Rozdział III. Zawieranie umowy o pracę z członkiem zarządu
II. Następstwa braku uchwały dla istnienia stosunku pracy
Skoro oświadczenie woli złożone przez spółkę winno zostać poprzedzone sto-sowną uchwałą, zatem należy poddać analizie skutki zawarcia w imieniu spółki
25 A. Kidyba, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, t. 1: Komentarz do art. 1–300 k.s.h.,
Warszawa 2011, wyd. 8, komentarz do art. 227
26 T. Szczurowski, Wadliwość czynności prawnych spółek kapitałowych na tle sankcji kodeksu cywilnego, Warszawa 2012, s. 18.
27 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 5 listopada 2009 r., V ACa 352/09, Lex, nr 599725.
28 Ibidem.
29 A. Hajos-Iwańska, Nieważność czynności prawnych w prawie spółek kapitałowych,
58 III. Zawieranie umowy o pracę z członkiem zarządu...
działającej jako pracodawca umowy o pracę bez stosownej uchwały. Następstwa braku podjęcia odpowiedniej uchwały zostały przewidziane w art. 17 kodeksu spółek handlowych. Rozstrzygając wątpliwość dotyczącą doniosłości prawnej uchwał zgromadzenia oraz rady nadzorczej, wyrażających zgodę na dokonanie czynności prawnej przez spółkę, ustawodawca przyjął formalne kryterium po-działu tych uchwał, różnicując skutki prawne ich braku w zależności od tego, jaka była podstawa prawna podjęcia uchwały30. Należy zwrócić uwagę, że usta-wodawca rozróżnia skutki braku podjęcia stosownej uchwały w sytuacji, gdy obowiązek jej podjęcia wynikał z ustawy oraz w sytuacji, gdy powinność po-wzięcia uchwały wynikała z umowy bądź statutu spółki. Możliwe jest de lege lata przyjęcie konstrukcji tzw. fałszywego organu osoby prawnej i zastosowanie per
analogiam przepisu art. 103 k.c. zarówno w sytuacji, w której czynności
praw-nej dokonuje „prawidłowo ukształtowany organ osoby prawpraw-nej”, a dla wywoła-nia skutków tej czynności brakuje wystąpiewywoła-nia jedynie dalszych jeszcze zdarzeń prawnych (np. odpowiedniego potwierdzenia lub zgody innych organów statu-towych danej osoby prawnej – por. art. 17 k.s.h.), jak i wówczas, gdy pojawia się od początku brak właściwej reprezentacji osoby prawnej31.
Stosownie do brzmienia art. 17 § 1 k.s.h., jeżeli do dokonania czynności prawnej przez spółkę ustawa wymaga uchwały wspólników albo walnego zgro-madzenia bądź rady nadzorczej, czynność prawna dokonana bez wymaganej uchwały jest nieważna. Termin „nieważność” użyty w art. 17 § 1 k.s.h. od-nosi się, analogicznie do terminu „nieważność” użytego w art. 17 k.c. – do konsekwencji braku potwierdzenia czynności prawnej w odpowiednim termi-nie, a nie – podlegających jedynie uwzględnieniu przy rozstrzyganiu o rodzaju sankcji – do konsekwencji wadliwości czynności prawnej występujących już w chwili dokonania czynności prawnej32. Artykuł 17 § 1 k.s.h. ma zastosowanie do skutków czynności prawnej podjętej przez osobę reprezentującą spółkę bez zgody właściwego organu spółki33.
Przepisy przy tym nie przewidują bezwzględnej nieważności czynności praw-nej w żadpraw-nej sytuacji braku uchwały. Art. 17 § 2 pozwala organom spółki na podjęcie uchwały, wyrażającej zgodę na nawiązanie stosunku pracy z członkiem zarządu już po zawarciu umowy o pracę. Stosownie bowiem do art. 17 § 2,
30 Z. Kuniewicz, S. Czepita, Aspekty wadliwości czynności prawnych spółki kapitałowej, RPEiS 2002, z. 3, s. 3.
31 Wyrok SN z 22 stycznia 2014 r., III CSK 33/13, Lex, nr 1455726.
32 Wyrok SN z 17 kwietnia 2009 r., III CSK 304/08, Lex, nr 511002. Według Z. Kunie-wicza i S. Czepity, nie sposób mówić o nieważności bezwzględnej czynności prawnej, na co wskazywałoby brzmienie art. 17 § 1 k.s.h., skoro jednocześnie paragraf 2 cytowa-nego przepisu pozwala na konwalidację czynności powziętej uprzednio bez stosowcytowa-nego umocowania prawnego, wyrażonego w formie uchwały. Zob. Z. Kuniewicz, S. Czepita,
Aspekty…, s. 3.
59
III. Zawieranie umowy o pracę z członkiem zarządu...
zgoda może być wyrażona przed złożeniem oświadczenia przez spółkę albo po jego złożeniu, nie później jednak niż w terminie dwóch miesięcy od dnia zło-żenia oświadczenia przez spółkę. Potwierdzenie wyrażone po złożeniu oświad-czenia ma moc wsteczną od chwili dokonania czynności prawnej. Wynikająca z art. 17 § 1 i 2 k.s.h. sankcja bezskuteczności zawieszonej pozwala respektować ustawowe wymagania zgody jednego organu spółki na czynności dokonywane przez inny organ spółki bez uszczerbku zarówno dla chronionych przez te wy-magania interesów, jak i dla potrzeby niezwłocznego dokonywania czynności prawnych34. Przy badaniu zgodności uchwały z ustawą należy stwierdzić nie tylko, czy zostały zachowane wszystkie określone w ustawie wymogi formalne zwoływania zgromadzenia i podejmowania na nim uchwał, ale także zbadać wpływ określonych uchybień formalnych na treść konkretnej uchwały. Nie jest to niemające podstaw w art. 252 k.s.h. różnicowanie sprzeczności uchwały z ustawą, lecz taka wykładnia tego przepisu, która bierze pod uwagę nie tylko jego literalne brzmienie, ale także cel, dla którego ustawodawca wprowadził rygorystyczne przepisy regulujące zwoływanie zgromadzeń wspólników oraz procedurę podejmowania uchwał na tym zgromadzeniu35.
W przypadku, gdy konieczność powzięcia uchwały wynikała z postanowień umowy bądź statutu spółki, stosownie do brzmienia § 3 cytowanych przepisów, czynność prawna dokonana bez zgody właściwego organu spółki, wymaganej wyłącznie przez umowę spółki albo statut, jest ważna, jednakże nie wyklucza to odpowiedzialności członków zarządu wobec spółki z tytułu naruszenia umowy spółki albo statutu. Należy zwrócić uwagę, że w art. 17 § 3 k.s.h. chodzi przede wszystkim o czynności prawne dokonywane przez zarząd spółki kapitałowej, ponieważ zwykle to zarząd jest tym organem, który dokonuje za spółkę czyn-ności prawnych. Przepis ten może mieć jednak odpowiednie zastosowanie do sytuacji, w której spółkę reprezentować musi inny niż zarząd organ, w konkret-nej sytuacji rada nadzorcza, ponieważ czynność prawna (na przykład zawar-cie umowy) jest dokonywana między spółką a członkiem jej zarządu (art. 379 k.s.h.). Przepis art. 17 § 3 k.s.h. może mieć zatem odpowiednie zastosowanie do sytuacji, w której do dokonania czynności prawnej przez spółkę reprezentowaną przez radę nadzorczą wymagana jest uchwała walnego zgromadzenia. W konse-kwencji brak uchwały walnego zgromadzenia spółki akcyjnej nie powoduje nie-ważności umowy o pracę z członkiem zarządu spółki, jeżeli wymaganie zgody walnego zgromadzenia na jej zawarcie przez radę nadzorczą wynika wyłącznie ze statutu, a nie z ustawy36.
34 Wyrok SN z 17 kwietnia 2009 r., III CSK 304/08, Lex, nr 511002.
35 Wyrok SN z 12 października 2012 r., IV CSK 186/12, Lex, nr 1275001.
60 III. Zawieranie umowy o pracę z członkiem zarządu...