Księga Izajasza (przykład V)

Ostatni, piąty już analizowany przykład biblijny, znajdujący się w starotestamentowej Księdze Izajasza (Iz 34,11)¹²⁷, który mówi o spustoszeniu ziemi¹²⁸, należałoby potraktować marginalnie, zwłaszcza z tego względu, że rozpatrywana w nim leksyka, skupiająca się na przedstawicielu awifauny – ibisie – znajduje się wyłącznie w jednym¹²⁹

127 Werset ten – jak zaznacza MKPŚ (Pelletier 2000: 867) – należy do sekcji Iz 34,1–

35,10, w której przywoływane są czasy po powrocie z wygnania. W formie dyptyku są opisane i przeciwstawione sobie końcowy los Edomu, który staje się tu symbolem zła, i los świętego ludu, zgromadzonego przez Boga na Syjonie u kresu czasów.

128 Symbolem całkowitego zniszczenia – jak podkreśla Komentarz historyczno-kulturowy do Biblii Hebrajskiej – są tutaj ptaki (czes. pelikán, výr, kalous, krkavec, sýc, čáp, havran, sova, sýček, draví ptáci – pol. pelikan, bąk, sowa, kruk, puchacz, sowa uszata, a także przedmiotowy ibis – w zależności od rodzaju tłumaczenia – uwagi własne L.H.).

Ptaki te znane są z zamieszkiwania i poszukiwania jedzenia w miejscach odludnych (patrz Hi 38,41; Ps 102,7), gnieżdżące się w ruinach miast (zob. Iz 13,21–22) (por.

Walton, Matthews, Chavalas 2005: 710). Podobnie wypowiada się Starý zákon komentář verš po verši, który zaznacza, że přítomnost nečistých ptáků je znamením zkázy a zpustošení. Jedná se o pelikána, výra, havrana, pštrosa. Podobná symbolika vyobrazuje situaci, která nastane v Babylonu (Zj 18,2; svov. Iz 13,21; Jr 50,39; Sf 2,13–

14) (MacArthur (2015: 853) – [tłum. pol.: obecność nieczystych ptaków jest znakiem zagłady i spustoszenia. Dotyczy to pelikana, puchacza, gawrona [w znaczeniu kruka]

i strusia. Podobna symbolika przedstawia sytuację, która nastąpi w Babilonii (Ap 18,2;

por. Iz 13,21; Jr 50,39; So 2,13–14)].

129 Jako ciekawostkę podam, że odnalazłem jeszcze jeden czeskojęzyczny przekład, pochodzący z początku XX wieku w wykonaniu Jana Hejčla (por. Bible česká svazek III, díl prvý), gdzie pojawia się termin awifauniczny ibis: BČ Zabere si ji pelikán a ježek,

106 Świat awifauny IV w polskich i czeskich przekładach Pisma Świętego (…) tłumaczeniu, a konkretnie uwidoczniona została w staropolskiej edycji katolickiego przekładu Biblii Jakuba Wujka (BJW), gdzie odnotowany wyraz iba został wymieniony na trzecim miejscu spośród czterech zwierząt znajdujących się w tym analizowanym wersecie biblijnym, i przybrał liczbę pojedynczą, por.:

(V) BK Ale osednou ji pelikán a výr, kalous také a krkavec budou bydliti v ní, a roztáhne po ní šňůru zahanbení a závaží marnosti. (Proroctví Izaiáše proroka 34,11) – (tłum. BK 2009: 598).

BO a budú v něm své seděnie jmieti sýc, jěžek a čáp a havran bydliti budú v nie a ztěžena bude na ni miera, aby přišlo k ničemuž a zpravidlo k pustině. (Izaiáš 34,11) – (tłum. BO 2009: 103).

ČEP Obsadí ji sova a sýček, výr a krkavec v ní budou bydlet. Bude nad ní natažena měřicí šňůra pustoty a spuštěna olovnice prázdnoty. (Izajáš 34,11) – (tłum.

ČEP 2008: 716).

ČSP Do vlastnictví ji dostanou pelikán a sýček, usídlí se v ní výr a havran;

roztáhne na ní šňůru marnosti a závaží prázdnoty. (Izajáš 34,11) – (tłum. ČSP 2009: 864).

B21 Tu zemi obsadí pelikán a výr, sýček a krkavec se v ní uhnízdí; přeměřena bude šňůrou pustoty a olovnicí prázdnoty. (Izaiáš 34,11) – (tłum. B21 2009: 910).

PNS A vezmou ji do vlastnictví pelikán a dikobraz, budou v ní přebývat kalousi a krkavci; a on přes ni natáhne měřicí provazec prázdnoty a kameny pustoty.

(Izajáš 34,11) – (http://www.jw.org/cs/publikace/bible-online/nwt/knihy/

Izajas/34/).

ibis a krkavec bydleti budou v ní, položena bude na ni míra pustoty a olovnice prázdnoty (Izajáš 34,11) – (tłum. BČ 1925: 140) oraz udało mi się również natrafić na jeszcze jedno tłumaczenie, tym razem chodzi o współczesny studyjny przekład w wykonaniu Miloše Pavlíka, gdzie także pojawia się bezpośrednio ptasi leksem ibis: PSP Ale zmocní se jí stepní slípka a volavka a budou v ní sídlit ibis a krkavec; a vztáhne na ni míru pustoty a závaží prázdnoty (Isajá 34,11) – (tłum. PSP 2014: 932). Spośród polskojęzycznych przekładów można wymienić przekład Tadeusza Brzegowego z Nowego komentarza biblijnego edycji św. Pawła, t. XXII, cz. 2, gdzie również użyto nazwy ibis: Wezmą ją w posiadanie pelikany i żmije, ibisy i kruki w niej zamieszkają. Jahwe rozciągnie nad nią sznur mierniczy „Pustka“ i pion ołowiany „Nicość“ (Brzegowy 2014: 686).

Analizowany ibis w tych trzech dodatkowo wzmiankowanych przekładach biblijnych znajduje się na trzecim miejscu spośród czterech wymienionych ptaków, analogicznie krkavec [dosł. kruk] zlokalizowany został na czwartym miejscu. Natomiast pierwsze dwa ptaki – (jeż nie jest ptakiem – uwagi własne autora L.H.) – są wymieszane pod względem identyfikacyjnym: pelikán a ježek (BČ), oraz stepní slípka a volavka (PSP) – [tj. pelikan – jeż oraz stepowa kurka – czapla], a także pelikan i żmija.

Rozdział II. Czeskie i polskie przekłady biblijne nazw (...) IBIS 107 JB Bude to sídlo pelikána a ježka, bydlet v ní bude sova a havran. Jahve tam

natáhne provaz zmatku a olovnici prázdnoty. (Izaiáš 34,11) – (tłum. JB 2009:

1350).

SNC Nad zpustošenou a prázdnou zemí budou poletovat jen draví ptáci, havrani a sovy. Bůh vyměří Edómu osud zmatku a zatracení. (Izajáš 34,11) – (tłum.

SNC 2011: 815).

BG Ale ją pelikan i bąk posiędą, a sowa i kruk mieszkać w niéj będą; i rozciągnie po niéj sznur spustoszenia, i wagi próżności. (Proroctwo Izajaszowe 34,11) – (tłum. BG s. 570).

BJW Ale ji posiędzie bąk i jeż, iba i kruk będą w nim mieszkać i wyciągną nań sznur, aby wniwecz był obrócon, i prawidło na spustoszenie. (Proroctwo Izajaszowe 34,11) – (tłum. BJW 2000: 1520).

NBG Posiądzie ją pelikan i jeż; będzie w niej zamieszkiwał kruk oraz puchacz; bo rozciągnie nad nią sznur zniszczenia i odważniki spustoszenia. (Księga Izajasza 34,11 – http://www.biblest.com.pl/stb/stest/izajasz/izajasz.html).

BT Pelikan i jeż go posiądą, puchacz i kruk go zamieszkają; Pan rozciągnie nad nim sznur nicości i ołowianki opustoszenia. (Księga Izajasza 34,11) – (tłum.

BT 1989: 877).

BWP Pelikan i jeż wezmą go w posiadanie, puchacze i kruki zamieszkiwać go będą.

I rozciągnie Pan nad nim sznur zwany „pustkowie” i linię poziomą, która zwie się „nicość”. (Iz 34,11) – (tłum. BWP 1997: 1458).

BW Pelikan i jeż zagnieżdżą się w niej, a sowa i kruk będą w niej mieszkać; Pan rozciągnie na niej sznur na spustoszenie i ustawi wagę na zniszczenie. (Księga Izajasza 34,11) – (tłum. BW 2001: 780).

BP Z pokolenia w pokolenie [kraj ten] pozostanie spustoszony, na wieki nikt go nie będzie przemierzał. Pelikany i jeże przejmą go w posiadanie, sowy i kruki w nim się zadomowią. [Bóg] rozciągnie nad nim sznur bezładu i poziomnicę pustkowia. (Księga Izajasza 34,11) – (tłum. BP 2012: 1069).

PNŚ I weźmie ją w posiadanie pelikan oraz jeżozwierz, i będą w niej przebywać sowy uszate oraz kruki; i rozciągnie nad nią sznur mierniczy pustki i kamienie opustoszenia. (Iz 34,11) – (tłum. PNŚ 1997: 927).

108 Świat awifauny IV w polskich i czeskich przekładach Pisma Świętego (…) 1.3. Tabela zbiorcza nr 3 dotycząca ekwiwalencji terminologiczno- leksykalnej

Poniżej przedstawiam sporządzoną tabelę nr 3 z kolorowym rozróżnieniem zastosowanych nazw analizowanych ptaków, por.

█ czes. ibis – pol. ibis [NIEBIESKI]

█ czes. ptáci – pol. --- [CZERWONY] – wyraz nadrzędny

█ czes. jiné druhy ptáků: kalous, labuť, výr, sova pálená, porfirián, čáp, sýček, sova – pol. inne gatunki ptaków: lelek, puszczyk, puchacz, sowa uszata, łabędź, łyska, sójka, sowa, kruk [CZARNY] – szczegółowe rozróżnienie taksonomiczne wyekscerpowanych reprezentantów awifauny – patrz przypisy 130–134.

Tabela 3. Wykaz nazw ibisa* w analizowanych księgach biblijnych:

(opracowanie własne L.H.).

bible) kalous (3) porfirián (1) labuti (3) --- kalous (3) BO

Rozdział II. Czeskie i polskie przekłady biblijne nazw (...) IBIS 109

Warszawska) puchacz (3) Sójka (1) puchacza

(3) --- sowa (3)

* Wyłącznie wytłuszczone wyrazy w postaci leksemów (ibis //

iba), zaznaczone w tabeli nr 3 na s. 108–109 kolorem niebieskim, dotyczą tylko tych przedstawicieli, którzy należą do rodziny ptaków ibisowatych –

110 Świat awifauny IV w polskich i czeskich przekładach Pisma Świętego (…) (łac. Threskiornithidae) – czes. čeleď ibisovití. Pozostali przedstawiciele awifauny (patrz niewytłuszczone wyrazy), którzy zarówno w dwóch starotestamentowych wykazach Prawa Mojżeszowego Kpł 11,17–18; Pwt 14,16, jak i w protokanonicznej Księdze Hioba Hi 38,36 oraz w proroczej Księdze Izajasza Iz 34,11 znajdują się na określonych miejscach spośród wyekscerpowanych zwierząt obecnych w tych pięciu przywołanych wersetach (patrz zachowana kolejność w nawiasach), należą do innych, tj.

różnych rzędów i rodzin taksonomicznych świata awifauny, takich jak:

Strigiformes¹³⁰, Anseriformes¹³¹, Ciconiiformes¹³², Caprimulgidae¹³³, Corvidae¹³⁴ (tj. czes. řád sov, vrubozobí, brodiví, čeleď lelkovití, krkavcovití – pol. rząd sów, blaszkodziobych, brodzących, rodzina lelkowatych i krukowatych).

1.4. Tabela zbiorcza nr 4 dotycząca ilościowo-frekwencyjnych