Model innowacji otwartych

Koncepcja innowacji otwartych analizowana jest w literaturze z kilku perspektyw. Jednym z głównych nurtów rozpatrywanych naukowo jest charakterystyka podstawowych cech innowacji otwartych wraz z empiryczną weryfikacją założeń leżących u podstaw tej koncepcji [Chesbrough 2003a, 2003b; West i Gallgher 2006; Vanhaverbeke i de Vrande 2008; Gassman i in. 2010]. System otwartych innowacji przedstawiany jest również jako model działalności biznesowej [Chesbrough 2003a; Chesbrough 2007; Gasmanni in. 2010]. Inne prace przedstawiają czynniki warunkujące powstawanie innowacji w otwartym systemie, poruszają także problematykę związaną z zarządzaniem i przywództwem w organizacjach, które prowadzą otwartą działalność innowacyjną [Vanhaverbeke i De Vrande 2008; Pangsy-Kania 2008].

Istotą modelu innowacji otwartych jest zmiana podejścia do procesu zarządzania innowacjami z systemu zamkniętego w kierunku systemu otwartego. Model innowacji otwartych przedstawił jako pierwszy Chesbrough twierdząc, że tworzenie wiedzy i jej dyfuzja nie powinny odbywać się wyłącznie wewnątrz przedsiębiorstwa [Chesbrough 2003a, 2003b]. Zmiana przebiegu procesu innowacji polegała na tym, iż w działalności innowacyjnej wiedza powinna być poszukiwana także poza przedsiębiorstwem. W tabeli 4 porównano model zamkniętych i otwartych innowacji.

51 Tabela 4. Zestawienie modelu zamkniętych i otwartych innowacji

model zamkniętych innowacji model otwartych innowacji zatrudnianie najlepszych pracowników poszukiwanie najlepszych pracowników

poza firmą – dostęp do specjalistów zewnętrznych (nie wszyscy najlepsi pracownicy pracują

w firmie) budowanie przewagi konkurencyjnej na

podstawie wewnętrznego działu badawczo-rozwojowego

poszukiwanie działów badawczo-rozwojowych poza przedsiębiorstwem (wykorzystanie własnego działu B+R nie gwarantuje trwałego rozwoju i wiąże się z wysokimi kosztami)

wygrywa przedsiębiorstwo, które jako pierwsze wprowadzi innowacje na rynek

większe znaczenie ma odpowiedni biznesowy model działalności

przedsiębiorstwa niż wprowadzenie na rynek wynalazku

kontrola procesów innowacyjnych, zamykanie ich wewnątrz przedsiębiorstwa

otwarty proces innowacyjny, ścisła współpraca z podmiotami zewnętrznymi; umożliwienie dostępu do pomysłów i czerpanie ich z zewnętrznych źródeł o sukcesie firmy stanowi największa liczba

najlepszych pomysłów

jak najlepsze wykorzystanie pomysłów pochodzących zarówno ze źródeł wewnętrznych jak i zewnętrznych przedsiębiorstwa

Źródło: [Chesbrough 2006, s. 4–12].

Otwarte podejście do procesu innowacji zwraca uwagę, iż źródłem wiedzy są inni uczestnicy rynku: dostawcy, klienci, uniwersytety, laboratoria badawcze, nowi pracownicy [Chesbrough 2003a, 2003b]. W otwartej innowacyjności duże znaczenie mają również nowe formy współpracy, do których zalicza się tworzenie nowych spółek typu spin-off ²⁸ czy formy powstające między przemysłem a uczelniami w ramach sieci współpracy czy klastrów²⁹ [Sieniewska 2010, s. 448–455].

Analiza otwartego modelu innowacji dotyczy najczęściej sektora przemysłu, w tym dużych przedsiębiorstw opierających swoją działalność na rozwiązaniach

28

Spółka spin-off w szerokim ujęciu oznacza nowe przedsiębiorstwo, które powstało w drodze usamodzielnienia się pracowników jednostki naukowej (organizacji macierzystej) oraz wykorzystuje w celach gospodarczych intelektualne i organizacyjne zasoby organizacji macierzystej [Matusiak 2011]. 29 Klaster to specyficzna organizacja produkcji, polegająca na koncentracji w bliskiej przestrzeni elastycznych przedsiębiorstw prowadzących komplementarną działalność gospodarczą. Podstawą powstawania klastra są kooperacyjne powiązania występujące pomiędzy podmiotami, generujące procesy powstawania specyficznej wiedzy oraz zwiększające zdolności adaptacyjne [Matusiak 2011].

52

technicznych i technologicznych [Cooke 2005; Henkel 2006]. Jednakże badania prowadzone przez Lee i innych [2010] wskazują, iż nowe podejście do zarządzania innowacjami może być wdrażane również przez małe i średnie przedsiębiorstwa. Istotną różnicą zaobserwowaną między dużymi a małymi i średnimi przedsiębiorstwami jest etap, w którym pozyskanie wiedzy pochodzącej ze źródeł zewnętrznych jest kluczowe. W przypadku dużych przedsiębiorstw, absorpcja wiedzy niezbędna jest na wczesnych etapach procesu innowacji [Vanhaverbeke i Cloodt 2006]. Z kolei z perspektywy małych i średnich przedsiębiorstw, zasoby pochodzące z zewnątrz mają największe znaczenie w końcowych etapach całego procesu – czyli w obszarze marketingu i wprowadzenia innowacji na rynek [Lee i in. 2010].

Podsumowując, rozwój teorii w obszarze innowacji wskazuje na otwarcie procesu innowacji w kierunku pozyskiwania wiedzy z zewnątrz, przy jednoczesnym czerpaniu korzyści z działań badawczych prowadzonych wewnątrz przedsiębiorstw. Oznacza to, że przedsiębiorstwa zachęcane są do dzielenia się wiedzą i podejmowania działań ukierunkowanych na uwolnienie przepływów wiedzy. Powyższe stwierdzenie stanowi kontekst dla rozważań prowadzonych w kolejnym rozdziale, w którym omówiono możliwości wykorzystania potencjału wiedzy użytkownika w działalności innowacyjnej, inspirując się koncepcją User-Driven

53

Rozdział II

Wykorzystanie wiedzy użytkownika

w działalności innowacyjnej

ozwój modelu procesu innowacji w kierunku zintegrowanych zależności, podkreślającego współpracę przedsiębiorstw z innymi instytucjami na drodze do innowacji sprawił, iż uwagę skupiono na źródłach informacji zlokalizowanych poza jednostkami gospodarczymi [Zahara i George 2002; Kaarela 2010; Flatteni in. 2011]. Jednym z istotnych źródeł wiedzy niezbędnym w działalności innowacyjnej są źródła rynkowe. U ich podstaw znajduje się klient i jego potrzeby. Jednakże w obecnych warunkach ekonomicznych koncentracja na potrzebach klientów nie jest wystarczającym czynnikiem rozwoju przedsiębiorstw. Badania potwierdzają, że klienci odgrywają coraz większą rolę w działalności innowacyjnej przedsiębiorstw [Von Hippel 1990; Von Hippel 2005; Salter i Laursen 2006; Piller i Ihl 2009; Piller i in. 2010] i dostarczają przedsiębiorstwom nowej wiedzy. Obserwacja ta stała się jedną z przesłanek do sformułowania nowego podejścia do innowacji znajdującego wyraz w koncepcji User-Driven Innovation, która stawia klienta w centrum działań na rzecz innowacji.

Celem niniejszego rozdziału jest omówienie znaczenia potencjału wiedzy klienta, który z perspektywy procesów innowacyjnych staje się użytkownikiem produktu lub usługi. W następnej kolejności dokonano przeglądu literatury odnoszącej się do określenia roli użytkowników w działalności innowacyjnej przedsiębiorstw oraz przybliżono istotę koncepcji User-Driven Innovation, której założeniem jest wykorzystanie w działalności przedsiębiorstw potencjału wiedzy pochodzącej od klientów. Dodatkowo, scharakteryzowano narzędzia i techniki niezbędne do pozyskiwania wiedzy i jej wymiany z klientami oraz omówiono czynniki warunkujące wykorzystanie informacji uzyskiwanych dzięki relacjom przedsiębiorstw z klientami.

54