Liczby względne;

Rok szkolny nauczycieli uczniów 1 uczniów

na 1 oddział na 1 nauczyciela na 1 oddział w seminariach w seminarjach ^{w seminarjach} państw., pryw. państw., pryw. państw., pryw.

1916/17

1917/18

1918/19

1919/20

Rok kolny

6.1

5.9

5.4

5.1

33.3

30.4

2.5 Liczba seminarjów i kursów, w których wydano matury naucz.

12.8

ł

31.3 29.1

przeciętnie w seminarjum lub na kursach

wydano matur naucz.

1916/17

1917/18

1918/19

1919/20

19 20 20.3 22.6

Jak widzimy z tabeli, w ciągu trzech lat 1916/17—1919/20 liczba -seminarjów, państwowych i prywatnych razem, z 29-ciu podniosła się do 46,-ciu, liczba natomiast kursów z 4-ch

fipadła do I-go. Mieć jednak należy na uwadze, iż z po­

śród seminarjów prywatnych, czynnych w r.

szk. 1917/18,

było 6 seihinarjów doraźnie zorganizowanych, które uległy likwidacji w r. szk. 1918/19. Również kursy nauczycielskie w pierwszych latach miały charakter doraźnych konipletów,

I

przygotowujących do matury nauczycielskiej. Pierwsze i jedyne dotychczas kursy normalnie zorganizowane powstały

dopiero w r. 1918/19. Naogół liczba seminarjów i kursów—-państwowych i prywatnych—zwiększała się w tym okresie przeciętnie o 5—6 rocznie, co nie stoi w żadnym stosunku

do rzeczywistych potrzeb w zakresie produkcji nauczycieli Seminarja państwowe pow^stawaly bądź przez upaństwo­ wienie istniejących seminarjów lub szkół średnich prywatnych, bądź przez otwarcie zakładu nowego. O wzroście liczby semi­

narjów państw^owyćh świadczy zestawienie następujące:

w r. sz k.

1916/17

1917/18

1918/19

1919/20

1920/21

było o g ó ł e m s e m . państw.

6

6

14

29

34

przybyło sem. państwowych.

6

8

15

5

73

W latach 1916/17—1919/20 znacznie silniejszy ruch stwierdzić m o ż e m y w zakresie uzupełniania seminarjów ist­

niejących oddziałami nowemi, brakującemi. W r, szk. 1916/17 seminarja w liczbie 29 posiadały zamiast 4 X 29 = 116 od-działów zaledwie 59 odod-działów, czyli 51 % pełnej ich liczby

m

W r, szk. 1917/18 — 37 seminarjów zamiast 148 posiadało; 86 oddziałów, czyli 58 X wreszcie w r. 1919/20 — 46 semi­

narjów zamiast 184 liczyło już 144 oddziały, czyli 78,^. Prze­

ciętnie przybywa co roku po 27 oddziałów nowych, tak że p o d c z a s gdy w r. szk, 1916/17 przeciętnie na 1 seminarjum

w y p a d a zaledwie 2.04 oddziały, w r, szk. 1919/20 liczba ta podnosi się do 3,13 oddziałów. P o m i m o tak stosunkowo szybkiego powiększania się, liczba oddziałów czynnych

w seminarjach w^ r. szk. 1919/20 nie osiąga jeszcze pełnej liczby 4-ch. Ponadto od r. szk. 1920/21 prograna seminarjów

zostaje zwiększony do lat 5-ciu. Przez kilka lat najbliższych

t r z e b a w i ę c

będzie

o t w i e r a ć dość j e s z c z e znaczną liczbę

ód-L

działów^ n o w y c h w seminarjach, obecnie istniejących. Gdy­ b y ś m y przyjęli, że oddziały brakujące będą w poszczególnych seminarjach przybywały coroku czysto automatycznie, w ta­ kim razie, ponieważ w r. szk. 1919/20 mieliśmy;

seminarjów z 5 oddziałami czynnnemi •— 1 4 — 20 *J « • ł> ^ s: 99 99 99

3 — 13

»» -^ « » o „ 1 oddziałem czynnym — 4

przeto dla uzupełnienia tych wszystkich 46 seminarjów d o pełnych 5-cio oddziałowych musielibyśmy o t w o r z y ć :

w r. szk. 1920/21 — 45 oddziałów n o w y c h

21/22 — 25 „ „

ł» 99 >» ^^/^J I ^ „ f,

5f »> J* 23/24 — 4 oddziały n o w e .

R a z e m w okresie 1920/21 — 1923/24 trzeba będzie dla potrzeb istniejących 46 seminarjow^ otworzyć 86 oddziałów n o w y c h (przeciętnie po 21 — 22 oddziały n o w e rocznie),

74

Bliższe i k o m p l e t n i d a n e co do liczby uczniów w p o ­ szczególnych seminarjach p o s i a d a m y jedynie d l a r . szk. 1919/20. Mieliśmy w t y m roku seminarjów:

Seminarjów liczących: 5 oddziałów 4 oddziały 3 oddziały 2 oddziały 1 oddział

z liczbą uczniów w seminarjum:

20 20—40 40—60 60—80- 80— 100 100— 120

1

2

I 1

3

1

-5 4 I 4 5 1. 4 I seminarjów liczących: 5 oddziałów 4 oddziały 3 oddziały 2 oddziały 1 oddział R a z e m 120—140 140—160 160—180 180—200 seminar

2

6

2 2

1

20

13

8

4

Liczb F ' I oddział a u c z n i ó w w semmarjurn, mającem

czynny, w a h a się więc od — 20 do 40 — 60, w semi­ narjum, mającem 2 oddziały, od 40 60 do 80 — 100

ucz-3 oddziały, od 20 40 d o niow, w seminarjum, mającem

100 — 120, w seminarjum, mającem 4 oddziały, od 80 — 100 do 180 — 200, wreszcie w seminarjum, mającem 5 oddzia­

łów, p r z y p a d a ta liczba w granic ach 80 100 uczniów. Naogół różnice w liczbie uczniów, p r z y p a d a j ą c y c h na

semi-narja o j e d n a k o w e j liczbie oddziałów, są dość znaczne, P o d ­ kreślić należy, iż cały szereg seminarjów posiada niedosta­ teczną ilość uczniów, jak np. seminarjum z 5 oddziałami i liczbą uczniów 80 — 100, semmarja z 4 oddziałami! i liczbą uczniów 20 — 80, seminarja z 3 oddziałami i liczbą uczniów 40 -— 60, i t. p .

Na poszczególne oddziały przypadają w r. sżk. 1919/20 następujące p r z e c i ę t n e ilości u c z n i ó w ;

75

przeciętnie uczniów w oddziale w seminariach liczących 1 II III IV V T 4—5 oddziałów 39.1 33.6 30.1 30.0 , 15.0 3 oddziały 30.0 26.0 20.5 k • 2 oddziały 39.0 20.7 • • • 1 1 oddział 24.7 • przeciętnie 35.6 28.8 26,5 30,0 15.0 W oddziałach wyższych liczą w^ięc seminarja naogół mniej uczniów niż w oddziałach niższych, p r ż y c z e m stosun­

k o w o najwydatniejsze zmniejszenie liczby uczniów stwier­ dzić można przy p o r ó w n a n i u I i II oddziału. Nie w i e m y wszakże, w jakim stopniu składa się na to zwiększony, b y ć może, w^ ostatnich czasach d o p ł y w młodzieży do I oddziału, w jakim zaś odpływ młodzieży z seminarjów.

Naogół, przeciętna liczba ufczniów I oddziału w r. szk. 1919/20 jest dość w y s o k a (35.6), bliska stanu nasycenia. Mamy j e d n a k i takie seminarja, w których uczęszcza do I oddziału s t o s u n k o w o m a ł a liczba uczniów. w r. szk. 1919/20

li iczono mianowicie:

z liczbą uczniów było w r. 1919/20 w^ tem tylko

w I oddziale seminarjów: państwowych

- - 1 0 1 _

• L

10 — 20 4 2

20 — 30 8 5

• L

30 — 40 15 10

40 — 50 - 15 9

• • • , ' - ^ • . 50 — 60 . . 2 2

60—70 1 r

Jak widzimy, z pośród 46 seminarjów, 13 seminarjów

• j- •

(w t e m 7 p a ń s t w o w y c h i 6 p r y w a t n y c h ) m i a ł o w r'. 1919/20

I 'I

w I oddziale pó mriiej niż 30 uczniów, czyli poniżej startu nasycenia. Do grupy tej należą nietylko seminarja n o w o

-76

Otwarte, lecz i częstokroć dawniej założone, mianowicie 3 seminarja z 1 oddziałem czynnym, 6 seminariów z 3-ma i 4 seminarja z 4 — 5 oddziałami.

Na szczególną u w a g ę zasługuje kwestja, w jakim sto­ pniu ów stosunkowo pomyślny napływ uczniów do I oddziału semiriarjów w r. szk. 1919/20 przypisać należy p o m o c y od­ działów przygotowawczych, istniejących przy niektórych se-minarjach, oraz zoreranizowanych samoistnie t. zw. prepa-rand, w jakim zaś napływ ten jest w y t w o r e m bezpośre­ dniego zgłaszania się kandydatów.

Co się t y c z y oddziałów przygotowawczych, nie w^ierny," przy ilu seminarjach istniały one w r. szk. 1918/19. Sądząc

z danych dla r. szk. 1919/20, w którym istniały one zaledwie

przy 7 seminarjach i liczyły, razem 174 uczniów, liczba ich nie mogła być znaczna, nie mogła przeto zaważyć w sposób bardziej istotny na liczbie kandydatów, zgłaszających się do I oddziału seminarjów z początkiem r. szk. 1919/20. 0 liczbie uczniów preparand posiadamy dane następujące:

liczba ogólna liczba uczniów przeciętnie

w r. szk, preparand preparand uczniów . czynnych w oddz. I w oddz. II w oddz. I w oddz. II

1917/18 4 141 89 35.3 22.3

1918/19 19 500 373 26.3 19.2

1919/20 30 852 822 30.4 29.3

W e d ł u g bardzo przybliżonych obliczeń na podstawie wiadomości niekompletnych, zgłosiło się do seminarjów na pocz. r. szk. 1919/20 ok. 70^ z pośród tych uczniów, którzy ukończyli preparandy (II oddział) w r. 1918/19. Ponieważ liczba tych uczniów w e wszystkich 19 preparandach w y n o ­

siła 373, przeto z pośród uczniów preparand zgłosić się mo­ gło do I oddziału seminarjów w r. szk. 1919/20 conajwyżej ok. 260 kandydatów. W stosunku do ogólnej liczby uczniów 1 oddziału seminarjów^, w y n o s z ą c e j w r. szk. 1919/20 — 1636, w^ychowańcy zarówno oddziałów w s t ę p n y c h jak i prepa­ rand stanowić w i ę c mogli tylko nieznaczny odsetek

(conaj-w y ż e j ók. 25 %). Gros ucznió(conaj-w p o z y s k i (conaj-w a ł y seminarja już w r. szk. 1919/20 bez p o m o c y oddziałów wstępnych, jak rów­

77

Jakim zmianom uległa liczba i stan Tcwalifikacyj nau­

czycieli seminarjów, t r u d n o ustalić dla b r a k u p o t r z e b n y c h danych. Z m i a n y dość znaczne w okresie 1916/17—1919/20 zaszły niewątpliwie w liczbie nauczycieli, p r z y p a d a j ą c y c h przeciętnie na oddział. Jak świadczy tabela liczb

wzglę-d n y c h (p. str. 11), w l a t a c h 1916/17— 1917/18 p r z y p a wzglę-d a ł o w e wszystkich seminarjach zaledwie ok. 5.1 — 5,4 u c z n i ó w

•

przeciętnie na 1 nauczyciela. W r. szk. 1919/20 w; semi­ narjach p a ń s t w o w y c h (z seminarjów p r y w a t n y c h liczb nie posiadamy) p r z y p a d a ł o natomiast po 12.8 uczniów na nau­

czyciela. T ł u m a c z y się to tą okolicznością, iż przed kilku laty seminarja, zwłaszcza p r y w a t n e , posługiwały się p r z e

-w a ż n i e nauczycielami niestałymi, którzy poś-więcali semi-narjom małą ilość godzin. Stosunki t e w seminarjach p a ń ­

s t w o w y c h uległy zmianie w związku z n o r m o w a n i e m e t a t ó w . Ogólna liczba matur, w y d a n y c h w y c h o w a ń c o m

se-kursów, wynosiła w

mmarjow i r. szk. 1918/19 385, wr. szk. 1919/20 — 451, b y ł a więc ogromnie mała. Składa się na to z a r ó w n o okoli iczność, iż liczba seminarjów p e ł n y c h wydających matury, b y ł a zbyt iiiała (w r. szk. 1918/19

19,

w r. szk. 1919/20-—20), jak i to. źe liczba osób, otrzymują­ cych matury, była — przeciętnie"" na seminarjum — również mała (w r. szk. 1918/19 p o 20.3 matur, w r. szk. 1919/20 p o 22.6 matur). W l a t a c h najbliższych wydajność istnieją­

cych seminarjów (poza 1 rokiem, który będzie stracony z p o ­

w o d u przekształcania seminarjów, d o t y c h c z a s czteroletnich, n a pięcioletnie) będzie stopniowo wzrastała, m a m y b o w i e m na oddziałach niższych znacznie więcej uczniów niż na w y ż ­ szych. Mianowicie w r. szk. 1919/20 posiadaliśmy w e wszyst-kich 46 seminarjach: .

oddziały I-sze w 46 seminarjach z ogólną liczbą uczniów — I 636

Ił 91 Il-gie 42 Ill-cle 34 M IV-te V-te

21

I

« y% n f9 $f 9f 99 ff Vf » 1209 900 631 13 •m

• . P o latach pięciu, w r. szk. 1924/25, w k t ó r y m m a t u r ę nau­ czycielską otrzymają uczniowie, uczęszczający w r. szk. 1919/20

78

1

dp I oddziału, wydajność, seminąrjów osiągnie p r a w d o p o

-• - - . ^ -• r H

dobnie stan zbliżony do nasycenia, za jaki m o ż n a u w a ż a ć 3 0 X 4 6 = 1 3 8 0 nauczycieli. Jest to liczba w stosunku do potrzeb, w y n o s z ą c y c h dla 5 wojew, b, zab. ros. w normal" nych, w a r u n k a c h ok., 3 000 nauczycieli rocznie, również jeszcze w y s o c e niedostateczna. Cała różnica w y r ó w n a n a b y ć musi przez założenie odpowiedniej liczby z a k ł a d ó w

R O Z D Z I A Ł VII.

W dokumencie Materjały do projektu realizacji powszechnego nauczania na obszarze 5 województw: warszawskiego, łódzkiego, kieleckiego, lubelskiego i białostockiego oraz m. st. Warszawy (Stron 78-85)