Odraczanie terminu płatności i umarzanie

Przytoczone już przepisy art. 83 ust. 3–5 ustawy o ochronie przyrody przewidują obliga-toryjne odroczenie terminu płatności kary pieniężnej – wymierzonej za zniszczenie terenów zieleni, zadrzewień, drzew lub krzewów – w sytuacji, kiedy stopień uszkodzenia (jeszcze nie zniszczenia) nie wyklucza zachowania żywotności oraz możliwości odtworzenia korony drzewa, a posiadacz nieruchomości podjął działania w celu zachowania żywotności. Termin odroczenia wynosi zawsze 3 lata, po jego upływie należy sprawdzić, co się stało. I tak:

– jeżeli drzewo lub krzew zachowało żywotność i korona drzewa została odtworzona – karę się umarza (art. 88 ust. 4),

– jeżeli stwierdzono brak żywotności albo nieodtworzenie korony drzewa – karę się uiszcza (art. 88 ust. 5), chyba że drzewa lub krzewy nie zachowały żywotności z przy-czyn niezależnych od posiadacza nieruchomości.

Zniszczenie terenu zieleni

Art. 88 ust. 6 ustawy o ochronie przyrody przewiduje umorzenie kary w razie zniszczenia terenów zieleni, jeżeli posiadacz nieruchomości odtworzył zniszczony teren zieleni w najbliż-szym sezonie wegetacyjnym. Można byłoby się zastanawiać, co ustawodawca rozumie przez teren zieleni, ale sięgając do następnego art. 89 ustawy o ochronie przyrody dochodzimy do wniosku, że terenem zieleni w rozumieniu art. 88 ust. 6 są trawniki i kwietniki, gdyż

tyl-158 W. Radecki, Paragraf i Środowisko. Pielęgnacja drzew na nieruchomościach zabytkowych, „Aura” 2011, nr 7, s. 36.

ko je można „odtworzyć w najbliższym sezonie wegetacyjnym”. Owszem, regulacja ta jest jawnie niezgodna z definicją terenu zieleni zamieszczoną w art. 5 pkt 21 ustawy o ochronie przyrody, ale taka jest wola ustawodawcy, skoro z art. 89 wynika jasno, że terenami zieleni w rozumieniu art. 88 ust. 6 są wyłącznie trawniki i kwietniki.

Treść art. 88 ust. 6 ustawy o ochronie przyrody stanowi szczególnie dobitne potwier-dzenie zasadności tezy, że także za pierwszą postać deliktu (zniszczenie) karę wymierza się zawsze posiadaczowi nieruchomości. W przypadku odpowiedzialności sprawczej byłoby zupełnie niezrozumiałe, dlaczego warunkiem umorzenia kary jest odtworzenie zniszczone-go terenu zieleni przez posiadacza nieruchomości, a nie sprawcę zniszczenia.

Rozłożenie kary na raty

Art. 88 ust. 7 ustawy o ochronie przyrody daje możliwość rozłożenia kary na raty wy-łącznie na wniosek ukaranego, złożony w terminie 14 dni od uzyskania przez decyzję karną przymiotu ostateczności. Okres spłaty nie może przekroczyć 5 lat.

Właściwość organów

Na mocy art. 88 ust. 8 ustawy o ochronie przyrody decyzje w zakresie odraczania terminu płatności kar oraz ich umarzania, ściągania i rozkładania na raty podejmuje wójt, burmistrz lub prezydent miasta.

Jeżeli jednak znajduje zastosowanie art. 90 ustawy o ochronie przyrody, tj. jeżeli do po-pełnienia deliktu doszło na nieruchomości stanowiącej własność gminy, to administracyjną karę pieniężną wymierza starosta, wobec czego jest on również organem właściwym w za-kresie odraczania terminu płatności kar oraz ich umarzania, ściągania i rozkładania na raty.

Ogławianie drzew

W praktyce pojawił się niezwykle istotny problem ogławiania drzew. W literaturze specja-listycznej na jego definicję: ogławianie to pozbawianie drzewa części wierzchołkowej w celu zwolnienia wzrostu drzewa, obniżenia środka ciężkości lub ograniczenia rozmiarów koro-ny. „Ogławianie” bywa często rozumiane wulgarnie, co prowadzi do całkowitego niszczenia koron i jest błędem w sztuce¹⁵⁹. Jeżeli ogławianie zostało wykonane w sposób sprzeczny z zasadami sztuki, to jest ono niczym innym jak właśnie zniszczeniem drzewa w rozumieniu art. 88 ust. 1 pkt 3 ustawy o ochronie przyrody. Jeżeli drzewo ogłowione do samego pnia i pozbawione konarów nie odtworzy korony, to nie ma podstaw do odroczenia na 3 lata terminu płatności wymierzonej kary pieniężnej. Jednym z warunków odroczenia jest stwier-dzenie, że stopień uszkodzenia drzewa nie wyklucza możliwości odtworzenia korony. Jeżeli zatem w świetle wiedzy przyrodniczej stopień uszkodzenia drzewa wyklucza możliwość odtworzenia korony, to trzeba przyjąć, że drzewo zostało zniszczone i wymierzyć karę, do której odroczenia brak podstaw prawnych.

159 A. Skup, Pielęgnacja i ochrona drzew, Opole 1995, s. 14.

4.5.6. Zagadnienia proceduralne

Problematyce głównie proceduralnej poświęcony został art. 89 ustawy o ochronie przy-rody, który reguluje:

– wysokość administracyjnych kar pieniężnych (ust. 1, 5 i 8),

– ustalanie obwodu lub gatunku drzewa albo wielkości powierzchni krzewów (ust. 2, 3 i 4),

– egzekucję (ust. 6), – przedawnienie (ust. 7),

– delegację do wydania przepisów wykonawczych (ust. 9).

Wysokość administracyjnych kar pieniężnych

Określając wysokość kar ustawodawca potraktował odmiennie drzewa i krzewy z jednej strony oraz tereny zieleni (wyłącznie trawniki i kwietniki) z drugiej.

Jeśli chodzi o drzewa i krzewy zasada jest prosta: kara stanowi zawsze trzykrotność opłaty, która zostałaby nałożona, gdyby drzewa lub krzewy zostały usunięte na podstawie zezwolenia. Należy podkreślić, że taka sama zasada obowiązuje w odniesieniu do zniszcze-nia (mimo że ustawodawca odróżzniszcze-nia zniszczenie od usunięcia), gdyż także wtedy (mimo iż sytuacji tej nie dotyczą opłaty) miarodajna jest wysokość opłat za usunięcie.

Pamiętać przy tym należy, że opłaty za usunięcie ustala się odmiennie:

– przy drzewach miarodajny jest gatunek i obwód pnia na wysokości 130 cm, – przy krzewach miarodajna jest wyłącznie powierzchnia.

Jeśli zaś chodzi o trawniki i kwietniki (tereny zieleni w koncepcji art. 89 ustawy o ochro-nie przyrody), ustawodawca zastosował stawki kwotowe, podlegające – zgodochro-nie z art. 89 ust. 5 – corocznej waloryzacji o prognozowany średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem, przyjęty w ustawie budżetowej.

Ustalanie wysokości kary pieniężnej można przedstawić za pomocą następującego sche-matu:

Kary pieniężne za drzewa:

– krok pierwszy – ustalenie gatunku i odmiany drzewa oraz wielkości obwodu na wy-sokości 130 cm,

– krok drugi – pomnożenie liczby centymetrów obwodu drzewa przez stawkę „opła-tową” określoną w obowiązującym na dany rok obwieszczeniu MŚ; w roku 2014 jest to załącznik 2 do obwieszczenia MŚ z 24 października 2013 r. w sprawie stawek opłat za usunięcie drzew i krzewów oraz stawek kar za zniszczenie zieleni na rok 2014 (MP poz. 835),

– krok trzeci – pomnożenie otrzymanego wyniku przez współczynnik określony w roz-porządzeniu MŚ z 13 października 2004 r. w sprawie stawek opłat dla poszczególnych rodzajów i gatunków drzew (Dz.U. nr 228, poz. 2306),

– krok czwarty (fakultatywny) – pomnożenie otrzymanego wyniku przez 2, jeżeli drze-wo zostało usunięte w uzdrowisku, na obszarze ochrony uzdrowiskowej, na nierucho-mości wpisanej do rejestru zabytków lub na terenie zieleni miejskiej,

– krok piąty – pomnożenie wyniku otrzymanego w kroku trzecim (lub czwartym, jeżeli usunięcie lub zniszczenie nastąpiło w miejscu w nim wymienionym) przez 3.

Te trzy (lub cztery) mnożenia prowadzą do ustalenia wysokości kary za drzewo.

Kary pieniężne za krzewy:

– krok pierwszy – ustalenie powierzchni pokrytej krzewami,

– krok drugi – pomnożenie metrów kwadratowych przez stawkę opłatową ustaloną w przywołanym obwieszczeniu MŚ na rok 2014 w wysokości 249,79 zł,

– krok trzeci – pomnożenie wyniku otrzymanego w kroku drugim przez 3.

Te dwa mnożenia prowadzą do ustalenia wysokości kary za krzewy.

Kary pieniężne za trawniki i kwietniki:

– krok pierwszy – ustalenie powierzchni zniszczonych trawników lub kwietników, – krok drugi – pomnożenie metrów kwadratowych przez stawki karne określone w

po-wołanym obwieszczeniu MŚ na rok 2014:

• dla trawników przez 57,44 zł,

• dla kwietników przez 493,34 zł.

To jedno mnożenie prowadzi do ustalenia wysokości kary za trawniki lub kwietniki.

Podkreślić należy, że w obowiązującym stanie prawnym nie ma i nie będzie znanej po-przednim przepisom tabeli karnej „za drzewa” – wystarczy tabela opłat, a wysokość kary będzie wynikać z przemnożenia podanych stawek przez 3.