Obsada kadrowa

Nieodłącznym elementem powstającego w 1950 r. leszczyńskiego archiwum była jego kadra. Po początkowych problemach zwią-zanych z poszukiwaniem kierownika i woź-nego, można stwierdzić, że wraz z zatrudnie-niem od 10 listopada 1950 r. na stanowisku kierownika W. Chojnackiego, a od 15 stycz-nia 1951 r. woźnej A. Peciak, obsada kadrowa została skompletowana. Władysław Choj-nacki po upadku powstania warszawskiego w 1944 r. i kilkumiesięcznej tułaczce, w lu-tym i marcu 1945 r. pracował w bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego. Do Leszna przybył na początku kwietnia 1945 r. Zanim został kierownikiem archiwum leszczyń-skiego, dał się poznać jako osoba zaangażo-wana w ratowanie archiwaliów i zabytków piśmiennictwa. Dzięki jego zabiegom urato-wano, jak wspomniano wcześniej, bibliotekę zboru ewangelicko-reformowanego św. Jana, czyli dawnego kościoła Jednoty braci cze-skich. Jego działania przyczyniły się także do uratowania części archiwum i biblioteki ko-ścioła ewangelickiego pod wezwaniem Krzy-ża. Zasługą W. Chojnackiego było także poin-formowanie archiwistów poznańskich o przy-puszczalnym miejscu ukrycia wywiezionego archiwum braci czeskich151. Był więc osobą

150 APL, Powiatowe Archiwum..., sygn. 16, s. 96–100.

151 APP, Archiwum…, sygn. 423, k. 131, 136; W. Chojnacki,

Chojnacki Władysław, [w:] Słownik biograficzny Leszna…, t. 1, s. 107–109.

znaną kierownikowi Archiwum Państwowe-go w Poznaniu, który zaproponował jePaństwowe-go kan-dydaturę na stanowisko kierownika leszczyń-skiej placówki. Do czasu objęcia tej posady W. Chojnacki zajmował się organizacją biblio-teki Instytutu Zachodniego w Poznaniu, dzia-łał także w jego oddziale w Lesznie. Miał wyż-szewykształcenie historyczne, co było bardzo dobrze widziane, chociaż przepisy stwarzały możliwość zatrudnienia na stanowisku kie-rownika archiwum powiatowego osoby, która nie ukończyła studiów152. Jak twierdził w 1948 r. ówczesny naczelny dyrektor Archiwów Pań-stwowych R. Gerber, wystarczy, by był to:

człowiek o typie nauczyciela szkoły powszechnej, nieco przeszkolony153.

Zgodnie z Instrukcją w sprawie prowa-dzenia Oddziałów Powiatowych Archiwów Państwowych, personel archiwum był

zobo-152 M. Lewandowska, Kadra..., s. 90.

153 Wrocławska konferencja archiwalna, „Archeion”, t. 28, 1948,

s. 282.

16. Władysław Chojnacki – pierwszy kierownik (1950– –1953) Powiatowego Archiwum Państwowego w Lesznie Instytut Historii PAN, Dz. Kadr, sygn. 2/56

wiązany do stosowania i zachowania wszel-kich przepisów obowiązujących pracowni-ków państwowych, a zwłaszcza przepisów o ochronie tajemnicy państwowej i służbo-wej oraz przepisów o zabezpieczeniu socjali-stycznej dyscypliny pracy154. Przestrzeganie tego rodzaju przepisów sprawdzali podczas wizytacji PAP w Lesznie pracownicy ar-chiwum poznańskiego. 30 listopada 1951 r. w protokole wizytacji T. Mencel zanotował: [...] w zakresie przestrzegania przepisów

zabez-pieczenia socjalistycznej dyscypliny pracy bra-ków nie zanotowałem155.

154 Instrukcja w sprawie prowadzenia Oddziałów

Powiato-wych Archiwów PaństwoPowiato-wych, APL, Powiatowe Archiwum..., sygn. 15, k. 10.

155 APP, Archiwum…, sygn. 303 , s. 1.

Pracownicy archiwów powiatowych byli zatrudniani na podstawie Ustawy z dnia 4

lu-tego 1949 r. o uposażeniu pracowników państwo-wych156. Na bazie tej ustawy zostało wydane z kolei Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia

10 września 1955 r., które określało stawki

upo-sażenia dla pracowników działalności podsta-wowej, m.in. dla kierowników archiwów po-wiatowych157. Pensje pracowników archiwów były niższe w omawianym okresie od pensji pracowników zatrudnionych w innych, jak się wówczas mówiło, gałęziach gospodarki naro-dowej. Tymczasem z każdym rokiem wzra-stały wymagania w zakresie kwalifikacji osób zatrudnianych w archiwach. Sytuacja taka po-wodowała fluktuację kadr, zwłaszcza perso-nelu pomocniczego158. Problem ten nie ominął również PAP w Lesznie: w latach 1951–1956 w archiwum na stanowiskach pomocniczych przewinęły się aż trzy osoby. Na stanowi-sku woźnego do końca roku 1954 pracowała wspomniana wyżej A. Peciak. Po niej została zatrudniona Wanda Nowacka, która praco-wała do 1956 r. Następną zatrudnioną osobą, jednak już na stanowisku magazyniera, była Maria Nawrocka, która pracowała do 1972 r. Osoby zatrudnione na etatach woźnego, ma-gazyniera czy później manipulanta miały wy-kształcenie zawodowe lub niepełne średnie. Nie zawsze spełniały oczekiwania kierow-nictwa leszczyńskiego archiwum. Z woźną A. Peciak umowa o pracę została rozwiązana na wniosek kierownika W. Nawrockiego, gdyż nie potrafiła ona szyć akt i nie była w stanie pomagać kierownikowi przy ich porządkowaniu159. Sytuacja związana z upo-sażeniem pracowników poprawiła się do-piero w roku 1958, kiedy Rozporządzenie Rady

Ministrów z dnia 19 września 1958 r.

wprowa-156 Ustawa z dnia 4 lutego 1949 r. o uposażeniu pracowników

pań-stwowych i samorządowych oraz przewodniczących organów wyko-nawczych gmin miejskich i wiejskich, Dz.U. z 1949 r. nr 7, poz. 39.

157 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 1955 r.

w sprawie uposażenia niektórych pracowników zatrudnionych w ar-chiwach państwowych, Dz.U. z 1955 r. nr 39, poz. 242.

158 K. Bielecki, Organizacja…, s. 23. Problemy personelu

po-mocniczego podejmował m.in. B. Kroll, W sprawie popo-mocniczego personelu archiwalnego, „Archeion”, t. 28, 1958, s. 11–20.

159 Archiwum zakładowe APP, Akta osobowe Antoniny

Peciak, k. 23.

17. Maria Nawrocka, magazynierka Powiatowego Ar-chiwum Państwowego w Lesznie, około 1964 r.

APL, Dr Aleksander Piwoń – spuścizna (dyrektor Archiwum Państwowego w Lesznie w latach 1962– –2004), sygn. 24

dziło nowe kwoty wynagradzania. Spowo-dowało to stabilizację personelu pomocnicze-go160, który w celu poznania pracy w archi-wum i podniesienia kwalifikacji był także kie-rowany na szkolenia. W 1961 r. M. Nawrocka ukończyła kurs podstawowy w zakresie ar-chiwistyki i archiwoznawstwa161.

Kierownik PAP w Lesznie W. Chojnac-ki, mimo że miał wyższe wykształcenie hi-storyczne, nie miał odpowiedniego przygo-towania zawodowego do pełnienia funkcji kierownika archiwum, gdyż brakowało mu doświadczenia w pracy archiwalnej. Sytuacja ta dotyczyła zresztą wszystkich kierowników archiwów, którzy nie pracowali w nich wcześ-niej. W związku z tym NDAP rozpoczęła w roku 1951 akcję szkoleniową dla terenowej kadry archiwalnej. Szkolenia odbywały się w Krakowie, Warszawie i Gdańsku. Dłuższe szkolenie dla kierowników archiwów powia-towych odbyło się w roku następnym. Był to miesięczny kurs w Szczecinie, zorganizowa-ny przez NDAP przy współpracy z prezesem rady ministrów. Kurs charakteryzował się przewagą ćwiczeń, a jego celem było zapo-znanie nowo zaangażowanych kierowników z zasadniczymi pracami w archiwach powia-towych. Podczas szkolenia przekazywano im zasady związane z kontrolą składnic akt, wy-szukiwaniem i zabezpieczaniem akt opusz-czonych itp. Kierownik PAP w Lesznie odbył takie szkolenie w Szczecinie162.

Władysław Chojnacki poza pracą w archi-wum, popołudniami i podczas urlopu nauko-wego, prowadził badania, których efektem było uzyskanie 15 grudnia 1951 r. stopnia doktora filozofii na Wydziale

Humanistycz-160 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 września 1958 r.

w sprawie ustalenia stanowisk służbowych, kwalifikacji i uposażenia pracowników służby archiwalnej zatrudnionych w archiwach pań-stwowych, Dz.U. z 1958 r. nr 60, poz. 301.

161 Archiwum zakładowe APP, Akta osobowe Wandy

Na-wrockiej, k. 23.

162 K. Bielecki, Organizacja…, s. 27; APL, Archiwum Państwo-we..., sygn. 15, k. 61; M. Bielińska, Działalność Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych w latach 1950–1951, „Archeion”, t. 21, 1952, s. 215; M. Bielińska, E. Brańska, Sprawozdanie z działalno-ści państwowej służby archiwalnej w r. 1952, „Archeion”, t. 22, 1954, s. 214–215.

nym Uniwersytetu Poznańskiego. Obszarem zainteresowań badawczych W. Chojnackie-go były Warmia, Mazury i Pomorze. Pracu-jąc jeszcze jako kierownik PAP w Lesznie, w planie pracy wpisał przygotowanie publi-kacji źródłowych „Materiały archiwalne do dziejów szkolnictwa na Mazurach w XIX w.” i „Mazury w XIX w. Wybór źródeł do dziejów gospodarczych i kulturalnych”163. W styczniu 1953 r. rozpoczął pracę w Zakładzie Historii Pomorza Instytutu Historii PAN w Poznaniu. Nowe obowiązki nie pozwoliły mu na łącze-nie obu funkcji. W tej sytuacji zrezygnował z dniem 31 marca z pełnienia obowiązków kierownika PAP w Lesznie. Jego zasługi są nieocenione dla Leszna, przede wszystkim w organizowaniu archiwum powiatowego, jak też zabezpieczaniu archiwaliów na podle-głym terenie, a wcześniej zabezpieczaniu akt i biblioteki braci czeskich.

W nowej sytuacji dyrektor Archiwum Pań-stwowego w Poznaniu zmuszony był do po-szukiwania nowego kandydata na stanowisko kierownika. Osobą, która znalazła się w krę-gu zainteresowania poznańskiego archiwum, był Wacław Nawrocki. Postać ta była znana poznańskiemu środowisku archiwalnemu w związku z zabezpieczaniem archiwaliów na terenie Leszna164. W. Nawrocki, jak wspo-mniano wcześniej, przywiózł do Archiwum Państwowego w Poznaniu część książek z bi-blioteki kościoła św. Jana, ponadto opieko-wał się zbiorami archiwalno-bibliotecznymi zabezpieczonymi z kościoła Krzyża. Zbiory te zabrano do budynku Zarządu Miejskiego na strych i tam zostały przez niego uporząd-kowane165. W. Nawrocki przed podjęciem pracy w leszczyńskim archiwum praco-wał w różnych instytucjach. Po przybyciu do Leszna w maju 1945 r. został zatrudnio-ny w leszczyńskim oddziale Instytutu Za-chodniego i z jego ramienia zajmował się zabezpieczaniem akt w zamku w Osiecznej.

163 APL, Powiatowe Archiwum…, sygn. 15, s. 52.

164 Archiwum zakładowe APP, Akta osobowe Wacława

Na-wrockiego, s. 1–65.

W Instytucie pracował do końca stycznia 1946 r., czyli do likwidacji oddziału w Lesz-nie. Od kwietnia 1946 r. do października 1947 r. brał udział w pracach Komitetu Ob-chodów 400-lecia Miasta Leszna przy Za-rządzie Miejskim. Na zlecenie władz mia-sta opracował historię Leszna. W 1947 r. ukazała się jego książka Leszno w dziejach

Pol-ski166. Na Regionalnej Wystawie Przemysło- wo-Rolniczej przygotował salę poświęconą historii Leszna. Od listopada 1948 r. do marca 1950 r. pracował jako referent kultury i sztu-ki w Zarządzie Miejssztu-kim. Jednocześnie od 15 marca 1949 r. do 31 marca 1950 r. pełnił funk-cję kierownika Miejskiej Biblioteki Publicznej w Lesznie. Pracując w bibliotece, podejmował

166 W. Nawrocki, Leszno w dziejach Polski, Leszno 1947.

przede wszystkim działania zmierzające do powiększania księgozbioru. Nawrocki przy-czynił się również do utworzenia w styczniu 1950 r. Muzeum w Lesznie. Od 1 maja 1950 r. do 30 września 1952 r. pełnił funkcję kierowni-ka tego muzeum. Jego zasługą było przepro-wadzenie remontu pomieszczeń ratuszowych i przystosowanie ich do celów muzealnych. Był także organizatorem pierwszych wystaw. Jego działania doprowadziły do utworzenia w tymże muzeum działów historycznego, archeologicznego i bibliotecznego167. Duże zasługi na polu kulturalnym i zaangażowa-nie spowodowały, że był idealnym kandyda-tem na kierownika PAP w Lesznie, zwłaszcza

167 Archiwum zakładowe Muzeum Okręgowego w Lesznie,

sygn. 45/IV/012, s. 17, 20; S. Chmielowski, Muzeum w Lesznie, „Rocznik Leszczyński”, t. 2, 1978, s. 311–312.

18. Dyplom potwierdzający uzyskanie stopnia doktora filozofii przez Władysława Chojnackiego

że przed archiwami powiatowymi wkrótce postawiono nowe zadania związane z działal-nością na polu regionalnym. Wacław Nawroc-ki otrzymał także pozytywną opinię od Mie-czysława Kudeli – członka Komitetu Miejskie-go PZPR, sekretarza Podstawowej Organizacji Partyjnej (POP), który pisał, iż W. Nawrocki odznacza się dużą intuicją i samodzielno-ścią, zna teren oraz posiada zaufanie władz, co w tamtych czasach było bardzo ważne. Pierwszymi zadaniami, jakie otrzymał nowy kierownik, było zapoznanie się z zawartością magazynu, poznanie sposobu prowadzenia spraw kancelaryjnych oraz przepisów służbo-wych. Zadania te były oczywiste z uwagi na to, że W. Nawrocki nigdy wcześniej nie praco-wał w archiwum, tak więc wszystkie sprawy archiwalne były dla niego nowymi. Początko-wo trudności sprawiało mu porządkowanie i rozpoznawanie akt168. Zatem krótko po przy-jęciu do pracy został skierowany na kurs dla młodszego personelu naukowego archiwów centralnych, wojewódzkich i powiatowych do Szczecina. Kurs trwał od 18 września do 14 października 1953 r. i obejmował 23 dni robocze, z czego 22 przeznaczono na wykła-dy, czytanie źródeł, ćwiczenia oraz zajęcia praktyczne – łącznie 198 godzin. Jeden dzień przeznaczony był na egzamin. W czasie kursu uczestników zapoznano z wybranymi zagad-nieniami dotyczącymi Polski współczesnej, zagadnieniami ustrojowymi, archiwoznaw-stwem, zagadnieniami metodycznymi. Na za-jęcia praktyczne przewidziane było 50 godzin, a na czytanie dokumentów 22 godziny169. Był to ostatni tego typu kurs. Następne szkolenia dla kierowników archiwów powiatowych za-częły nabierać charakteru kursokonferencji, bowiem obok wykładów dzielono się swoimi spostrzeżeniami i doświadczeniami nabyty-mi w ciągu lat praktyki. W latach 1954–1955 zmienił się także profil archiwów powia-towych – miały one podejmować działania kulturalno-oświatowe oraz pogłębiać wiedzę

168 APP, Archiwum…, sygn. 303, k. 5–7.

169 APL, Powiatowe Archiwum..., sygn. 15, k. 84.

o regionie170. Sprawy te stały się tematem kursu archiwalnego dla kierowników tychże jednostek, zorganizowanego w dniach 2–18 grudnia 1955 r. w Warszawie. Uczestnikiem kursokonferencji, która obejmowała 114 go-dzin zajęć, był także kierownik PAP w Lesz-nie. Czas ten przeznaczono na omawianie zagadnień związanych z zadaniami archiwi-sty powiatowego, ewidencją zasobu, inwen-taryzacją i sygnowaniem oraz konserwacją akt, a także zakresem prac administracyjnych. Szczególną uwagę poświęcono zagadnieniom związanym z historią administracji państwo-wej i samorządopaństwo-wej oraz samą administracją na szczeblu powiatowym i jej odbiciem w za-chowanych zespołach archiwalnych. Ponadto zwracano uwagę na narastający zasób archi-walny i prace kulturalno-oświatowe. Zwłasz-cza to ostatnie zagadnienie wywołało sporą

170 K. Bielecki, Organizacja…, s. 11, 28.

19. Wacław Nawrocki – kierownik Powiatowego Archi-wum Państwowego w Lesznie (1953–1961)

APL, Powiatowe Archiwum Państwowe w Lesznie, sygn. 206

dyskusję171. Kierownik Nawrocki niestety nie posiadał zmysłu organizacyjnego, zdarzało mu się zaniedbywać obowiązki wynikające z planu pracy oraz nie dotrzymywać terminu realizacji nałożonych zadań. Sytuacje te powo-dowały napięcia, zwłaszcza podczas wizyta-cji archiwum przez pracowników Archiwum Państwowego w Poznaniu, co doprowadziło w końcu nawet do próby jego zwolnienia. Nie-wątpliwą zasługą W. Nawrockiego w czasie jego pracy w PAP w Lesznie było włączanie się w działania kulturalno-oświatowe i naukowe w regionie oraz prace na rzecz popularyzacji wiedzy o placówce archiwalnej w Lesznie172. W 1959 r. został członkiem zespołu, który pod kierunkiem prof. Janusza Deresiewicza miał opracować monografię powiatu leszczyńskie-go. Kierownik Nawrocki zobowiązał się do opracowania tematu „Problemy narodowo-ściowe i rozwój reformacji w powiecie lesz-czyńskim od XVI w. do 1945 r.”173 Prac nad swoją częścią nie dokończył, zmarł bowiem nagle 3 listopada 1961 r. Został pochowany na cmentarzu w Lesznie przy ul. Kąkolewskiej. Do czasu znalezienia nowego kandyda-ta na kierownika, opiekę nad PAP w Lesznie sprawował Stanisław Nawrocki, kustosz AP w Poznaniu174. Z uwagi na trudną sytuację, archiwum poznańskie rozpoczęło intensywne poszukiwania nowego kierownika wśród stu-diujących na ostatnim roku historii Uniwersy-tetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Zwróco-no uwagę na studenta Aleksandra Piwonia, który wydawał się właściwym kandydatem na stanowisko kierownika PAP w Lesznie. A. Piwoń175 urodził się bowiem Lesznie i tu

171 E. Brańska, Kurs archiwalny dla kierowników archiwów

powia-towych, „Archeion,” t. 26, 1956, s. 251.

172 Archiwum zakładowe APP, Akta osobowe Wacława

Na-wrockiego, k. 5, 58, 82.

173 APL, Powiatowe Archiwum…, sygn. 20, k. 50.

174 Tamże, sygn. 16, k. 100.

175 Aleksander Piwoń urodził się w Lesznie 26 listopada 1938 r.

W czasie okupacji przebywał z rodzicami i bratem w Lesznie. W 1945 r. uczęszczał do ochronki sióstr elżbietanek przy ul. Zie-lonej w Lesznie, a w latach 1945–1952 do Szkoły Podstawowej nr 1 w Lesznie, mieszczącej się najpierw na pl. J. Metziga, a póź-niej przy Al. Krasińskiego. Po ukończeniu szkoły podstawowej uczył się w latach 1952–1956 w Liceum Ogólnokształcącym przy ul. K. Kurpińskiego, gdzie zdał egzamin maturalny. Po

ukoń-uzyskał wykształcenie średnie, znał więc śro-dowisko leszczyńskie. Jego ojciec Franciszek Piwoń był członkiem Zarządu Miejskiego w latach 1945–1950 r., a potem radnym MRN w Lesznie w latach 1958–1973176. Aleksander Piwoń został jeszcze przed ukończeniem stu-diów przyjęty z dniem 1 stycznia 1962 r. do pracy w Archiwum Państwowym Miasta Poznania i Województwa Poznańskiego na stanowisku młodszego archiwisty z funkcją kierownika PAP w Lesznie. Po przyjęciu do pracy wstąpił do Związku Zawodowego Pra-cowników Kultury i Sztuki (ZZPKiS) przy AP czeniu szkoły rozpoczął w 1957 r. studia historyczne na Wydzia-le Historyczno-Filozoficznym Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Pracę magisterską „Przymierze polsko-francuskie jego geneza i znaczenie” napisał pod kierunkiem prof. Janusza Pajewskiego, APL, Dr Aleksander Piwoń – spuścizna (dyrektor Archiwum Państwowego Lesznie w latach 1962–2004) (dalej: Dr Aleksander Piwoń...), sygn. 25, s. 1.

176 A. Piwoń, Piwoń Franciszek, [w:] Słownik biograficzny

Lesz-na…, t. 2, s. 138.

21. Kierownik Powiatowego Archiwum Państwowego w Lesznie mgr Aleksander Piwoń, 1966 r.

APL, Powiatowe Archiwum Państwowe w Lesznie, sygn. 206-1a

w Poznaniu. W latach 1962–1963 pracował jako dochodzący nauczyciel historii w Liceum Ogólnokształcącym dla Pracujących przy ul. Kurpińskiego, a później, w latach 1969–1970 w Technikum Odzieżowym i Technikum Bu-dowlanym Centralnego Związku Spółdziel-czości Pracy (CZSP) w Lesznie. Dbając o do-kształcanie nowego pracownika, skierowano A. Piwonia w 1966 r. na Studium Uaktualnia-nia Wiedzy w zakresie prawa państwowego i administracyjnego przy archiwum poznań-skim, a także w roku 1968 na kurs archiwalny zorganizowany przez NDAP. Kurs odbywał się w dniach 2–25 września w Ośrodku Szko-lenia Kadr Ministerstwa Oświaty i Szkolnic-twa Wyższego w Sulejówku177.

Duże znaczenie dla służby archiwalnej miała Ustawa z dnia 17 lutego 1961 r. o

instytu-tach naukowo badawczych178. Ustawa ta

pozwo-177 APL, Dr Aleksander Piwoń…, sygn. 25, s. 1.

178 Ustawa z dnia 17 lutego 1961 r. o instytutach

naukowo-badaw-czych, Dz.U. z 1961 r. nr 12, poz. 60.

liła na zakwalifikowanie w 1963 r. kierownika leszczyńskiego archiwum do siatki płac pra-cowników naukowo-badawczych z uwagi na to, iż miał wyższe wykształcenie. Aleksander Piwoń z dniem 1 stycznia 1963 r. został za-trudniony na stanowisku asystenta naukowo- -badawczego, w 1969 r. – starszego asystenta naukowo-badawczego, a w 1971 r. – adiunkta naukowo-badawczego179. Na bazie wymie-nionej wyżej ustawy i późniejszego

Rozpo-rządzenia Rady Ministrów z dnia 25 lipca 1967 r. w sprawie warunków zatrudniania pracowników naukowo-badawczych w instytucjach naukowo- -badawczych został opracowany dla

państwo-wej służby archiwalnej pierwszy plan nauko-wo-badawczy na lata 1968–1970. Plan ten był jednak trudny do realizowania przez archiwa powiatowe z uwagi na szczupłą kadrę i licz-ne obowiązki180. Prace naukowo-badawcze

179 APL, Dr Aleksander Piwoń…, sygn. 25, s. 1–2; M.

Lewan-dowska, Kadra…, s. 69–73.

180 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 lipca 1967 r. w

spra-wie warunków zatrudniania pracowników naukowo-badawczych

22. Promocja doktorska Aleksandra Piwonia na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, od lewej promo-tor prof. Janusz Deresiewicz i prorekpromo-tor prof. Jan Wikarjak, 19 sierpnia 1970 r.

kierownik PAP w Lesznie wykonywał często poza godzinami pracy. Efektem jego dodatko-wych działań było jednak napisanie i obrona rozprawy doktorskiej „Fundacja Sułkowskich w Rydzynie 1924–1952”. Promotorem był prof. Janusz Deresiewicz z Wydziału Prawa UAM. Stopień doktora nauk humanistycz-nych w zakresie historii został przyznany uchwałą z dnia 20 kwietnia 1970 r. Rady Wy-działu Filozoficzno-Historycznego Uniwersy-tetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu181.

Doktor Piwoń był doceniany przez władze archiwum poznańskiego. W 1967 r. dyrektor dr Czesław Skopowski182 w opinii o nim napi-sał: […] w pracy wyróżnia się starannością i

do-kładnością oraz pilnością i pracowitością. Opano-wał też zasady pracy archiwalnej. Wszystkie prace z zakresu opracowania zasobu archiwalnego, opieki nad narastającym zasobem archiwalnym i dzia-łalności kulturalnej w terenie wykonuje dobrze, sprawnie i terminowo. Kierowane przez ob. Piwonia Archiwum należy do najlepszych w naszym woje-wództwie pod względem porządku i utrzymania183. Przez cały okres swojego zatrudnienia w ar-chiwum leszczyńskim angażował się w prace na polu kulturalno-oświatowym, naukowym i regionalnym, które najczęściej wykonywał poza godzinami pracy w archiwum. Szcze-gólnie angażował się w działalność powoła-nego w 1969 r. Leszczyńskiego Towarzystwa Kulturalnego (LTK). W 1972 r. za osiągnięcia w pracy na polu kulturalno-oświatowym otrzymał nagrodę pieniężną od Komitetu Kul-tury i Sztuki Prezydium Powiatowej Rady Na-rodowej (PPRN) w Lesznie. Doceniając pracę dr. A. Piwonia, dyrekcja Archiwum Państwo-wego w Poznaniu wystąpiła w 1973 r. z wnio-skiem o odznaczenie go odznaką honorową w instytucjach naukowo-badawczych, Dz.U. z 1967 r. nr 32, poz. 157; K. Bielecki, Organizacja…, s. 24.

181 APL, Dr Aleksander Piwoń…, sygn. 25, s. 2.

182 Skopowski Czesław (1906–1991), nauczyciel, archiwista.

Od 1 czerwca 1952 r. do 30 kwietnia 1953 dyrektor WAP w Byd-goszczy, a następnie do 31 stycznia 1972 r. dyrektor WAP w Po-znaniu. Od 1966 samodzielny pracownik naukowo-badawczy. Z ramienia NDAP kierował wizytacjami kompleksowymi w ar-chiwach państwowych, zob. S. Nawrocki, Skopowski Czesław, [w:] Słownik biograficzny archiwistów..., t. 2, s. 160–162.

183 APL, Dr Aleksander Piwoń..., sygn. 1, s. 12.

„Za zasługi dla rozwoju województwa po-znańskiego”. Została ona wręczona 21 lipca na uroczystej sesji prezydiów PRN i MRN w Lesznie184.

PAP w Lesznie, przy dwuosobowej od lat obsadzie, miało coraz więcej różnorodnych zadań do wykonania. Personel składający się z kierownika – pracownika działalności pod-stawowej, i woźnego (później magazyniera, a następnie manipulanta) – pracownika dzia-łalności pomocniczej nie był wystarczający. Taki poziom zatrudnienia nie pozwalał na racjonalny podział czynności i obowiązków służbowych. Prace związane z zasobem – opieka nad nim i udostępnianie, funkcje kon-trolne w stosunku do składnic akt i związa-na z tym opieka związa-nad związa-narastającym zasobem, a dodatkowo prace regionalne, których ce-lem była popularyzacja archiwum poprzez współpracę z towarzystwami i szkołami, ob-ciążały tylko jedną osobę, czyli kierownika archiwum. Dodatkowo zajmował się on pra-cą naukowo-badawczą, sprawami admini-stracyjnymi, problemami lokalowymi, z jaki-mi zmagało się PAP. Leszczyńskie archiwum obejmowało swym zasięgiem pięć powiatów, co związane było także z problemami komu-nikacyjnymi podczas odbywania kontroli, gdyż dojazd w różne miejsca zajmował sporo czasu. Trudna sytuacja kadrowa zmuszała też często kierownika archiwum do wykonywa-nia prac fizycznych. Pracownik działalności pomocniczej zajmował się głównie utrzyma-niem czystości w pomieszczeniach, paleutrzyma-niem w piecach, szyciem i foliowaniem akt, umiesz-czaniem ich na regałach. Sytuacja była więc niezwykle trudna. W momencie, kiedy