Księga Kapłańska (przykłady I – II)

W Starym Testamencie – jak podkreśla Janina Abramowska (2010:

16) – są takie miejsca, z których można wyciągnąć wnioski o stosunku Hebrajczyków do świata zwierzęcego, w tym także do interesującej nas domeny awifaunistycznej (por. ŚA II, Hampl 2014). W pierwszych czterech analizowanych przykładach (I–IV) mamy do czynienia z przepisami Prawa Mojżeszowego, czyli ze zwierzętami potocznie określanymi mianem „czystych i nieczystych”, szczególnie z istotami skrzydlatymi – czyli ptakami, skupiającymi się w katalogach dwóch starotestamentowych ksiąg (Kpł 11,13–19 oraz Pwt 14,11–20). Spośród tych istot latających, tak jak zostało podkreślone w Torze, nie wolno spożywać określonych przedstawicieli gatunku ptactwa, ponieważ są obrzydliwością. Niektóre z tych wymienionych „ptasich” nazw w poszczególnych szesnastu badanych wersjach różnią się ekwiwalencją leksykalną, ponieważ – jak się przypuszcza – zastosowano terminologię przybliżoną. Zaobserwowałem także, że niektóre nazwy ptaków

42 Podczas wiosennych przelotów – żeby się bocian przedostał do naszych przepięknych czeskich zakątków lub wspaniałych polskich okolic, np. aż z Południowej Afryki – musi pokonać sporą odległość, sięgającą nawet 20 000 kilometrów. Taki sam dystans pokonuje jesienią, wracając na swoje zimowiska.

Rozdział I. Czeskie i polskie przekłady biblijne nazw (...) BOCIAN 43 bierają postaci hipotetyczne. Warto również zauważyć, że w dwóch katalogach Prawa Mojżeszowego zastosowano klasyfikację popularną ptaków, a nie naukową, o czym świadczyć może, np. nietoperz (Kpł 11,19, Pwt 14,18), który nie jest ptakiem, ale w taksonomii zwierzęcej należy do ssaków.

Z pierwszą zauważalną różnicą w doborze ptasich ekwiwalentów leksykalnych spotykamy się w staroczeskiej Biblii Ołomunieckiej (BO) i staropolskiej Biblii Gdańskiej (BG), ponieważ bocian pojawia się wyłącznie w tych dwóch wymienianych przekładach biblijnych w 18 wersecie 11 rozdziału Księgi Kapłańskiej⁴³ (patrz przykład I), a nie w wersecie 19, tak jak w większości pozostałych analizowanych tłuma-czeniach (Kpł 11,19 – patrz przykład nr II).

W pierwszym przebadanym wersecie biblijnym Kpł 11,18 możemy również zauważyć konkretną nieścisłość leksykalną, dotyczącą zawężonej analizy, koncentrującej się zwłaszcza na tzw. k o l e j n o ś c i w y m i e n i a n y c h p t a k ó w . W czeskojęzycznej Biblii Ołomunieckiej (BO) czes. čáp [dosł. pol. bocian] występuje na pierwszym miejscu, a w polskojęzycznej Biblii Gdańskiej (BG) pojawia się on na trzecim, ostatnim miejscu, spośród trzech wymienianych ptaków znajdujących się w tym przywoływanym wersecie – [patrz wyrazy wytłuszczone] – por.

poniżej zaprezentowane czeskie i polskie przekłady biblijne. Zapre-zentowany bocian czes. čáp został w tych dwóch przekładach Pisma Świętego przetłumaczony w liczbie pojedynczej, por.:

(I) BK A porfirián, pelikán a labut, (Kniha Mojžíšova třetí, kteráž slove Leviticus 11,18) – (tłum BK 2009: 103).

BO a čápa, sojky a pelikána, (3. Mojžíšova 11,18) – (tłum. BO 1988: 177).

ČEP sovu pálenou, pelikána a mrchožrouta, (Třetí Mojžíšova 11,18) – (tłum. ČEP 2008: 119).

ČSP sovu pálenou, pelikána, mrchožrouta, (Leviticus 11,18) – (tłum. ČSP 2009:

141).

B21 ibis, pelikán, sup, (Leviticus 11,18) – (tłum. B21 2009: 123).

43 Analizowanego bociana zauważyć można również w kalwińskim wydaniu Biblii Brzeskiej, bezpośrednio na trzecim miejscu spośród trzech ptaków, znajdujących się w tym przywoływanym wersecie biblijnym, por.: Łabędzia, bąka i bociana (Trzecie Księgi Mojżeszowe 11,18) – (tłum. BBrz 1563/2003: 104).

44 Świat awifauny IV w polskich i czeskich przekładach Pisma Świętego (…) PNS a labuť a pelikán a sup (3. Mojžíšova 11,18) – (http://www.jw.org/cs/

publikace/bible-online).

JB ibise, pelikána, bílého supa, (Levitikus 11,18) – (tłum. JB 2009: 175).

SNC sovy pálené, pelikány, (Třetí Mojžíšova Leviticus 11,18) – (tłum. SNC 2011:

122).

BG I łabędzia, i bąka, i bociana, (Trzecie Księgi Mojżeszowe - Leviticus 11,18) – (tłum. BG s. 93).

BJW i łabęcia, i bąka, i porfyriona, (Księgi Kapłańskie 11,18) – (tłum. BJW 2000:

188).

NBG łyską, pelikanem i ścierwowcem. (III Księga Mojżesza 11,18) – (http://www.

biblest.com.pl/stb/stest/3Moj/3Moj.html).

BT łabędź, pelikan, ścierwik, (Księga Kapłańska 11,18) – (tłum. BT 1989: 116).

BWP łabędzie, pelikany, ścierwniki, (Księga Kapłańska 11,18) – (tłum. BWP 1997:

180).

BW Sójka, pelikan, ścierwojad, (Leviticus - Trzecia Księga Mojżeszowa 11,18) – (tłum. BW 2001: 121).

BP łabędzia, pelikana, wrony, (Księga Kapłańska 11,18) – (tłum. BP 2012: 137).

PNŚ i łabędź, i pelikan, i sęp, (Kpł 11,18) – (tłum. PNŚ 1997: 149).

Drugi przykład dotyczy właśnie wcześniej wspominanego wersetu (Kpł 11,19) i pokazuje on nam, że bezpośrednio w dwunastu anali-zowanych przykładach biblijnych (BK, ČEP, ČSP, B21, PNS, JB, SNC, BT, BWP, BW, BP i PNŚ) pojawia się bocian, czes. čáp. Czeskojęzyczny Pavlíkův studijní překlad w przypisie wyjaśniającym zaznacza, że: hebr.

„chasídáh“ zde je znění v textu pravděpodobně spolehlivé (PSP 2014:

166) – [tłum. pol.: w tym konkretnie wskazanym miejscu w tekście jest wzmianka o tym, że prawdopodobnie można polegać na brzmieniu hebr.

wyrazu ḥ^asîḏâ^h]. Chciałbym zwrócić uwagę na fakt, że w tych dwunastu przeanalizowanych przekładach biblijnych, w których występuje bezpo-średnio analizowany ptak bocian, czes. čáp, warto nadmienić, że on w dziesięciu przekładach biblijnych (BK, ČEP, ČSP, B21, PNS, JB, BT, BW, BP i PNŚ) został przetłumaczony w liczbie pojedynczej, a tylko w dwóch tłumaczeniach – jednym czeskim i jednym polskim (SNC i BWP) występuje w liczbie mnogiej.

Natomiast w Biblii Gdańskiej (BG) i Nowej Biblii Gdańskiej (NBG) został odnotowany inny ptak, a konkretnie pojawiła się czapla – (patrz wyrazy podkreślone). W innym analizowanym przekładzie biblijnym,

Rozdział I. Czeskie i polskie przekłady biblijne nazw (...) BOCIAN 45 czyli w Biblii Jakuba Wujka (BJW) użyto wyrażenia herodian, co może świadczyć – jak na tamte czasy – o synonimicznym określeniu leksykal-nym opisywanego bociana. W staroczeskiej Biblii Ołomunieckiej (BO) pojawia się ptak raroh [dosł. raróg]. Analizowany przedstawiciel awifauny bocian został w następujących przekładach biblijnych (BK, ČEP, ČSP, B21, PNS, JB, SNC, BT, BWP, BW, BP i PNŚ) przetłumaczony w tym wersecie na pierwszym miejscu, spośród czterech wymienianych ptaków, znajdujących się w tym badanym wersecie, por.:

(II) BK Též čáp a kalandra vedlé pokolení svého, dedek a netopýř. (Leviticus 11,19) – (tłum. BK 2009: 103).

BO roroha a kalandra podlé plodu jeho, dedka a netopýřě. (Třetí Mojžíšova 11,19) – (tłum BO 1988: 177).

ČEP čápa a různé druhy volavek, dudka a netopýra. (Třetí Mojžíšova 11,19) – (tłum. ČEP 2008: 119).

ČSP čápa, volavky všeho druhu, dudka a netopýra. (Leviticus 11,19) – (tłum. ČSP 2009: 141).

B21 čáp, různé druhy volavek a také dudek a netopýr. (Leviticus 11,19) – (tłum.

B21 2009: 123).

PNS a čáp, volavka podle svého druhu, a dudek a netopýr. (http://www.jw.org/

cs/publikace/bible-online).

JB čápa a různé druhy volavky, dudka, netopýra. (Levitikus 11,19) – (tłum.

JB 2009: 175).

SNC čápy a různé druhy volavek ani dudky a netopýry. (Třetí Mojžíšova 11,19) – (tłum. SNC 2011: 122).

BG I czapli, i sojki, według rodzaju ich, i dudka, i nietopérza. (Leviticus 11,19) – (tłum. BG s. 93).

BJW herodiana i charadriona według rodzaju swego, dudka też i nietoperza. (Kpł 11,19) – (tłum. BJW 2000: 188–189).

NBG Także czaplą oraz bekasem - według ich rodzajów, dudkiem i nietoperzem.

(IIIKsięga Mojżesza 11,19) – (http://www.biblest.com.pl/stb/stest/3Moj/3 Moj.html).

BT bocian, wszelkie gatunki czapli, dudek i nietoperz. (Księga Kapłańska 11,19) – (tłum. BT 1989: 116).

BWP bociany, wszelkiego gatunku czaple, dudki i nietoperze. (Kpł 11,19) – (tłum.

BWP 1997: 180).

BW Bocian, wszelkie gatunki czapli, dudek i nietoperz. (Leviticus 11,19) – (tłum.

BW 2001: 121).

46 Świat awifauny IV w polskich i czeskich przekładach Pisma Świętego (…) BP bociana, wszelkich gatunków czapli, dudka i nietoperza. (Kpł 11,19) – (tłum.

BP 2012: 137).

PNŚ a także bocian, czapla według swego rodzaju oraz dudek i nietoperz. (Kpł 11,19 – tłum. PNŚ 1997: 149).