Księga Izajasza (przykład VII)

Oczom czytelnika – jak komentuje Anne-Marie Pelletier (2000:

867) – ukazuje się nieomal obraz piekła (por. los Sodomy i Gomory), chaos, samotność, pustka i rozproszenie, opustoszone twierdze, wydane na pastwę demonów i ptactwa drapieżnego. W tym siódmym analizowanym przykładzie jednak omawiany bocian czes. čáp pojawia się marginalnie, tylko w jednym⁵⁸ tłumaczeniu biblijnym, a konkretnie w czeskim przekładzie Biblii Ołomunieckiej (BO), por. Iz 34,11⁵⁹:

(VII) BK Ale osednou ji pelikán a výr, kalous také a krkavec budou bydliti v ní, a roztáhne po ní šňůru zahanbení a závaží marnosti. (Proroctví Izaiáše proroka 34,11) – (tłum. BK 2009: 598).

57 (Por. s.658 internet // księga 315, patrz http://www.dbc.wroc.pl/dlibra/docmetadata?

id=4263&from=pubstats Dolnośląska Biblioteka Cyfrowa – dostęp: 25.08.2017).

58 Analizowanego bociana odnalazłem jeszcze w staropolskim kalwińskim wydaniu Biblii Brzeskiej, która znana jest również pod nazwą Biblii Radziwiłłowskiej (od nazwiska fundatora) lub Biblii Pińczowskiej (od miejsca dokonania tłumaczenia), por.:

Ale bąk i bocian posiędą ją, puchacz i kruk mieszkać w niej będą i będzie podług sznuru zborzona, a podług wagi spustoszona (BBrz. 1563/2003: 644). W tej edycji biblijnej możemy zauważyć, że analizowany bocian znajduje się na d r u g i m w kolejności miejscu spośród zwierząt, pojawiających się w tym wersecie, a nie na t r z e c i m miejscu, jak w wymienionym staroczeskim wydaniu Biblii Ołomunieckiej.

59 Udało mi się jeszcze odnaleźć konceptualizowanego bociana w staroczeskiej Bibli drážďanské neboli leskovecké [dosł. Biblii Drezdeńskiej inaczej Leskowieckiej], ale tekst całego wersetu Iz 34,11 nie jest w całości czytelny, (po części jest skażony), por.

(przedstawiany tekst jest zniekształcony, gdyż istnieje luka na odcinku szerokości 35 liter [w tekście zaznaczono {xxx}], a dopiero później prezentowana jest dalsza część analizowanego tekstu), por. {xxx} a giezzek a czapek a hawran bydlity buduu w nem.

A ztyezana bude na nem miera aby przi∫∫lo k nyczemuz a zprawidlo k pu∫tynye. (Is 34,11) – (tłum. BD 1370/2009: 102).

56 Świat awifauny IV w polskich i czeskich przekładach Pisma Świętego (…) BO a budú v něm své seděnie jmieti sýc, jěžek a čáp a havran bydliti budú v nie

a ztěžena bude na ni miera, aby přišlo k ničemuž a zpravidlo k pustině. (Izaiáš 34,11) – (tłum. BO 2009: 103).

ČEP Obsadí ji sova a sýček, výr a krkavec v ní budou bydlet. Bude nad ní natažena měřicí šňůra pustoty a spuštěna olovnice prázdnoty. (Izajáš 34,11) – (tłum.

ČEP 2008: 716).

ČSP Do vlastnictví ji dostanou pelikán a sýček, usídlí se v ní výr a havran;

roztáhne na ní šňůru marnosti a závaží prázdnoty. (Izajáš 34,11) – (tłum. ČSP 2009: 864).

B21 Tu zemi obsadí pelikán a výr, sýček a krkavec se v ní uhnízdí; přeměřena bude šňůrou pustoty a olovnicí prázdnoty. (Izaiáš 34,11) – (tłum. B21 2009: 910).

PNS A vezmou ji do vlastnictví pelikán a dikobraz, budou v ní přebývat kalousi a krkavci; a on přes ni natáhne měřicí provazec prázdnoty a kameny pustoty.

(Iz 34,11) – (http://www.jw.org/cs/publikace/bible-online).

JB Bude to sídlo pelikána a ježka, bydlet v ní bude sova a havran. Jahve tam natáhne provaz zmatku a olovnici prázdnoty. (Izaiáš 34,11) – (tłum. JB 2009:

1350).

SNC Nad zpustošenou a prázdnou zemí budou poletovat jen draví ptáci, havrani a sovy. Bůh vyměří Edómu osud zmatku a zatracení. (Izajáš 34,11) – (tłum.

SNC 2011: 815).

BG Ale ją pelikan i bąk posiędą, a sowa i kruk mieszkać w niéj będą; i rozciągnie po niéj sznur spustoszenia, i wagi próżności. (Proroctwo Izajaszowe 34,11) – (tłum. BG s. 570).

BJW Ale ji posiędzie bąk i jeż, iba i kruk będą w nim mieszkać i wyciągną nań sznur, aby wniwecz był obrócon, i prawidło na spustoszenie. (Proroctwo Izajaszowe 34,11) – (tłum. BJW 2000: 1520).

NBG Posiądzie ją pelikan i jeż; będzie w niej zamieszkiwał kruk oraz puchacz; bo rozciągnie nad nią sznur zniszczenia i odważniki spustoszenia. (Iz 34,11) – (http://www.biblest.com.pl/stb/stest/izajasz/izajasz.html).

BT Pelikan i jeż go posiądą, puchacz i kruk go zamieszkają; Pan rozciągnie nad nim sznur nicości i ołowianki opustoszenia. (Księga Izajasza 34,11) – (tłum.

BT 1989: 877).

BWP Pelikan i jeż wezmą go w posiadanie, puchacze i kruki zamieszkiwać go będą.

I rozciągnie Pan nad nim sznur zwany „pustkowie” i linię poziomą, która zwie się „nicość”. (Iz 34,11) – (tłum. BWP 1997: 1458).

BW Pelikan i jeż zagnieżdżą się w niej, a sowa i kruk będą w niej mieszkać; Pan rozciągnie na niej sznur na spustoszenie i ustawi wagę na zniszczenie. (Księga Izajasza 34,11) – (tłum. BW 2001: 780).

Rozdział I. Czeskie i polskie przekłady biblijne nazw (...) BOCIAN 57 BP Z pokolenia w pokolenie [kraj ten] pozostanie spustoszony, na wieki nikt go

nie będzie przemierzał. Pelikany i jeże przejmą go w posiadanie, sowy i kruki w nim się zadomowią. [Bóg] rozciągnie nad nim sznur bezładu i poziomnicę pustkowia. (Księga Izajasza 34,11) – (tłum. BP 2012: 1069).

PNŚ I weźmie ją w posiadanie pelikan oraz jeżozwierz, i będą w niej przebywać sowy uszate oraz kruki; i rozciągnie nad nią sznur mierniczy pustki i kamienie opustoszenia. (Iz 34,11) – (tłum. PNŚ 1997: 927).

W tym analizowanym wersecie pojawiają się czterej przedstawiciele świata fauny, oprócz czeskiego sparafrazowanego współczesnego prze-kładu biblijnego Slovo na cestu, w którym odnotowano tylko trzy terminy zoonimiczne (draví ptáci, havrani a sovy – pol. dosł.: drapieżne ptaki, gawrony [w znaczeniu kruka] i sowy). Ponownie przytaczam – jak w poprzednim przykładzie – tzw. zestawienie, czyli w jakiej kolejności występują poszczególni reprezentanci kategorii pojęciowej ptactwa w zaprezentowanych edycjach biblijnych:

Księga Izajasza 34,11 – patrz wyrazy pogrubione, por. hebr. nazwy:

qā’aṭ – qippôḏ – janšôp̄ – ‘ōrēḇ:

a) BK 1613/2009 pelikán – výr – kalous – krkavec (pelikan – puchacz – sowa uszatka – kruk) → [brak bociana]

b) BO 1417/2009 sýc – jěžek – čáp – havran (włochatka – jeż – bocian – gawron) c) ČEP 2008 sova – sýček – výr – krkavec (sowa – sowa pójdźka – puchacz –

kruk) → [brak bociana]

d) ČSP 2009 pelikán – sýček – výr – havran (pelikan – sowa pójdźka – puchacz – gawron) → [brak bociana]

e) B21 2009 pelikán – výr – sýček – krkavec (pelikan – puchacz – sowa pójdźka – kruk) → [brak bociana]

f) PNS pelikán – dikobraz – kalousi – krkavci (pelikan – jeżozwierz – sowy uszatki – kruki) → [brak bociana]

g) JB 2009 pelikána – ježka – sova – havran (pelikan – jeż – sowa – gawron) → [brak bociana]

h) SNC 2011 draví ptáci – havrani – sovy (drapieżne ptaki – gawrony – sowy) → [brak bociana]

i) BG 1632/1964 pelikan – bąk – sowa – kruk → [brak bociana]

j) BJW 1599/2000 bąk – jeż – iba – kruk → [brak bociana]

k) NBG pelikan – jeż – kruk – puchacz → [brak bociana]

l) BT 1989 Pelikan – jeż – puchacz – kruk → [brak bociana]

58 Świat awifauny IV w polskich i czeskich przekładach Pisma Świętego (…) m) BWP 1997 pelikan – jeż – puchacze –kruki → [brak bociana]

n) BW 2001 Pelikan – jeż – sowa – kruk → [brak bociana]

o) BP 2012 pelikany – jeże – sowy – kruki → [brak bociana]

p) PNŚ 1997 pelikan – jeżozwierz – sowy uszate – kruki → [brak bociana].

W innych czeskich i polskich przekładach biblijnych (tzw.

„dodatkowo-uzupełniających tłumaczeniach”) sytuacja skupiająca się na kwestiach wokół przekładanych awifaunistycznych terminów przedstawia się następująco:

1) BČ3 1925 pelikán – ježek – ibis – krkavec (pelikan – jeż – ibis – kruk) → [brak bociana]

2) BD 1370/2009 {xxx} – giezzek – czapek – hawran ({xxx} – jeż – bocian – kruk)

3) PSP 2014 stepní slípka – volavka – ibis – krkavec (kurka stepowa – czapla – ibis – kruk) → [brak bociana]

4) BBrz 1563/2003 bąk – bocian – puchacz – kruk

5) BB 1572⁶⁰ puhácż – jeż – sowá – kruk → [brak bociana]

6) BJ 2006 Pelikan – jeż – puchacz – kruk → [brak bociana]

Badając dokładnie trzecie miejsce, w którym w zasygnalizowanym staroczeskim przekładzie Biblii Ołomunieckiej (BO) pojawiła się nazwa čáp [dosł.: bocian], można stwierdzić, że tylko w tłumaczeniach PNS, SNC, BWP, BP i PNŚ występuje konkretnie inny wymieniony ptak należący do rzędu sów Strigiformes, który pojawia się w liczbie mnogiej (por. kalousi – PNS; czes. sovy // pol. sowy – SNC, BP; puchacze – BWP;

sowy uszate – PNŚ). W pozostałych przekładach wszędzie na trzecim miejscu (BK, BO, ČEP, ČSP, B21, JB, BG, BJW, NBG, BT, BW) występuje również gatunek ptaka Strigiformes, ale w liczbie pojedynczej (por. kalous – BK; czes. výr // pol. puchacz – ČEP, ČSP; BT; sýček – B21;

czes. sova // pol. sowa – JB, BG, BW); oraz iba – BJW; kruk – NBG, w tym również analizowany čáp – BO, które to ptaki nie należą już do Strigiformes, ale do innych rzędów taksonomicznych. Jak konstatuje polskojęzyczny komentarz biblijny, obraz spustoszonego Edomu daleki jest od zasad współczesnej logiki, ponieważ w obrazie „wiecznego

60 (Patrz s. 745 internet // księga 359, por. http://www.dbc.wroc.pl/dlibra/docmetadata?

id=4263&from=pubstats Dolnośląska Biblioteka Cyfrowa – dostęp: 25.08.2017).

Rozdział I. Czeskie i polskie przekłady biblijne nazw (...) BOCIAN 59 pożaru” (por. Stachowiak 1996: 462), w wersetach Iz 34,11–15 znajduje się w tym kraju szereg zwierząt (pustynnych i półfantastycznych).

Wymienione tu tzw. dzikie zwierzęta nie są łatwe do dokładniejszego określenia, o czym dobitnie wskazuje powyższe zestawienie. Szersze rozważania nad hebr. leksemem jnšwf, który tylko w dwóch tłuma-czeniach – jednym bazowym (BO), a drugim pomocniczym (BBrz⁶¹) – przetłumaczono przez wyraz bocian, czes. čáp (marginalne występowania), zostaną przedstawione w rozdz. II (s. 79–113).