Mikołaj Pac, umarł roku 1580. Ludzkością i dobroczynnością się wsławił

11. Jarób WoronieckiKsiąże umarł 1588. Ojczyzno umysłu darami, Kościół pobożnością ozdobił. Dla schizmy był piorunem, silnym po­

gromcą. Uniją ś. wspierał i żywy ogień katolickiego ducha rozniecał.

12. Józef ze Zbaraża.

13. Wereszczyński, znamienitszy z Kijowskich biskupów, założył miasto Chwastów, i w nim fundował kościół. Mąż ten rozwijał w l kra­

inie naukę katolicką ; wspierał Uniję ś. kazaniami, pasterskiemi nau­

kami. Pisał przytem dzieł wiele przeciw heretykom i dyzunitom, o czyścu, o końcu świata, o śś. Kommunii. Liczy się do znakomitszych pisarzów, kaznodziei i nauczycieli. Opierał się dyzunitom, nauką i wy­

mową; nictylko stawiał im potężne tamy i zawady, ale oraz religie ś.

katolicką w całej Ukrainie w Kijowskiej dyecezyi szerzył.

14. Krzysztof Kaziaurski umarł r. 1618. W mieście Kijowie kościół katedralny śś. Piotra i Pawła zrestaurował, ozdobił, i tam nabożeństwo katedralne solennie przeniósł; pięciu kanoników katedralnych w m ie­

ście Kijowie ustanowił.

15. Bogusław Radoszeyvski, Opat świętokrzyski, od Zygmunta III,

O UNII W POLSCE.

125

wództwie Czerniechowskim w obrządku Łacińskim krzewił. Kapitułę w Kijowie urządził z prałatów kanoników i dwunastu wikaryuszów.

Publiczne odmawianie hor kanonicznych w katedrze Kijowskiej wpro­

wadził. Urządzenie czyli organizacya kapituły Kijowskiej przezeń roku 1626, znajduje się dotąd w aktach dyecezyalnych krakowskich. Ko­

ścioły dla Zakonników w Chwastowiei wielu innych miejscach fundo­

wał. Było to za czasów najpiękniejszego rozkwitnienia się religii Rzym­

sko-katolickiej w Kijowie i w obudwóch około Dniepru wojewódz­

twach, r. 1633.

16. Andrzej Szołdrsiu, herbu Łodzią, do r. 1636 był biskupem Ki­

jowskim.

17. Aleksander Sokołowski, świętą katolicką rzymską wiarę najgo­

ręcej za Dnieprem szerzył. Zakonników śgo Franciszka ścisłej obser- wancvi do Kijowa i Chwastowa wprowadził, własnym żołnierzem Ukrainę od Kozaków bronił. Gorliwy najcierpliwszy biskup, równie dostojny wielce senator i obrońca swej ojczyzny. Za niego się zaczęły nieszczęścia, umarł r. 1614.

18. Stanisław Kalinowski, z Sulejowskiego opata biskup Kijowski.

Był postrachem dla schizmy, zwany przedmurzem Polski walczył du­

chem, poświęceniem się jako lew za świętą religią katolicką, leo m urus P a tria ! zwany; umarł roku 1618.

19. Jan Leszczyński, roku 1656 został biskupem Chełmińskim. Gor­

liwy o dobro publiczne, znany w Polsce jako żarliwy senator.

20. Tomasz Ujejski, znany z świątobliwości; w rozmyślaniu rzeczy niebieskich się kochał; w pokorze, ubóstwie nieporównany; w cierpli­

wości

niepospolity,

21. Stanisław Witw icki, do roku 1680, w którym został biskupem Łuckim. Orłowski tak o nim powiedział a L u x m agna non in uno codo resplen dit, ubique illu strissim a .

22. Andrzej Chryzostom Załuski, Opat Wąchocki, biskup Kijowski, roku 1691, Płocki. Jest to on wielki m ąż narodowy kanclerz Załuski,

126

ozdoba, rodu swego i droga ojczyzny perła, znany powszechnie, bo kie­

rował sprawami całej Rzeczypospolitej. Ze wszystkicłi kanclerzów w tak wielkim szeregu najdostojniejszy, wielki nauką, olbrzym pracą, mąż polityczny, Rzeczypospolitej podpora i fdar, historyk i pisarz. JJecus or- n am en tu m in fu laru m , biskupstwa Kijowskiego najwyższa chwała, po tylu wojnach zniszczone przywileje wznosił i biskupstwo po wielu nieszczę­

ściach za Jana III dźwigał.

23. Mikołaj Święcicki, roku 1698, biskupem został Poznańskim.

2łi. Jan Gomoliński, u m a rł ro k u 1711, d aram i u m y słu i w sp a n ia ło ­ ścią d la ubogich był ozdobiony.

25. Maciej Walenty Amjmberski, Opat Sieciechowski, umarł roku 1717. Rozmaite interessa Rzeczypospolitej, znamienicie i biegle spra­

wował, kościoły w dyecezyi Kijowskiej na nowo zbudowane zdobił, znaczne na ich restauracyą i wewnętrzne upiększenie wyłożył fun­

dusze.

26. Jan Tarło, roku 1722 został biskupem Poznańskim, grób jego podobno jest w Warszawie. Fundator wielu kościołów', niszczyciel herezyi, mąż świętobliwy, wielce u Stolicy śtej Apostolskiej szano­

wany i ceniony.

27 Samuel Jande Ossa Ozga. Biskup ten szczerze reorganizacyą dye- cezyonalną się zajął. Kapitułę Kijowską przeniesioną w czasie wojen do Lublina, zwrócił do Żytomierza. Katedrę Kijowską w Żytomierzu, staraniem, składką i własnym kosztem wzniósł. Stolfcę biskupa Kijow­

skiego w Żytomierzu założył. Kościół pod tytułem Śtej Zofii ukończył który solennie był poświęcony. Całą dyecezyę kilkakrotnie zwiedzał, bierzmował, w Greckich Unickich cerkwiach uroczyście i często cele­

brował. Kościoły Lubarski, Cudnowski, Korosteszowski hojnie obda­

rzył; miał suffragana, wspólnie z nim pracował nad uporządkowaniem dyecezyi; do rozwinicnia i dokończenia Unii ś. dopomagał.

Następcy jego byli biskupi:

28. SOŁTYK,

29. Załuski, ludzie tak sławni i tak nieskończenie o chwałę Boską gorliwi.

Widzimy przeto że najznakomitsi zbiskupów ludzie narodowej sławy, byli biskupami Kijowskimi. Ludzie ci świątobliwi, uczeni, w kościele i narodzie sławni, do rozkrzewienia w Ukrainie Religii śtej katolickiej w Rzymskim obrządku jako i Unii wielce się przyłożyli.

O UNII AV POLSCE.

127

lił i rozdał pułkom swoim kozackim wielkie własności i dobra nad Stuhn? Aksakoje. Jak już Palej wystąpił z Ukrainy, wtedy na nowo wszystko się organizować i urządzać zaczęło. W Żytomierzu był stary kościół parafialny zrujnowany; w Machnówce Bernardynów, wielka fundacya Janusza Tyszkiewicza zniszczona. Równie też fundacya Ber­

nardynów Pawołockich zburzona, i spalone kościoły niamal wszystkie cudnowskiego dekanatu, w Pjatce, M ilsku, Bystrzycach, Białołówce, Pikowie, Hlińsku, Ostróżku, Januszpolu, Miropolu, Krasnopolu, Czarto- ryi. Jedenaście kościołów zniszczonych w dekanacie Cudnowskim, a dwa się tylko zostało w Cudnowie i Lubarze.

Stara dyecezya, dzieliła się na trzy dekanaty : cudnowski, kodeński i wielebnicki. W pierwszym cudnowskim było czternaście, w drugim ko- deńskim było szesnaście parafialnych kościołów, jako to Kodnia, Pa- wołocz, Berdyczów, Kotelnia, Chwastów, Białopól, Żytomierz, Lesz­

czyn, Korostyszów, Tetijów, Pjatyhory, Ochmatów, Białocerkiew, Byszów, Korsuń, Machnówka. Z pomiędzy tych zupełnie zburzone były Kotelnia, Lesczyn, później się atoli odbudowały. Tetijów zupełnie dopiero około 1790 r. Ostrowski dzwignęł. W Pjatyhorach świeżo w r. 1839 wzniósł się na nowo kościół. W Ochmatowie już nigdy nie- powstał. W Machnówce też około r. 1800 zbudowany został nowy.

A w Korsuniu tylko małę zbudowano niedawno kapliczkę.

W trzecim dekanacie Wielebnickim kościołów starych było dzie­

sięć : W ielebniki, Norysk, Iskorość, Olewsko, Chabno, Owrucz, Iwan- ków, Ostrohładowicze, Bratyn, Babicze. Ogólnie było parafialnych kościołów, wedle dawnego podziału na kodeński, wielebnicki i

cu-128

dnowski dekanaty czterdzieście, a wnowym rozdziale za Ożgi około r. 1722 zostało tylko dwadzieście. Inne już były dekanaty także trzy : Żytomirski, Chwastowski, i Owrucki. W Żytomirskim kościoły para­

fialne, Żytomierz razem katedra i parafia, Cudnów, Lubecz, Dominika­

nie mieli tam parafią, Berdyczów, gdzie stary parafialny kościół zruj­

nowany, karmelici bosi funduszu Janusza Tyszkiewicza mieli parafiją, Białopól, Korostyszów, Trojanów, nowa fundacya Woroniczów, przed­

tem kościoła katolickiego fam niebyło. Ogólnie kościołów siedm.

Drugi dekanat Chwastowski, 1) kościołów miał cztery, była piąta ka­

plica w Pawołoczy, kapliczka mała z parafią: należały do niej miasta Rużyn, Białołówka,Pohrebyszcze. W Białołówce antęhosticum za starych czasów był kościół wówczas zburzony ostatecznie. W Pawołoczy także zamiast kościoła murowanego i XX. Bernardynów, tylko kaplica nie­

wielka stanęła; teraz wobudwu tych miejscach są kościoły, w Rużynie także i Pohrebyszczach, gdzie za starych czasów kościołów niebyło.

2) W Chwastowie, była tam funclatio canonicalis, z parafią, zburzona,