Trzy gruszki
III. Nasze miasta i wioski
Bielsko.
Założenie Bielska wpada do pierwszej połow y X I I I . wieku.
Po woj m e tatarskiej powołali książęta Niemców do zaludnienia ijg ) Obecnie nie istnieje; zostało ściete.
i ta L g i y j : ! S t ™ 1Ud W SkaliCy niC jUŻ nie Wie; prawdopodobnie
73 —
kraju. Ci osiedliwszy się w lasach obok starego rabusiego zamku nad rzeką Białka, w ycięli lasy i założyli kolonię, która od starego zamku imieniem „B ielisko" nazwano Bielsko. Po dziś dzień za
mieszkują niemieccy koloniści Bielsko, Stare Bielsko, Kom orowice, Międzyrzecze, W apienicę, Kamienicę i t. d.
A ż do roku 1571 należało Bielsko książętom cieszyńskim.
W tymże roku sprzedał książę W acław Adam przedłużone to państwo Karolowi Proninicowi za 80.000 szląskich talarów. W roku 1724 zostało państwo Bielskie z powodu przedłużenia przez Gotliba Sunek oddane pod administracyę królewską i w r. 1728 sprze
dane hrabiemu Solnisz. W roku 1752 kupił j e książę A lek sy Józef Sułkowski za 630.000 florenów, a cesarz Franciszek I. podźwignął podrzędne państwo bielskie do rzędu księstw. Prawnuk Aleksego Sułkowskiego przedłużywszy znów dobra, umknął dnia 7. sierpnia 1792 z Bielska za granicę; z tej przyczyny nasadzono znów administracyę.
W roku 1682 dnia 4. października zabili powstańcy węgierscy pod dowództwem hrabiego Tekelego 30 osob w Bielsku, między tymi i ks. dziekana Adama Galusa. W yrabowaw szy miasto, zamek i' kościół, umkli znów do W ęgier.
K o ś c i ó ł p a r a f i a l n y . Pewną jest rzeczą, że pierwotny kościół parafialny dla całej okolicy znajdował się w Starem Bielsku, gdyż tam był już w r. 1135 kościół i pleban. K iedy zostało pro
bostwo do miasta przeniesione, nie wiadomo, przypuścić można, iż stało się to w wieku
XIII.
Pierwsza fundacya przy tymże kościele jest z roku 1470. W roku 1808 spaliło się całe miasto i kościoł.K o ś c i ó ł p o g r z e b o w y , wybudowany przez mieszczaństwo ewangelickie pomiędzy latami 1601— 1608. I ten kościół spalił się w r. 1808.
Frydek.
Miasteczko na pobrzeźu Ostrawicy i pograniczu morawsko- śląskiem ze starym zamkiem i pięknymi kościołami, położone było przed kilkuset laty pod pagórkiem zamkowym na miejscu dzi
siejszej wsi „Stare Miasto14. Mówią, źe pierwotne miasto zabrała woda, poczem dzisiejsze miasto wybudowano na pagórku obok zamku i kościółka. Z pewnością twierdzić nie można, w którym czasie się to stało, lecz zapewne można powiedzieć, że dopiero po zaprowadzeniu wiary chrześcijańskiej, którą w okolicy^ F rydku z pewnością święci C yryl i Metody szerzyli, gdy na górze Rad- hoszczu miewali kazania i chodzili w okolicę.
Z a m e k .
Pagórek zam kowy był za czasów pogańskich świętym gajem i mieścił na swym szczycie świątynię pogańską. Lud pogański na
zywał ów święty pagórek „górą p okoju 44. W Polsce, do której
sława I I r o k u l f m ? ^ wówczas P° śmierci Mieczy-E L ■ ? f ż<?na ,JeS° % ksa> córka księcia niem ieckiego Lubiła ona swoich krajanów nadzwyczaj i nie dziw źe lensze no'
SrL=rt
K o ś c i o ł y i k a p l i c e .
r/ 0 K osciół Parafialny św. Jana Chrzciciela nie wiadomo jak stary rzecz p w n a eZp o t6ry*Um pockod^ J eszcze z świątyni pogańskiej, to rzecz pewna. Po pozarze w r. 1688, przez który zginęły wszystkie
okumenta, wybudował go znów z dobrowolnych składek ks 4 4 ‘ r o S l I ó i - 1 6 4 0 . k “ a" ‘ h“ bi" » B r u « » l st a
N i t „ £ i L " dŁ t r s ' r s f j 36p" i t L p ' k"
setki lu d * i „ J a c h o w i , t a l i ? ” p 3 a , t a f e R ó £ L SWw z iSłP lZęf Za 161° dUkf ÓW’ ktÓre daro^ ał b« ‘ '’ u ŚW.
’ i C ? W rę ę’ a brewIarz pod pachę i poszedł do Skoczowa, żeby pocieszac opuszczone owieczki. G orliw ość w służbie Pańskiej zapłacił śmiercią, albowiem zabrał go tamże mór
i lvrn / Pr°T5i teg0 g ° rIlweff° kapłana odznaczyli się: W acław Faldin i Maciej Tlamezyusz przez pobożność, W alenty P rz y b y ł! i Jan Klemens jako kaznodzieje. K rysztof Paszkę budował.
K ościół N. M. P. D o tego kościoła przybywa rokrocznie kilka tysięcy pobożnych pielgrzymów. O początku ^ o m ó T p o d S
^Ładnie z kamienia wydłubany dosao* V M p i m *
miejscu gdzie teraz kościół stoi, cegla rze,'gd y g lin T k o p a li"z a m z przy znalezieniu miało się stać kilka cudów. Kilka razy przenie
siono tę figurę to do kościoła parafialnego, to do kaplicy na zamku ecz każdym razem straciła się z miejsca przez n o c7 “ a™
znaleziono ją znów w tak zwanej cegielni. G d y widziano że obraz nigdzie indziej byc nie chce, postanowiono wybudować drewniana kaplicę, która stała wiele lat i do której ty s ijc e pobożnych W
na ^ d^ ro^®|)6Ij ak1In!^p^a J u liu s z a ^ W d lfe ^ a ^ ^ P r a ż m y ^ 0 pana
stąjs Psr=
— 75 —
(178 stóp wysokiemi) poświęcił w r. 1756 biskup wrocławski hr.
Schafgotsch. Pod kościołem jest grobow iec rodziny hr. Prażmy.
K ościół przed miastem św. Jodoka wystawiony przez hr. Bartło
mieja Bruntalskiego w r. 1612.
Kaplica na zamku św. Barbary tak stara ja k zamek.
Kaplica szpitalna bolesnej Matki Boskiej wybudowana przez .raulmę Ilerzschlegerową w r. 1716.
Kaplica św. Józefa w Starem Mieście wybudowana w r. 1765 przez Józefa K ocycha.
Na środku rynku w F rydku stała duża kaplica św. Różańca, którą atoli na rozkaz cesarza Józefa II. zniesiono.
Frysztat.
Miasto niewielkie, posiada piękny zamek hrabiego Larischa i widzenia godny ogród angielski, starożytny kościół parafialny i t. d.
K ościoł parafialny. Podług dokumentu wystawionego przez księcia Przemysława w r. 1336 założoną została plebania Frysztacka na początku X III. wieku. K ościół był od niepamiętnych czasów murowany^ i zasklepiony w stylu gotyckim , aż w roku 1798 zro
biono teraźniejsze sklepienie. Przy tymże kościele została w r 1611 przybudowana kaplica, tak zwany „polski k ościół11 W ieże muro
wano od r. 1 6 0 1 -1 6 2 9 . Kościół spalił się 3 razy: 17. kwietnia 1511, 29. stycznia 1617 i 13. września 1781.
Państwo Frysztackie należało aż coś do roku 1432 książętom cieszyńskim. Bolesław dał je córce swej Euzepii ( f 1447), później odebrał je Bolesław ( f 1563), a za panowania W acława Adama oddał je tenże synowi swojemu Kazimierzowi Fryderykow i, który je okropnie zadłużył. Państwo podrzedne Frysztat sprzedano po śmierci Kazimierza Fryderyka w r. 1571 W acław ow i Zygan ze olupska ( f 1577); następnie panowali tu syn i wnuk jego Jan I. i II następnie Melchior Fryderyk z Gaszin ( f 1719), Karol Ludwik
u T , / a w 11 (+ 1749)> Niklas Tafe> hrabia Karlingfort, Jan i Kudolt la fe , a obecnie rodzina hrabiów Larischów.
K ościół św. Marka, wybudowany w r. 1569 przez ewangelików z drzewa; dnia 14. kwietnia 1654 r. oddano go katolikom. W roku l l l t w y™ urow ano kościółek z twardego materyału; 6. kwietnia 1823 spalił się.
Kościół św. Mikołaja, przy którym został w r. 1472 przez księżną Annę szpital dla ubogich założony. W czasie reformacyi został szpital i kościół zniesiony.
Orłowa.
Mieczysław I. (1164— 1211), pierwszy dzielny ksiaże w Cie
szynie, założył z Ludmiłą, żoną, w r. 1200 osadę i kaplicę na miejscu dzisiejszej Orłowej ; opowiadają o tem co następuje: K iedy pewnego razu Mieczysław razem z żoną swa Ludmiła i wielu gościami w gęstych lasach, gdzie się obecnie Wieś Orłowa znajduje, polo- wamem na dzika zwierzynę się bawił, ujrzeli wszyscy na miejscu,
— 77 —
gdzie stoi kościół parafialny orłowski,*) orła nadzwyczajnej wiel
kości, siedzącego na drzew ie; ten trzymał w dzióbie swoim hostyę, lecz ją niespodzianie na ziemię opuścił. W szyscy przelękli się, a Ludmiła będąc ciężarną, porodziła na tem samem miejscu syna, którego przy chrzcie św. Kazimierzem nazwano. Na pamiątkę tego zdarzenia kazał Mieczysław z wdzięczności ku Bogu za ochronę żony i syna wznieść na tem miejscu drewnianą kaplicę. W ycięto częściowo gęsty las obok kaplicy i nazwano miejsce to „O rłow ą“ .
Z wdzięczności ku Bogu i czcząc Orłowę, darował Kazimierz tę wieś razem z przyległym i lasami i polami klasztorowi OO. Be
nedyktynów w Cieszynie. Oprócz Orłowej należało ju ż wówczas do tego klasztoru 20 gmin.
Mieczysław II., syn Kazimierza, umarł bezdzietny. Księstwo Cieszyńskie odziedziczył w r. 1246 je g o młodszy brat W ładysław, dotychczas książę w Opolu, i przeniósł się do Cieszyna. Panując w Cieszynie, "dowiedział się, źe kaplica orłowska przez doznane tam cuda coraz bardziej się wsławia-, przypomniał sobie także, źe na miejscu istniejącej kaplicy ojciec je g o był się narodził; po
nieważ kaplica okazała się za małą, więc dla pomnożenia nabo
żeństwa u ludu i dla uczczenia miejsca urodzenia ojca swego, p o
stanowił przenieść OO. Benedyktynów z Cieszyna do Orłowej.
Boku 1561, gd y dopiero co obrany opat orłowski Andrzej Bu
rzyński karcił w swych kazaniach księcia W acław a Adama za su
rowe i niesprawiedliwe postępowanie względem katolików, za niczem nieuwinnione niszczenie i zabieranie kościołów katolickich, za w y pędzanie proboszczów z plebanii i zakonników z klasztorów, przy
słał tenże syna swego Fryderyka Kazimierza z kilkom a urzędni
kami książęcymi do Orłowej z ostrym nakazem dla opata Burzyń
skiego, by się natychmiast z kraju księcia W acława Adama w y dalił. Równocześnie zabronił także zakonnikom klasztoru i ob y
watelom wszelkie posłuszeństwo na rozkazy wypędzonego opata.
Opat wyrzucony z klasztoru udał się do Tyńca pod Krakowem.
W krótkim czasie przybywa znowu książęcy syn z marszałkiem Leselem do Orłowej. Sprowadzili z sobą tokajskiego wina, żeby nim upić a potem wywieść pozostałych w klasztorze zakonników.
Zakonnikom atoli, którym po wypędzeniu opata wszelkie środki wyżywienia zabrano, chciało się więcej jeść niżeli pić. K iedy ich więc gwałtem opić zamyślano, ratowali się niektórzy ucieczką, innych gwałtem wywieziono z Orłowej. Jeden z nich, ks. kazno
dzieja Jakób, schronił się na wieżę kościoła i został tam zastrze
lony, dwóch innnych uciekających z Orłowej do Moraw, złapano i zabito za Morawską Ostrawą w miejscu, gdzie obecnie leży wioska, „G rób k iu nazwana. Na miejscu uśmiercenia pogrzebał ich lud pobożny.
*) Obecnie wybudowano nowy gotycki kościół parafialny.
Po tak gwałtownem wypędzeniu zakonników z Orłowej złu- piono klasztor i kościół, zabrano wszelkie kosztowności kościelne, księgozbiór, sprzęty i archiwa klasztorne. Nareszcie zburzono sam klasztór do szczętu, a z materyału pozostałego zbudowano kościół ewangelicki i zamek w Rychwałdzie. K ościół orłowski oddano protestantom, a dobra klasztorne szlachcie protestanckiej.