Zbiornik Jeziorsko ze względu na dobrze rozwiniętą i zróżnicowaną morfologicz-nie linię brzegową (ryc. 1) ma duży potencjał dla rozwoju turystyki. Zarówno strome stoki, wykorzystywane rolniczo, jak i płaskie brzegi porośnięte roślinno-ścią wodno-lądową wraz z błotnistymi plażami i płytkimi rozlewiskami tworzą ciekawą mozaikę geomorfologiczno-biotyczną. Ponadto liczne obiekty kulturowe wraz z obiektami antropogenicznymi tworzą ciekawy krajobraz kulturowy. Słab-szą stroną jest natomiast infrastruktura towarzySłab-sząca. Szansą dla rozwoju tury-styki jest odpowiednia promocja bio- i georóżnorodności (Kostrzewski 1998), głównie ostoi ptaków o znaczeniu europejskim. Największym zagrożeniem jest rolnictwo, przemysł i rybołówstwo (Mastyński i in. 1999) oraz turystyka, która rozwija się równie intensywnie jak pozostałe gałęzie gospodarki (tab. 1).
Podsumowanie
Zbiornik Jeziorsko i jego otoczenie charakteryzuje się odpowiednio dużym poten-cjałem turystycznym w zakresie walorów geomorfologicznych, hydrologicznych, biotycznych oraz kulturowych. Czynnikiem ograniczającym rozwój turystyki jest jednak określony rytm funkcjonowania zbiornika w sezonie wiosenno-letnim. Se-zonowe wahania stanów wody powodują, że otoczenie strefy brzegowej zbiornika nie jest szczególnie przydatne dla wypoczywających, a rozwój turystyki, w tym infrastruktury turystycznej, jest możliwy jedynie w wybranych miejscach.
Sezonowa dostępność zbiornika, wynikająca z sytuacji hydrologicznej, z jednej strony utrudnia rozwój wszystkich form turystyki kwalifikowanej w ciągu całe-go sezonu letniecałe-go, z drugiej jednak strony ułatwia rozwój różnym podmiotom gospodarczym związanym z odmiennymi dziedzinami sportu i rekreacji. Dzię-ki temu infrastruktura gastronomiczna i noclegowa może funkcjonować przez większość sezonu letniego. Należy jednak zaznaczyć, że turystyka musi rozwijać się zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju, szczególnie w sytuacji, kiedy oddziaływanie człowieka w otoczeniu zbiornika z roku na rok wzrasta.
W przyszłości największym zagrożeniem będzie nie brak dostępności do brze-gu determinowany przez czynnik hydrologiczny, ale brak możliwości skorzystania z funkcji wypoczynkowej stref brzegowych w wyniku rozbudowy osiedli letnisko-wych poza terenem zwartej zabudowy, jakość wody oraz wykupywanie gruntów na cele społeczno-gospodarcze wokół zbiornika.
Literatura
Gaworecki W., 2000, Turystyka, PWE, Warszawa.
Glinkowska G., Łukawska U., 1998, Jakość wody w zbiorniku Jeziorsko w latach 1991–1998, WIOŚ, Sieradz.
Tabela 1. Możliwości rozwoju turystyki wokół zbiornika Jeziorsko – analiza SWOT
Mocne strony Słabe strony
– Georóżnorodność morfologiczna stref brzegowych w powiązaniu z bogactwem flory i fauny – Dobrze rozwinięta infrastruktura
drogowa (droga nr 478, 710 oraz – Licznie występujące drogi gminne 83)
i ścieżki rowerowe
– Obecność bazy noclegowej o zróżnicowanym standardzie – Promocja Jeziorska przez „Lokalną
Grupę Działania – Przymierze Jeziorsko”
– Poziom hałasu średnio od 55 do 60 dB
– Stan dróg jest niezadowalający (dukty leśne czy „kocie łby”)
– Obecność strefy brzegowej najczęściej w pobliżu drogi powoduje wzrost poziomu hałasu o ponad 20 dB
– Słaba promocja w gminach
– Baza gastronomiczna otwarta jest sezonowo, a usługi świadczone są na niskim poziomie – Brakuje często pełnego zaplecza sanitarnego – Braki w dostępie do bankomatów, sklepów,
stacji benzynowych czy informacji turystycznej
Szanse Zagrożenia
– Brak konkurencji ze strony innych ośrodków turystyki wodnej (najbliższe ośrodki znajdują się w odległości kilkudziesięciu kilometrów)
– Możliwość wykorzystania stawów hodowlanych
– Oczyszczenie zbiornika, który przez ponad 20 lat uległ zamuleniu i zabrudzeniu
– Wykorzystanie funduszy
europejskich dla poprawy jakości wody i rozbudowy infrastruktury sportowej i turystycznej
– Możliwość uprawiania różnych sportów wodnych oraz typów turystyki
– Rozwój zabudowy letniskowej po obu stronach zbiornika
– Przyspieszona eutrofizacja
– Rolnicze zagospodarowanie terenu oraz spływy obszarowe, które pod względem sanitarnym są często pozaklasowe (Glinkowska, Łukawska 1998)
– Podwyższona zawartość metali ciężkich, fenoli lotnych oraz detergentów
Źródło: opracowanie własne.
Przydatność stref brzegowych zbiornika Jeziorsko dla rozwoju turystyki 135 Głuszak J., 1986, Jeziorsko – geneza i koncepcja zbiornika, Gospodarka Wodna 8: 183–184.
Kostrzewski A., 1998, Georóżnorodność rzeźby jako przedmiot badań geomorfologii, [w:] K. Pę-kala (red.), Główne kierunki badań geomorfologicznych w Polsce. Stan aktualny i perspektywy, IV Zjazd Geomorfologów Polskich, Wyd. UMCS, Lublin, s. 11–16.
Kożuchowski K., 2005, Walory przyrodnicze w turystyce i rekreacji. Podręcznik akademicki. Wyd.
Kurpisz S.A., Poznań.
Krzymowska-Kostrowicka A., 1999, Geoekologia turystyki i wypoczynku, PWN, Warszawa.
Mastyński J., Andrzejewski W., Kulikowski A., 1999, Gospodarka rybacko-wędkarska w zbior-niku Jeziorsko, Poznań.
Nitkiewicz-Jankowska A., Rzętała M.A., 2005, Ocena przydatności turystyczno-rekracyjnej sztucznych zbiorników wodnych (na przykładzie zbiornika Pogoria I), [w:] Jeziora i sztucz-ne zbiorniki wodsztucz-ne, procesy przyrodnicze oraz znaczenie społeczno-gospodarcze, Uniwersytet Śląski, Polskie Towarzystwo Limnologiczne, PTG Oddział Katowicki, Sosnowiec, s.
169–175.
Orłowski W., 1999, Techniczna charakterystyka zbiornika retencyjnego Jeziorsko na Warcie, [w:]
Eksploatacja i oddziaływanie dużych zbiorników nizinnych (materiały Konferencji Naukowo--Technicznej), Uniejów, s. 7–18.
Przewoźniak M., 1999, Potencjał rekreacyjny środowiska przyrodniczego – atrakcyjność a przy-datność, [w:] A. Pietrzak (red.), Geoekologiczne podstawy badania i planowania krajobrazu rekreacyjnego, AWF, Poznań, s. 151–159.
Przybyłek J., Kasztelan D., Mleczko A., 2000, Problemy hydrogeologiczne zbiornika Jeziorsko na rzece Warcie, [w:] J. Biernacka, J. Skoczylas (red.), Przewodnik do wycieczki – zbiornik Jeziorsko (Stanowiska 1–3), Materiały LXXI Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologiczne-go, Poznań, s. 139–144.
Ratajczak W., 1992, Dostępność komunikacyjna miast wojewódzkich Polski w latach 1948–1988, [w:] Z. Chojnicki, T. Czyż (red.), Współczesne problemy geografii społeczno-ekonomicznej Polski, seria Geografia, UAM, 55, Poznań, s. 173–203.
Sołowiej D., 1992, Weryfikacja ocen integralnych atrakcyjności środowiska przyrodniczego człowie-ka w wybranych systemach rekreacyjnych, Wydawnictwo Naukowe UAM, seria Geografia, nr 53.
Sołowiej D., 1992, Podstawy metodyki oceny środowiska przyrodniczego człowieka, Wyd. Nauko-we UAM, Poznań, s. 165.
Szyper H., Mastyński J., 1997, Nizinny zaporowy zbiornik Jeziorsko, Aura, 8.
Taylor Z., 1997, Dostępność miejsc pracy, nauki i usług w obszarach wiejskich jako przedmiot ba-dań geografii społeczno-ekonomicznej – próba analizy krytycznej, Przegląd Geograficzny, 69:
261–283.
Warszyńska J., 1981, Atrakcyjność turystyczna środowiska naturalnego miejscowości województwa bielskiego, Studia nad Ekonomiką Regionu, 11, SIN: 150–184.
Summary
Usefulness of the coastal zones of Jeziorsko Reservoir for tourism development – chances, limitations, protection
The aim of this article is to assess the usefulness of the coastal zones of Jeziorsko Rese-rvoir for tourism purposes, including chances, limitations and protection. Detailed asses-sment of the usefulness for tourism includes 50 km of the reservoir’s coastline together with 50 test stations. It is mostly morphology and land development around the reservoir that influences usefulness of the reservoir for tourism. High diversity of forms of the
co-astal zones together with frequent seasonal oscillations of the water level result in strong limitations of accessibility to the reservoir’s coast. The presented SWOT analysis shows not only the weaknesses and threats resulting from the development of tourism but also the chances for development of various business entities.
Key words: usefulness, tourism, coastal zones, Jeziorsko Reservoir
Wykorzystanie GIS do waloryzacji atrakcyjności krajobrazu na potrzeby turystyki... 137
Aleksandra M. Tomczyk, Marek Ewertowski, Leszek Kasprzak
4.3. Wykorzystanie GIS do waloryzacji atrakcyjności krajobrazu na potrzeby turystyki na przykładzie Zespołu Sieradzkich Parków Krajobrazowych
Celem niniejszego opracowania jest wykorzystanie Systemów Informacji Geograficznej do efektywnego oszacowania atrakcyjności turystycznej dla rozległych powierzchniowo obszarów. Do analizy atrakcyjności krajobrazu zastosowano metodę bonitacji punktowej.
Polega ona na przypisaniu polom podstawowym określonych wartości zgodnych z przyję-tą skalą, które wyznaczone są na podstawie analizy wybranych zmiennych o charakterze przyrodniczym. Analizie poddano atrakcyjność krajobrazu ze względu na trzy komponenty środowiska przyrodniczego: ukształtowanie powierzchni terenu, zróżnicowanie pokrycia terenu oraz wody powierzchniowe. Waloryzację wykonano w środowisku GIS przy wyko-rzystaniu oprogramowania ArcInfo oraz TNTmips. Obliczenia przeprowadzono dla pól podstawowych o boku 1 × 1 km.
Zaproponowaną metodykę zastosowano dla doliny Warty na odcinku od Działoszy-na do Sieradza, czyli terenu, Działoszy-na którym zDziałoszy-najduje się Załęczański Park Krajobrazowy oraz Park Krajobrazowy Międzyrzecza Warty i Widawki. Sumaryczna ocena atrakcyjności po-szczególnych pól podstawowych przyjmowała wartości od 0 do 13. Najbardziej atrakcyjne obszary związane są z otoczeniem przełomu Warty przez Wyżynę Wieluńską. Przedstawio-ny sposób postępowania pozwala na efektywne i dokładne uwzględnienie analizowaPrzedstawio-nych komponentów środowiska przyrodniczego przy ocenie atrakcyjności wizualnej krajobrazu.
Wykorzystanie GIS umożliwia szybką i precyzyjną waloryzację atrakcyjności dla pól pod-stawowych o dowolnej wielkości. Uzyskane wyniki mogą być pomocne dla zarządzających obszarami chronionymi, np. dzięki możliwości porównywania obszarów pomiędzy sobą i wskazywania ich mocnych/słabych stron.
Słowa kluczowe: Systemy Informacji Geograficznej, turystyka i rekreacja, waloryzacja, bonitacja punktowa, ekologia rekreacji
Wprowadzenie
Ukształtowanie powierzchni ziemi wskazywane jest jako istotny czynnik związany z atrakcyjnością turystyczną danego obszaru. Zróżnicowanie krajobrazu wpływa również na praktyczne uwarunkowania rozwoju turystyki, takie jak predyspozycje do tworzenia dróg dojazdowych i szlaków turystycznych, punktów widokowych itp. Z tego powodu waloryzacja atrakcyjności krajobrazu na potrzeby turystyki jest pożądanym elementem przy charakterystyce danego terenu. Metody oceny walo-rów turystycznych ukształtowania powierzchni ziemi przedstawione zostały przez Słowika i Witta (2008). Celem niniejszego opracowania jest implementacja
wybra-nych metod postępowania badawczego przy wykorzystaniu Systemów Informacji Geograficznej (GIS), tak aby umożliwić efektywne oszacowanie atrakcyjności tury-stycznej dla stosunkowo rozległych powierzchniowo obszarów.