27 stycznia 1945 r. Armia Radziecka wkroczyła do Łazisk. Prawie natych
miast po wyzwoleniu organizowane są Komitety, które obejmują władzę w opuszczonych kopalniach. Należało przede wszystkim zabezpieczyć w yro
biska podziemne przed samozatopieniem, a urządzenia na powierzchni przed dewastacją.
Kolejnym najważniejszym zadaniem było uruchomienie wydobycia w celu zapewnienia paliwa dla pobliskiej elektrowni. Zdekompletowana załoga nie pytając o wynagrodzenie ani nawet o wyżywienie podejmuje pracę — urucha
mia urządzenia i przygotowuje potrzebny węgiel. Pierwszoplanowym zadaniem Komitetów było zabezpieczenie żywności dla pracujących górników i ich ro
dzin; trochę znajdują w magazynach, część otrzymują od wojsk radzieckich, lecz jest to ilość niewystarczająca.
Wobec trudnej sytuacji aprowizacyjnej podjęto więc decyzję o zastosowa
niu handlu wymiennego — członkowie Komitetu wyjeżdżają więc w teren po
za granice Śląska i stamtąd sprowadzają żywność za węgiel, stając się dość często obiektem napadów grasujących band szabrowników.
55
Dzięki ofiarnej pracy górników do końca 1945 r. kopalinie „Bolesław Śmia
ły" i „W aleska" wydobyły łącznine 396 430 ton węgla jednakże dalszy wzrost wydobycia hamuje głównie brak rąk do pracy. Sytuacjię poprawia prowadzony na szeroką skalę a!kcja werbunkowa w efekcie której do Łazisk przyjeżdżają nowi robotnicy ze słabo uprzemysłowionego i zniszczonego działaniami wo
jennymi województwa kieleckiego oraz repatrianci, którzy podejmują pracę w górnictwie. Początkowo kopalnia „Bolesław Śmiały" (była „Zjednoczona Kopalnia Aleksander") posiada odrębną dyrekcję, dwa kom itety partyjne i dwie rady zakładowe („Aleksander" i „Łaziska Górne"), zaś w kopalni „Wa
leska" jest osobny dyrektor, komitet partyjny i rada zakładowa.
Od 1 stycznia 1947 r. obydwie kopalnie zostają połączone w jeden zakład;
jest więc już tylko jeden dyrektor lecz nadal działają trzy komitety partyjne i trzy rady zakładowe, których połączenie nastąpiło dopiero w roku 1964.
Wraz z rosnącym potencjałem wytwórczym przemysłu maszynowego pra
cującego na rzecz górnictwa oraz doskonaleniem metod i środków wydobycia następuje rozbudowa i modernizacja kopalni czego przykładem jest wymiana w 1950 r. parowej maszyny wyciągowej na elektryczną i budowa nowej wieży szybowej szybu Aleksander I.
W 1952 r. następuje ponowne uruchomienie nieczynnej od 1930 r. kopalni
„Powstańców" („Szczęście Henryka III"), która od tej pory jest jednym z szy
bów KWK „Bolesław Śmiały".
Dla pokrycia deficytu węgla wprowadzono w tym okresie na wychodniach pokładów eksploatację odkrywkową. Czynne są więc w latach 1954—1964 od
krywki: Kasia I i II, Zosia I i II, Hanka I i II, „Łaziska Dolne" i Kasia VI. Od 1955 r. wkraczają do pracy pod ziemią kombajny węglowe, obudowa staiowo- -członowa i przenośniki pancerne. Trzeba pamiętać, że w 1945 roku na całej kopalni czynne były tylko cztery ściany i to w obudowie drewnianej, a na przy
kład w kopalni „Waleska" przenośników taśmowych pod ziemią nie używano.
Uruchomienie kopalni ,,Powstańców" — 1952 rok.
56
I Sekretarz KC PZPR tow. Władysław Gomułka uruchamia maszynę wyciągów ą szybu ,,Aleksander III".
Delegacja KWK ,,Bolesław Śmiały" u Ministra Górnictwa i Energetyki po złożeniu meldunku o kolejnym osiągnięciu rekordowym w drążeniu chodników.
57
Pierwsza w kopalni ściana z obudową zmechanizowaną.
W 1958 roku kopalnia przejmuje płytkie jednostki: „Mikołów", „Brada",
„Bujaków I", „Bujaków II", „Kasia III" i „Klyta". Oprócz tego czynne są jedno
stki głębinowe: „Aleksander", „Łaziska Górne", „Waleska" i „Powstańców".
W grudniu 1963 roku w Dniu Górnika I-szy Sekretarz KC PZPR W ładysław Gomułka uruchamia, umieszczoną na szczycie nowowybudowanej nowoczesnej wieży szybowej, czterolinową maszynę wyciągową dla nowozgłębionego szybu A leksander III.
W 1965 r. oddano do użytku szyb wentylacyjny Aleksander IV z wysoko-»
wydajnym wentylatorem. W lipcu 1966 r. uruchomiono nowoczesny zakład przeróbczy, a we wrześniu 1967 r. kolejową stację kopalnianą wraz z bocznicą.
W grudniu tego samego roku załoga otrzymała nowe, przestronne warsztaty mechaniczne.
Do końca lat sześćdziesiątych kopalnia „Bolesław Śmiały" jest przedsiębior
stwem mocno rozdrobnionym, które dopiero w późniejszych latach nabiera charakteru jednozakładowego. Jednostki peryferyjne, po wybraniu płytko za7 legających pokładów węgla, są likwidowane i wydobycie koncentruje się na szybie Aleksander III. Od kwietnia 1969 roku szyb ten przejmuje całkowite wydobycie kopalni.
W ślad za tymi główny mli inwestycjiaimi postępują inwestycje mechanizują- ce i ułatwiające pracę górnika. Rozpoczęte w 1955 r. wdrażanie kombajnów do
prowadziło do tego, że w 1969 r. wybierano węgiel wyłącznie ścianami wypo
sażonymi w płytko zaibiorowe kombajny i obudowy stalowo-człoinowe. Od 1963 r. rozpoczęto próby stosowania w ścianach obudowy zmechanizowanej.
Początkowo była to obudowa produkcji krajowej typu OSM-l/B. W 1972 r.
dwie ściany uzbrojono w radzieckie komplesy zmechanizowane OMKTM.
W 'latach następnych stosowano tu także kompleksy 2MKE oraz KM-87DN. Do tego ostatniego zestawu obudowy zaadaptowano krajowy kombajn KWB-3RDU oraz przenośnik pancerny Rybnik-73. W 1979 r. rozpoczęły pracę w ścianach
58
zestawy krajowe obudowy zmechanizowanej FAZOS i Glinik. Obecnie wszyst
kie ściany w kopalni wyposażone są w krajowe obudowy zmechanizowane, kombajny i przenośniki zgrzebłowe.
Od 1984 roku w jednej ze ścian pracuje kombajn węglowy z bezcięgnowym układem posuwu typu „POLTRAK". Mechanizując roboty eksploatacyjne nie zaniedbywano mechanizacji robót przygotowawczych. Od 1962 roku na chodni
kach węglowo-kamiennyeh zaczęto stosować zespoły wręboładujące własnej konstrukcji. W 1972 roku zastosowano radziecki kombajn chodnikowy PK-9r, a w 1979 rozpoczął pracę pierwszy w kopalni produkowany w kraju na licencji austriackiej kombajn chodnikowy AM-50. Aktualnie przy drążeniu chodników
pracuje 6 kombajnów chodnikowych, wszystkie produkcji krajowej.
Ważną rolę w działalności kopalni odgrywa transport urobku od przodka na powierzchnię. I w tej dziedzinie zanotowano szereg pozytywnych zamian. Już w 1971 roku w części transportu głównego zastosowano przenośniki taśmowe.
Od 1972 roku dla dostawy materiałów, maszyn i urządzeń górniczych, od sieci transportu głównego do przodków stosowane są jednoszynowe kolejki podwie
szone. Obecnie stosuje się je również przy odstawie urobku z chodników do podwieszania przenośników SKAT. Dla zabezpieczenia rytmicznej pracy przod
ków i (urządzeń odstawczych przy głównych punktach załadowczych wybudo
wano zbiorniki wyrównawcze urobku.
W 1980 roku również obok podszybia szybu Aleksander III wybudowano zbiornik wyrównawczy o pojemności 1550 ton, zapewniający rytmiczną pracę skipu.
W 1982 roku w szybie Aleksander III wymieniono skip 18-tonowy z prze
ciwwagą na 2 skipy 11-tonowe, zwiększając tym samym wydajność skipu i po
prawiając param etry pracy maszyny wyciągowej.
Od 1984 roku zapoczątkowano modernizację szybu Aleksander I, polegają
cą na wymianie maszyny wyciągowej, wzmocnieniu wieży szybowej, przebudo
wie obiegu wozów na nadszybiu.
Przekazanie załodze kopalni na własność Sztandaru Przechodniego MGiE i ZG ZZG.
59
Oddany do użytku w 1966 roku nowy zakład przeróbczy przystosowany był do wydajności 6000 ton na dobę. W związku ze stałym wzrostem wydobycia prowadzono ciągle jego udoskonalanie i unowocześnianie. W 1976 roku opra
cowano we własnym zakresie i zastosowano urządzenie do odwadniania sflo- kulowanych mułów węglowych, które w 1984 roku po dalszym udoskonaleniu stworzyło możliwość bardziej wydajnego odwadniania dwustopniowego. Oma
wiane urządzenie pozwoliło na zamknięcie obiegu wodnomułowego, ponowne wykorzystanie wody sklarowanej, a tym samym zmniejszenie zużycia wody świeżej.
W 1979 roku zamontowano 2 kruszarki typu KWK-iOOU, umożliwiające wzbogacanie grubych sortymentów węgła (do 200 mm) w płuczce zawiesino
wej. Zlikwidowano przez to jedną z najcięższych prac na powierzchni, jakim było ręczne wybieranie kamienia z urobku.
W 1986 roku zautomatyzowano proces przygotowywania cieczy ciężkiej oraz zastosowano układ do jej stabilizacji. W związku z tym nie występują w a
hania w ciężarze właściwym cieczy, a to zmniejsza zawartość substancji palnej w odpadach. Aktualnie trw a rozbudowa zakładu wzbogacania węgla, której! ce
lem jest osiągnięcie wydajności 10 000 ton węgla rynkowego na dobę. Obej
mie ona przede wszystkim rozbudowę urządzeń klasyfikacji wstępnej oraz w y
mianę istniejących maszyn na maszyny o większej wydajności.
Jednym z, najważniejszych osiągnięć kopalni jest opracowana i wdrażana na skalę przemysłową metoda pneumatycznego podsadzania ścian pyłami lot
nymi nazwana systemem „Bolesław Śmiały", która pozwala zarówno na utyli
zację odpadów przemysłowych jak i wybranie zasobów węgla uwięzionych w filarach ochronnych.
Praktyczne wdrażanie systemu rozpoczęto w 1984 r. po uprzednim przepro
wadzeniu doświadczeń związanych z możliwością lokowania na dole pyłów lotnych pochodzących z pobliskiej Elektrowni „Łaziska”. Początkowo pyły do
starczane były cementowozami samochodowymi w dogodny dla dołowej eks
ploatacji rejjon na powierzchni. Odległość transportu samochodowego wynosiła ok. 3 km. Cementowozy przyłączane były do pionowego rurociągu podsadz
kowego doprowadzającego pył na poz. 300 m. Za pomocą tej metody podsadzo
no łącznie 3 krótkie ściany lokując w nich ponad 120 tys. ton pyłów i uzysku^
jąc dodatkowo ponad 200 tys. ton węgla. Alternatywnym rozwiązaniem było również lokowanie pyłów w znajdujących się w pobliżu eksploatowanych ścian starych zrobach metodą „na mokro" wykorzystując do tego specjalnie wyko
nany mieszalnik stacjonarny oraz przewoźny zestaw podsadzkowy.
Obecnie podsadzanie ścian prowadzi się na poz. 420 m. — stąd też pogłębio
no otwór pionowy, zaś w celu wyeliminowania transportu samochodowego w y
konano na powierzchni rurociąg łączący elektrownię ze zbiornikiem; o pojiem- ności 500 m3 wybudowanym w rejonie otworu pionowego. Ze zbiornika pył tłoczony jest na przemian dwoma pompami zbiornikowymi o pojemności 16 m3 każda. Pionowy odcinek rurociągu posiada obecnie długość 383 m zaś jego po
ziomy odcinek zabudowany w wyrobiskach podziemnych — ok. 1100 m.
W celu zwiększenia efektywnego czasu podsadzania zasadniczy słup ściany rozcięto na dwie części, przy czym środkowy chodnik rozcinający jest chodni
kiem taśmowym oraz służy do dostarczania pyłu dla obydwu części ściany, w których podsadzanie i urabianie odbywa się przemiennie.
Metoda pneumatycznego podsadzania ścian systemem „Bolesław Śmiały"
znalazła uznanie zarówno w kraju jak i za granicą, czego dowodem są nagrody i wyróżnienia przyznawane jej twórcom.
Krystian Bednaręka, Aleksander Wyrcu
60