieco więcej uwagi.

Celem kontraktów różnicowych jest zabezpieczenie stron przed zmienno-ścią cen chwilowych na rynku energii poprzez wprowadzenie stałej ceny dostarczanej energii oraz mechanizmu wzajemnych rekompensat za odchylenia

ceny rynkowej od ustalonej. Co istotniejsze dla tematyki naszej pracy, mogą być one często zawierane nie jako umowy fizycznej dostawy energii, ale jako kontrakty finansowe chroniące pozycje stron na chwilowych rynkach energii. Jak pokażemy dalej, pozwalają one bowiem na redukcję ryzyka cenowego, ale jedynie w sytuacji dokładnej znajomości zapotrzebowania na energię. Nawet przy ich zastosowaniu w podejmowanych decyzjach rynkowych nadal musi być uwzględniane ryzyko wynikające z niepewności krótkoterminowego popytu.

Istnieje oczywiście wiele wariantów konstruowania mechanizmu wyrów-nawczego cen w kontraktach różnicowych. Wśród najbardziej typowych możemy wymienić:

– kontrakty dwukierunkowe, – kontrakty jednokierunkowe,

– kontrakty typu maksimum–minimum („kołnierzyk”).

Kontrakty dwukierunkowe mają oczywistą i naturalną konstrukcję. Strony kontraktu, ustalając warunki, przyjmują określoną cenę kontraktu i wolumen na każdy okres rozliczeniowy każdego dnia dostawy. Aby zagwarantować wynego-cjowaną cenę, rekompensują sobie wzajemnie różnice między nią a chwilową ceną rynkową, tzn.:

– jeżeli cena rynkowa była wyższa od przyjętej w kontrakcie, producent sprzedający energię elektryczną zarobił na zakontraktowanym wolumenie więcej niż wynikałoby to z przyjętej umowy; nadwyżkę tę zwraca nabywcy,

– jeżeli cena rynkowa była niższa od przyjętej w kontrakcie, nabywca zaku-pił ustalony wolumen, płacąc mniej niż wynikałoby to z umowy; różnicę kwot dopłaca więc sprzedawcy.

Rysunek 1.2.3. Zasada kompensacji ceny chwilowej w kontrakcie dwukierunkowym Źródło: opracowanie własne na podstawie W. Mielczarski, Rynki energii elektrycznej. Wybrane

aspekty techniczne i ekonomiczne, Agencja Rynku Energii SA i Energoprojekt-Consulting SA, Warszawa 2000, s. 118 Cena kontraktu Kompensata od sprzedawcy Kompensata od nabywcy Czas Cena

Zasadę kompensacji cen dla stron kontraktu zilustrowano również na rysun-ku 1.2.3. Jak widzimy, rzeczywiście mechanizm ten daje obu stronom gwarancję stałej ceny energii. Oczywiście dokładne rozliczenia w kontrakcie dwustronnym zależą od wielu dodatkowych czynników, m.in. od tego, czy zostanie on zgłoszony operatorowi systemu przesyłowego, czy pozostanie jedynie finansową umową między sprzedawcą a odbiorcą.

Jak widzimy, kontrakty dwukierunkowe rzeczywiście zapewniają stałą cenę energii elektrycznej, chroniąc sprzedawcę i nabywcę przed zmianami cen chwi-lowych na rynku. Efekt ten uzyskiwany jest jednak tylko w sytuacji, w której wolumen kontraktu odpowiada dokładnie wielkości dostawy określanej przez zapotrzebowanie odbiorców. Różnice między popytem a kwotą energii w kon-trakcie powodują ponowne pojawienie się ryzyka cenowego, spowodowane koniecznością zakupu bądź sprzedaży na rynku chwilowym dodatkowych ilości energii pokrywających niezbilansowanie.

Aby dokładniej przeanalizować przedstawiony problem, przyjrzymy się profilom ryzyka cenowego nabywcy, które wynikają z ewentualnych różnic między ceną rynkową energii elektrycznej a ceną ustaloną w kontrakcie dwukie-runkowym. Profile te dla trzech możliwych sytuacji: gdy rzeczywiste zapotrze-bowanie energii nabywcy równe jest ustalonemu wolumenowi kontraktu; gdy jego rzeczywiste zapotrzebowanie jest większe od ustalonego wolumenu kontraktu oraz gdy jego rzeczywiste zapotrzebowanie jest mniejsze od ustalone-go wolumenu kontraktu, zostały przedstawione, odpowiednio w punktach (a), (b), (c) na rysunku 1.2.4. Oczywiście mają one przykładowy charakter dla wybranych wielkości niezbilansowania.

Na wykresach zaprezentowanych na rysunku 1.2.4 zobrazowano zmia- ny dodatkowego (dodatniego lub ujemnego) przychodu nabywcy energii w kontrakcie dwukierunkowym (oś pionowa) w zależności od (również dodatniej lub ujemnej) różnicy między ceną rynkową a kontraktową (oś po-zioma). Obie osie na każdym wykresie przecinają się w punkcie, w którym różnica między ceną rynkową a kontraktową energii wynosi zero (czyli ceny te są sobie równe).

W punkcie (a) na rysunku zaprezentowano sytuację, w której rzeczywiste zapotrzebowanie na energię nabywcy jest równe ustalonemu wolumenowi kontraktu dwukierunkowego. Na pierwszym wykresie przedstawiono zmianę przychodu w przypadku gdyby nabywca całą energię kupował na rynku (czyli nie miał zawartego kontraktu). Jeżeli cena rynkowa w danym okresie jest niska, niższa od ceny w kontrakcie, to różnica między nimi jest ujemna. Korzystając z tej sytuacji, jak widzimy, nabywca osiąga wysokie dodatkowe przychody w stosunku do zakupu z kontraktu.

Rysunek 1.2.4. Profile ryzyka cenowego nabywcy w kontrakcie dwukierunkowym przy dok ład-nym i niedokładład-nym określeniu wolumenu

Źródło: opracowanie własne na podstawie W. Mielczarski, Rynki energii elektrycznej. Wybrane aspekty techniczne i ekonomiczne, Agencja Rynku Energii SA i Energoprojekt-Consulting SA,

Warszawa 2000, s. 119–120

Bez kontraktu Kontrakt Łącznie

(a) Rzeczywiste zapotrzebowanie równe wolumenowi kontraktu

Bez kontraktu Kontrakt Łącznie

(b) Rzeczywiste zapotrzebowanie większe od wolumenu kontraktu

Bez kontraktu Kontrakt Łącznie

W miarę wzrostu ceny rynkowej różnica między nią a ceną kontraktową zbliża się do zera, powodując spadek uzyskiwanych przychodów, a następnie staje się dodatnia (gdy cena rynkowa w pewnych okresach handlowych przekro-czy cenę kontraktową). Ponieważ cena rynkowa jest wysoka, przy braku kontraktu nabywca zaczyna tracić w stosunku do sytuacji, w której zawarłby go. Prosta, która odzwierciedla dodatkowe przychody z zakupu energii, w tym przypadku jest malejąca. Zauważmy przy tym, że szybkość jej opadania zależy od wolumenu zapotrzebowania nabywcy na energię elektryczną. Oczywiście łączny koszt zakupu równy jest iloczynowi wolumenu zapotrzebowania i róż-nicy cen, więc zapotrzebowanie na energię odpowiada współczynnikowi kierunkowemu prostej profilu (pomnożonemu przez –1). Im wyższe zapotrze-bowanie energii, tym szybciej spada przychód wraz ze wzrostem ceny. Dla niskiego zapotrzebowania nachylenie prostej profilu ryzyka byłoby mniejsze.

Drugi wykres w punkcie (a) na rysunku 1.2.4 odpowiada profilowi ryzyka związanego z rekompensatami nabywcy dla sprzedawcy, które wynikają z zakupu energii w świetle zawartego kontraktu. W tym przypadku naturalnie prosta profilu jest rosnąca, ponieważ przy niskiej cenie rynkowej (niższej od kontraktowej, czyli przy ujemnej różnicy cen) nabywca wskutek działania kontraktu ponosi stratę. Zgodnie z zasadami działania kompensacji w kontrakcie dwustronnym, musi on bowiem zwrócić sprzedawcy kwotę równą wolumenowi kontraktu pomnożonemu przez różnicę cen. Przy wysokich cenach rynkowych skutki kontraktu stałyby się dodatnie, ponieważ w takim przypadku to sprze-dawca rekompensuje nadwyżkę cen nabywcy. Tym razem nachylenie prostej dodatkowych przychodów wynikających z kontraktu, dla różnych poziomów cen rynkowych, zdeterminowane jest przez wolumen zakupu z kontraktu.

W sytuacji, w której faktyczne zapotrzebowanie nabywcy na energię równe jest wolumenowi kontraktu, tempo spadku prostej profilu ryzyka przy zakupie energii wyłącznie z rynku, jest zatem dokładnie równe tempu wzrostu prostej profilu ryzyka związanego z kompensacjami wynikającymi z kontraktu. Jeśli weźmiemy pod uwagę obydwa te efekty łącznie, generowane przez nie ryzyko nawzajem się zniesie. Dodatkowe przychody przy każdej różnicy cen równe są dokładnie 0. Jeżeli nabywca energii zarobi dodatkowo, kupując energię na rynku chwilowym przy niskich cenach, to dokładnie taką samą kwotę będzie musiał zrekompensować sprzedawcy i vice versa. Profil ryzyka, jak widzimy na trzecim wykresie w punkcie (a) na rysunku 1.2.4, zobrazowany jest za pomocą poziomej prostej pokrywającej się z osią odciętych.

Inaczej przedstawia się sytuacja, gdy rzeczywiste zapotrzebowanie na ener-gię jest większe od wolumenu zawartego kontraktu, co zilustrowano w punkcie (b) na rysunku 1.2.4. Ponieważ wielkości te odpowiadają współczynnikom spadku i wzrostu odpowiednich profili ryzyka, proste na pierwszych dwóch wykresach w tym punkcie nachylone są pod różnymi kątami. Dokładniej mówiąc, prosta na pierwszym wykresie jest mocniej nachylona niż na drugim,

ponieważ współczynnik jej spadku odpowiada faktycznemu popytowi, większemu od wolumenu kontraktu. Przy niskich cenach rynkowych, kupując energię elektryczną na rynku, nabywca zarabia w stosunku do kontraktu kwotę równą swojemu zapotrzebowaniu pomnożonemu przez różnicę cen, natomiast kompen-suje sprzedawcy kwotę niższą, równą tylko wolumenowi kontraktu pomnożonemu przez różnicę cen. Przy wysokich cenach rynkowych, dla odmiany, kupując energię elektryczną na rynku, nabywca traci w stosunku do zakupu z kontraktu kwotę równą zapotrzebowaniu pomnożonemu przez różnicę cen, natomiast otrzymuje jako kompensatę od sprzedawcy kwotę równą wolumenowi kontraktu pomnożonemu przez różnicę cen. Profile ryzyka nie znoszą się więc w pełni.

Łączny profil dla tego przypadku przedstawiony jest za pomocą opadającej prostej pokazanej na trzecim wykresie w punkcie (b). Współczynnik szybkości jej spadku równy jest różnicy między współczynnikami kierunkowymi prostych na pierwszych dwóch wykresach. Innymi słowy, jest on określany przez nadwyżkę rzeczywistego popytu nad wielkością zamówioną w kontrakcie. Jeżeli ceny rynkowe w danym okresie handlowym są niższe od cen kontraktowych, nabywca kupuje dodatkową energię na rynku bilansującym, uzyskując dzięki niskim cenom dodatkowy przychód w stosunku do ewentualnego jej zakupu w kontrakcie. Jeżeli w pewnych okresach ceny rynkowe są wyższe od gwaran-towanych przez kontrakt, zakup na rynku nadwyżki niezbędnej do pokrycia zapotrzebowania przynosi, w porównaniu z zakupem z kontraktu, pewną stratę.

W punkcie (c) na rysunku 1.2.4 zobrazowano z kolei sytuację odwrotną, w której rzeczywiste zapotrzebowanie na energię elektryczną jest mniejsze od wolumenu kontraktu zawartego przez nabywcę. Oznacza to, że tym razem prosta na pierwszym wykresie opada wolniej niż rośnie prosta na drugim wykresie. Przy niskich cenach rynkowych nabywca kupujący energię elektryczną na rynku zarabia w stosunku do kontraktu kwotę równą swojemu zapotrzebowaniu pomno-żonemu przez różnicę cen, natomiast kompensuje sprzedawcy kwotę większą, równą wolumenowi kontraktu pomnożonemu przez różnicę cen. Na tej samej zasadzie przy wysokich cenach, kiedy kompensatę wypłaca sprzedawca, jest ona większa niż koszty zakupu energii na rynku. Ponownie więc mechanizm kompen-sacji w kontrakcie dwustronnym nie daje nabywcy pełnej gwarancji stałej ceny.

Podsumowując, należy stwierdzić, że kontrakty dwustronne stanowią na-rzędzie skutecznie likwidujące ryzyko zmian krótkoterminowych cen energii elektrycznej na rynku chwilowym w sytuacji, w której nabywca jest w stanie precyzyjnie określić swoje zapotrzebowanie na energię. W przypadku błędów w ocenie zapotrzebowania przychody nabywcy nadal pozostają w pewnym stopniu eksponowane na zmiany ceny rynkowej. Należy jednak zwrócić uwagę, że poziom tego ryzyka jest znacznie niższy niż w przypadku rezygnacji z zawarcia kontraktu, dotyczy bowiem konieczności zakupu lub sprzedaży różnicy niezbęd-nej do zbilansowania zapotrzebowania nabywcy.

Drugim powszechnie spotykanym typem kontraktów różnicowych są

dwukierun-kowych, obie strony przyjmują określoną cenę kontraktu i wolumen na każdy okres rozliczeniowy każdego dnia dostawy. Zasady wzajemnej kompensacji w przypadku odchyleń ceny rynkowej od ustalonej w kontrakcie są jednak w tym przypadku nieco odmienne:

– nabywca płaci sprzedającemu opłatę stałą; zazwyczaj jest ona zależna od wolumenu zakontraktowanej energii, ceny kontraktu i okresu trwania kontraktu,

– jeżeli cena rynkowa była wyższa od przyjętej w kontrakcie, sprzedawca kompensuje nabywcy uzyskaną nadwyżkę,

– jeżeli cena rynkowa była niższa od przyjętej w kontrakcie, nie ma kom-pensaty dla sprzedawcy.

Zasadę kompensacji cenowych dla obu stron zawartego kontraktu jedno-stronnego zilustrowano na rysunku 1.2.5. Podobnie jak w przypadku kompensa-cji dwukierunkowych, również dla kontraktów jednokierunkowych musimy rozważyć wpływ niepewności zapotrzebowania na energię. Odpowiednie profile ryzyka dla dodatkowego przychodu związanego z odchyleniem ceny rynkowej względem przyjętej w kontrakcie zostały zaprezentowane na rysunku 1.2.6.

Rysunek 1.2.5. Zasada kompensacji ceny chwilowej w kontrakcie jednokierunkowym Źródło: opracowanie własne na podstawie W. Mielczarski, Rynki energii elektrycznej. Wybrane

aspekty techniczne i ekonomiczne, Agencja Rynku Energii SA i Energoprojekt-Consulting SA, Warszawa 2000, s. 124

Sposób rozumowania podczas konstrukcji profili ryzyka jest analogiczny jak przy kontraktach dwustronnych, dlatego nie będziemy powtarzali ich szczegółowej analizy, skupiając się tylko pokrótce na wynikających z niej wnioskach. Zauważmy, że nawet w sytuacji, w której zapotrzebowanie na energię nabywcy równe jest wolumenowi kontraktu (punkt (a) na rysunku 1.2.6), zawarty kontrakt jednostronny nie stabilizuje w pełni poziomu cenowego. Przyjrzyjmy się finalnemu profilowi ryzyka ponoszonego przez nabywcę na trzecim wykresie w tym punkcie.

Cena kontraktu Kompensata od sprzedawcy

Czas

Rysunek 1.2.6. Profile ryzyka cenowego nabywcy w kontrakcie jednokierunkowym przy dokładnym i niedokładnym określeniu wolumenu

Źródło: opracowanie własne na podstawie W. Mielczarski, Rynki energii elektrycznej. Wybrane aspekty techniczne i ekonomiczne, Agencja Rynku Energii SA i Energoprojekt-Consulting SA,

Warszawa 2000, s. 124 Opłata

Bez kontraktu Kontrakt Łącznie

(a) Rzeczywiste zapotrzebowanie równe wolumenowi kontraktu

Bez kontraktu Kontrakt Łącznie

(b) Rzeczywiste zapotrzebowanie większe od wolumenu kontraktu

Bez kontraktu Kontrakt Łącznie

(c) Rzeczywiste zapotrzebowanie mniejsze od wolumenu kontraktu Opłata

t ł

Przy niskich cenach rynkowych, znacznie niższych od ceny ustalonej w kontrakcie, nabywca, kupując energię przez rynek, zyskuje w stosunku do swoich zobowiązań kontraktowych, ponieważ nie musi kompensować sprze-dawcy dodatkowych przychodów uzyskanych z tego powodu. Jeżeli jednak w pewnych okresach rozliczeniowych na rynku cena rynkowa energii elektrycz-nej będzie tylko nieznacznie niższa od kontraktowej, nabywca zacznie tracić, ponieważ przychody uzyskane z zakupu po niższych cenach nie będą mu gwarantować pokrycia stałej opłaty określonej w kontrakcie. Wreszcie, w