Zorganizowana działalność kadry technicznej w kopalni „Bolesław Śmiały”
rozpoczęła się w 1948 r. tzn. od czasu utworzenia oddziału SITPPW w Mysłowi
cach i ugruntowania nowych struktur organizacyjnych powstałych w wyniku połączenia kopalń „Waleska" i „Bolesław Śmiały" w jedną jednostkę dwu- zakładową. Na podstawie ustnych przekazów seniorów SITG-akcja werbowania członków NOT (jak wówczas określano Stowarzyszenie) prowadzona była jeszcze przed rokiem 1948. W wyniku przeprowadzonej akcji część kierowni
ctwa obydwu kopalń wpisano obligatoryjnie do organizacji przypisując jedno
cześnie obydwa zakłady razem z całym Zjednoczeniem do Oddziału SITPPW w Katowicach. Jak wskazują dokumentny źródłowe Zarządu Głównego SITG przedstawiony stan rzeczy wobec braku skrystalizowanego programu i błędów organizacyjnych doprowadził w efekcie do sytuacji w której..., „przynależność kopalń Jaworznicko-Mikołowskiego Zjednoczenia do Oddziału Katowickiego -zawiodła", w związku z czym na posiedzeniu Zarządu Głównego w maju 1948 r.
podjęto uchwałę o „...powierzeniu funkcji nad zorganizowaniem nowego Od
działu inżynierom Karolowi FABRISOWI i Witoldowi PARYSIEWICZOWI"
Z chwilą oficjalnego utworzenia Oddziału SITPPW w Mysłowicach w jego skład weszli jako grupa zorganizowana w ilości ok. 10 osób pracownicy naszej kopalni. Niemianowanym przewodniczącym tej grupy był dyrektor kopalni.
Formę organizacyjną SITPPW istniejącą przy kopalni „Bolesław Śmiały" ze względu na jej charakter uznać należy jako „koło zakładowe", pomimo że Sta
tut SITPPW wprowadził do organizacji pojęcie „koła zakładowego" dopiero w 1951 r. Znaczny rozwój liczebny naszego koła zakładowego nastąpił w roki}
1950, kiedy to z inicjatywy NOT przeprowadzono rejestracją wszystkich
inży-39
Członkowie koła z rodzinami na spływie Dunajcem.
40
Wręczanie legitymacji nowym członkom SITG.
Zebranie członków koła.
41
nierów i techników oraz innych osób pełniących funkcje techniczne, umożli
wiając jednocześnie przyjmowanie do stowarzyszeń technicznych członków bez wymaganego cenzusu wykształcenia. Dla obszaru Łazisk punkt rejestracyjny o numerze 71 znajdował się w Pszczynie, zaś spisu dokonano w październiku
1950 r., stąd wielu pracowników kopalni posiada w swych legitymacjach człon
kowskich zapis „data wstąpienia do SITG: 1.01.1951”.
Kontrowersje może wzbudzać fakt pomijania niezbędnego wykształcenia u niektórych członków SITPPW, jednakże uwzględniając realia okresu powo
jennego w którym nie tylko górnictwo, ale również cały przemysł odczuwał dotkliwy brak wykształconej kadry, decyzję o rozszerzeniu członkostwa w Sto
warzyszeniu uznać należy za słuszną tym bardziej, że w kolejnych latach jego działalności rozwinięto wspólnie z władzami oświatowymi szkolnictwo wieczo
rowe i zaoczne. Przedmiotowy problem już na początku działalności był szeroko dyskutowany wśród aktywu i członków Stowarzyszenia, czego dowodem jest odpowiedź w tej* sprawie prezesa ZG z 1948 r. o następującej treści:
„... członkiem Stowarzyszenia może być w obecnych czasach każdy pra
cownik techniczny PW, który odpowiada warunkom przewidzianym przez Statut oraz kogo Zarząd Oddziału uzna za odpowiadającego tym że ..."
wania struktur organizacyjnych. Obiektywizm historyczny wymaga stwierdze
nia, iż nie ibył to czas sprzyjający rozwijaniu własnej inwencji twórczej i in
dywidualnych schematów działania. Błędna interpretacja zaleceń władz central
nych przez niektórych działaczy politycznych doprowadziła do wypaczenia idei dobrowolnego stowarzyszania się kadry technicznej poprzez nakazowe i w y
muszone traktowanie przynależności do organizacji.
Praca Koła była utrudniona, gdyż nie posiadało ono żadnych funduszy i swą działalność opierało całkowicie na pomocy dyrekcji. Stąd też cechą charakte
rystyczną tego okresu jest ścisła wispółpraca Koła z administracją kopalni w zakresie wprowadzania koncentracji wydobycia polegającej na uzyskiwaniu maksymalnego wydobycia z minimalneji ilości przodków eksploatacyjnych przy jak najlepszym wykorzystaniu maszyn i urządzeń. Jest to też okres kładzenia podwalin pod przyszłą „wielką mechanizację” i przezwyciężania ¡barier psycho
logicznych związanych z wprowadzaniem nowego typu maszyn i urządzeń ta
kich jak ładowarki ROK i ŁZK-1P, przenośniki zgrzebłowe PZL-1, kombajn ścianowy „Donbas”, wrębiarki łańcuchowe WŁE-50A z zespołem chodniko
wym S-Ż.
Wprowadzenie do górnictwa nowych technik wymagało nie tylko zmiany sposobu myślenia robotników, ale również przeszkolenia dozoru ruchu stąd też członkowie SITG biorą udział w coraz liczniej organizowanych konferen
cjach naukowo-technicznych oraz różnego rodzaju kursach mających na celu pogłębienie wiedzy fachowej i uzupełnienie wykształcenia. Pod względem sto
pnia zorganizowania koło zakładowe SITG stanowi od początku lat pięćdzie
siątych jednolitą całość czego dowodem jest organizowanie spotkań towarzy
skich w formie zabaw tanecznych. I tak już w 1953 r. zorganizowano zabawę sylwestrową w oryginalnej formie nawiązującej do tradycji góniczych.
1960— 1970
Drugie dziesięciolecie w historii Koła SITG znamienne jest wprowadzaniem w zakresie robót przygotowawczych szybkościowej metody drążenia wyrobisk chodnikowych oraz pracą nad zastosowaniem w wyrobiskach eksploatacyjnych nowego typu wyposażenia takiego jak obudowa OSM-1 i liczna grupa kom baj
nów: „Górniak", „Kirowiec”, „Anders on-Boys”, „Trepaner”, „Trepan-Shearer”, KWB-2, KWB-3, ŁGD-2. W tym też okresie Koło zorganizowało 21.03.1962 r.
wspólnie z Zarządem Oddziału konferencję naukowo-techniczną pt.: „Szybko
ściowe pędzenie chodników w kopalni „Bolesław Śmiały", w której udział wzięło ok. 500 uczestników. Obecny był również Minister Górnictwa.
W celu popularyzacji nowej metody urabiania i organizacji robót wygło
szono w latach 1962—1964 ok. 12 odczytów, w których wzięło udział blisko 800 osób.
W 1964 r. zorganizowano drugą konferencję dotyczącą ekonomicznej strony szybkościowego drążenia chodników, na której wygłoszono 6 referatów.
W konferencji brało udział 250 uczestników ze wszystkich kopalń i zaintereso
wanych przedsiębiorstw przemysłu węglowego.
Dalszą działalność Koła charakteryzuje również olbrzymi „pęd do wiedzy"
i podnoszenie kwalifikacji.
Na odcinku kształcenia inżynierów podkreślenia zasługuje fakt zorganizo
wania przez SITG punktu konsultacyjnego przy kopalni, umożliwiając tym sa
mym 23 inżynierom naszego zakładu !kontnynuację studiów na kursie m agister
skim. Z inicjatywy SITG rozbudowano strukturę zespolonej z kopalnią Zasad
niczej Szkoły Zawodowej w Łaziskach Górnych prowadząc w latach 1961—-1968 punkt filialny Zaocznego Technikum Górniczego w Katowicach-Brynowie, a od roku 1969 — Technikum Górniczego dla Pracujących w Tychach, zapewnia
jąc tym samym możliwość kształcenia młodzieży, jak i dorosłych pracowni
ków.
Organizowano również kursy: rabunikarzy, uszczelniacza tam w entylacyj
nych metodą lateks o wania, obsługi obudowy OSM-1, obsługi kołowrotów, cieśli górniczych, ładowaczy, górników.
Podnoszeniu kwalifikacji służyły również organizowane, szczególnie w dru
giej połowie dekady, liczne wyjazdy techniczne do ośrodków górniczych w ZSRR, Jugosławi i NRD oraz na Międzynarodowe Targi Poznańskie, Targi Lipskie, Targi Brneńskie itp.
Pod względem organizacyjnym w strukturze Koła wykrystalizowały się trzy sekcje branżowe: sekcja górnicza, sekcja energo-maszynowa i sekcja ekono
miki i organizacji pracy.
Z końcem lat sześćdziesiątych Koło SITG zaangażowane było w realizację programu modernizacji kopalni ¡i koncentracji produkcji w wyniku przechodze
nia na ścianowe system y eksploatacji i likwidacji w 1969 r. jednostek sateli
tarnych kopalni, to jest szybów: „Brada", „Książątko”, „Powstańców" i „Wa- leska".
1970— 1980
Lata siedemdziesiąte w działalności Koła SITG charakteryzuje ogromna dy
namika rozwoju środków produkcji i przyspieszenia gospodarczego w zakresie mechanizacji i automatyzacji procesu wydobywczego.
Dalekowzroczna polityka SITG w zakresie doskonalenia kadr technicznych przygotowała grunt pod wdrażanie w praktyce najnowszych osiągnięć techniki światowej. I tak, członkowie Koła SITG uczestniczyli w sposób czynny we wszystkich przedsięwzięciach z których do najważniejszych należą:
43
1) zastosowanie automatyki w przenośnikach, taśmowych, 2) zastosowanie centralnego zasilania stojaków hydraulicznych,
3) zastosowanie obudów OMKTM, „Rheinstahl" oraz kolejlnych wersji pro
totypów „FAZOS" i „GLINIK".
4) wprowadzenie nowych typów organów urabiających w kombajnach ścia
nowych,
5) zastosowanie w przewozie głównym na dole oraz w oddziałach w ydo
bywczych urządzeń głośnomówiących typu „MORS”,
6) zastosowanie kolejek podwieszonych „BECORIT" i SKL-5000H,
7) wprowadzenie w robotach przygotowawczych kombajnów PK-9R oraz
„ALPINE" i AM-50.
Do realizacji tak szerokiego programu działania zmodyfikowano strukturę organizacyjną Koła tworząc 5 sekcji problemowych: sekcję górniczą, sekcję maszynową, sekcję elektryczną i automatyki, sekcję przeróbki mechanicznej i sekcję postępu technicznego. Poszczególne sekcje w ramach rozwijania indy
widualnej i grupowej inwencji twórczej członków SITG opracowały i zastoso
wały w praktyce znaczną liczbę prac w których wykorzystano aktualnie naj
nowsze osiągnięcia techniki. Do najbardziej' oryginalnych rozwiązań należą:
— wprowadzenie w kopalni telewizji przemysłowej,
— zorganizowanie dołowych stanowisk remontowych obudów zmechanizo
wanych,
— zaprojektowanie i wykonanie stanowisk do hydraulicznego czyszczenia wozów kopalnianych,
— opracowanie optymalnej organizacji robót i technologii drążenia w y
robisk chodnikowych kombajnami AM-50,
— wprowadzenie sygnalizacji pracy kombajnów ścianowych w centralnej dyspozytorni kopalni,
— wykonanie we własnym zakresie centrum koordynacji pracy kombajnów,.
— opracowanie metody wykorzystania mułów węglowych do produkcji ce
ramiki 'budowlanej,
— uruchomienie urządzenia do odwadniania sflokulowanych mułów węglo
wych (tzw. „Krokodyl"),
— zaprojektowanie i wykonanie zbiornika pionowego p r z y szybie Aleksan
der III.
W celu udostępnienia członkom Koła najnowszych osiągnięć techniki zor
ganizowano około 50 wycieczek krajowych d zagranicznych wśród których sta łą pozycję zajmowały Międzynarodowe Targi Poznańskie oraz targi w Lipsku, Morawskiej Ostrawie i Budapeszcie. Wycieczki miały charakter techniczny, ale również krajoznawczy, jak wyjiazdy do Leningradu, Moskwy, Kijowa, Wilna, Budapesztu i Zagrzebia.
Członkowie Koła brali czynny udział w ramach Klubu Techniki i Racjonali
zacji, gdzie oprócz samodzielnego wykonywania projektów służyli pomocą i ra dą innym pracownikom kopalni.
Dla przygotowania odpowiedniej kadry fachowców 62 członków Koła było wykładowcami w zakładowym ośrodku szkolenia zawodowego, a 7 prowadziło zajęcia w Zasadniczej Szkole Górniczej. Koło sprawowało również opiekę nad praktykantam i i stażystami zatrudnionymi w kopalni.
Szczególne zaangażowanie członkowie SITG wykazali przy organizowaniu obchodów 200-lecia działalności górniczej na terenie Łazisk poprzez sporządze
nie zbioru zabytkowych fotografii i dokumentów oraz zorganizowanie konfe
rencji naukowo-technicznej pt.: „200 lecie Kopalni Bolesław Śmiały" i konkursu dotyczącego wspomnień pracowników związanych z historią zakładu.
44
DZIAŁALNOŚĆ KOŁA SITG OD ROKU 1980
'Czwarte dziesięciolecie działalności Koła jest okresem intensywnych poszu
kiwań nowych form pracy oraz dalszego udoskonalania metod i środków eksploatacji złóż. Członkowie Koła w ramach realizacji programu utylizacji
»odpadów przemysłowych i ochrony środowiska naturalnego opracowali sposób lokownia pyłów lotnych z Elektrowni „Łaziska" w wyrobiskach podziemnych 'Oraz współuczestniczą w pracach nad nowymi typami obudów podsadzkowych (GLINIK 08/22 — wersja podsadzkowa, GLINIK 12/22 Ozkpp). W drażanie przedmiotowego sposobu — nazwanego przez twórców „SYSTEM BOLESŁAW ŚMIAŁY" — obejmuje zarówno podsadzanie ścian jak też wykonywanie kor-?
ików podsadzkowych i wymaga zaangażowania wszystkich członków Koła. Za
stosowanie w kopalni podsadzki umożliwiło wejście z eksploatacją pokładów w obręb filarów ochronnych, zaś pyły lotne okazały się bardzo dobrym m ate
riałem podsadzkowym.
Od 1986 r. między innymi z inicjiatywy Koła SITG kopalnia rozpoczęła w y
bieranie pokładów niskich przy zastosowaniu kompleksu zmechanizowanego w skład którego wchodzi m.in. nowa obudowa ścianowa GLINIK 066/16.
Oprócz wymienionych zagadnień Koło zajmuje się problematyką zmniejsza
nia strat pozaeksploatacyjnych złoża poprzez wybieranie filarów oporowych metodą tzw. „ściany z kieszenią" oraz zastosowanie nowych technologii w y
dłużania i skracania ścian w czasie ich normalnego biegu.
Plan pracy Koła do końca 1990 r. przewiduje:
— kontynuację prac związanych z doskonaleniem techniki podsadzania, doborem optymalnej konstrukcji obudowy podsadzkowej, udoskonalaniem in
stalacji do transportu pyłu,
— prowadzenie prac nad poprawą warunków bhp w kopalni ze szczegól
nym uwzględnieniem oddziału podsadzkowego poprzez likwidację zapylenia,
— kontynuację prac wdrożeniowych nowych konstrukcji kombajnów i obu
dów do pokładów niskich,
— doskonalenie technologii wydłużania i skracania frontów ścianowych oraz przezbrajania ścian,
— popularyzację osiągnięć Koła i nowych rozwiązań techniczno-organiza
cyjnych kopalni poprzeiz odczyty i publikację artykułów w czasopismach gór
niczych.
W zakresie rozwoju nowych form pracy i uatrakcyjnienia swej działalno
ści, Koło SITG od 1983 r. organizuje nawiązujące do najdawniejszych tradycji górniczych „Karczmy Piwne" oraz spotkania z seniorami w ramach obchodów barbórkowych. W 1986 r. członkowie Stowarzyszenia w czynie społecznym ukończyli budowę i wyposażyli Klub Technika w którym rozwijane są różno
rodne formy działalności SITG. Praca w oparciu o „Klub Technika” nie tylko urozmaica działalność Koła, ale powinna również poprzez wyposażenie w no
woczesne urządzenia komputerowe przygotować podstawy do dalszej automa
tyzacji i robotyzacji procesu wydobywczego.
Krystian Bednaręka