3 Metoda szybkiej oceny zapytania ofertowego .1 Wprowadzenie
3.6 Określanie kosztów i długości cyklu produkcji na podstawie obiektów podobnych
Głównym celem analizy zapytania ofertowego, jest oszacowanie wielkości kosztów i długości cyklu produkcji nowego wyrobu na podstawie zebranych od klienta wielkości opisujących nowy produkt przez porównania tych danych z przechowywanymi w bazie danych przypadkami. Podstawą wnioskowania są wcześniej zgromadzone dane pochodzące z systemu informatycznego przedsiębiorstwa, które system eksploatuje.
Ponieważ postać danych i sposób ich zapisu w systemie informatycznym może być różny w zależności od producenta oprogramowania i przyjętego przez użytkowników sposobu i dokładności zapisu danych biznesowych, konieczne jest przygotowanie mechanizmów dokonujących zamiany danych źródłowych do postaci umożliwiającej użycie metod oceny.
Ponieważ dodatkowym celem zbierania danych o wpływających zapytaniach, oprócz szacowania kosztów i długości cyklu, jest wsparcie podejmowanych decyzji na podstawie zapytań niepełnych i niezakończonych przyjęciem zamówienia, konieczne jest umożliwienie zapisywania możliwie szczegółowych danych o warunkach, w jakich zapytanie było opracowywane.
Wiedza o poszczególnych projektach, czyli przypadkach użycia, powinna umożliwić odszukanie najbardziej podobnych przypadków z przeszłości oraz udostępniać komplet informacji o kosztach, cyklu produkcyjnym, uzyskanych korzyściach, przyjętych wówczas założeniach i uzyskanych efektach i innych danych użytecznych podczas oceny zapytania. Może się zdarzyć, że po złożeniu zapytania opracowano technologię, ale produkcji nigdy nie uruchomiono i danych o cyklu produkcyjnym nie udało się uzyskać.
144
Każdy projekt realizowany przez przedsiębiorstwo zaczyna się od zapytania ofertowego, ale kończy się w różnych momentach. Dla części projektów efektem finalnym jest sprzedaż wyrobu lub usługi, ale dla części proces obsługi może skończyć się już w memencie wysłania oferty lub jeszcze wcześniej, gdy dział handlowy uzna, że jest zapytanie dotyczy produktu spoza aktualnej oferty lub niemożliwego do wykonania przy podanych założeniach. Zbieranie danych o przypadku powinno wiec uwzględniać możliwość uzupełniania częściowego w zależności od etapu, na którym opracowanie zostało zakończone.
3.6.1 Model danych dla potrzeb metody
Biorąc pod uwagę wszystkie etapy cyklu obsługi projektu od zapytania po sprzedaż i dalej obsługę posprzedażową proponuje się następujący zakres zbieranych danych opisujących przechowywane w bazie danych przypadki:
dane szczegółowe dotyczące wyrobu: cechy geometryczne, technologiczne, eksploatacyjne (pośród tych cech wybierane są cechy używane do badania podobieństwa),
dane dotyczące aktualnych warunków otoczenia: podaż, popyt, cena konkurentów, zdarzenia gospodarcze mogące mieć wpływ na podjęte decyzje,
dane oceny wstępnej z Tabeli Oceny Możliwości Implementacyjnych,
dane dotyczące bazowych przypadków, na podstawie których dokonano szacowania,
szacowane dane dotyczące kosztów wytworzenia,
szacowane dane dotyczące cyklu produkcyjnego,
aktualne w momencie analizy współczynniki kosztów,
rzeczywiste koszty wytworzenia,
rzeczywiste dane dotyczące cyklu produkcyjnego,
dane dotyczące końcowej oceny jakości szacowania.
Część tych danych można uzyskać pobierają je bezpośrednio z systemu ERP. W części przypadków, gdy postać danych nie odpowiada wymaganiom, konieczne jest przystosowanie postaci danych do wymagań systemu analizy. Integracja z systemem informatycznym obejmuje:
zebranie informacji przechowywanych w systemie informatycznym dotyczących cech opisujących poszczególne wyroby,
145
sklasyfikowanie wartości cech do jednej z czterech skal pomiarowych:
nominalnej, porządkowej, przedziałowej i ilorazowej,
utworzenie słowników z dopuszczalnymi wartościami dla cech nominalnych i porządkowych,
obliczenie wartości znormalizowanych dla utworzonych słowników,
pogrupowanie wyrobów według podobieństwa cech,
pobranie danych dotyczących kosztów odniesionych do analizowanych wyrobów z ustaloną i możliwą do uzyskania dokładnością,
pobranie danych dotyczących cyklu produkcyjnego z ustaloną i możliwą do uzyskania szczegółowością.
Struktura modelu danych dla potrzeb analizy przedstawiona została na rysunku Rys.
21.
Rys. 21. Model danych dla potrzeb metody oceny zapytania (Źródło: Opracowanie własne)
3.6.2 Algorytm odszukiwania obiektów podobnych
Oszacowanie kosztów i długości cyklu produkcyjnego opiera się o porównywanie do wcześniej zapisanych przypadków, które są podobne do obiektu, który ma zostać oszacowany.
Przyjmując, że dany jest n-wymiarowy wektor x zawierający poszukiwane parametry (wzór 3-32)
cyklu produkcyjnego Warunki wewnętrzne
Warunki zewnętrzne
Zasoby systemu
146
który jest oceniany m-wymiarową funkcją celu ( ) – wektora kryteriów (wzór 3-33 )
( ) = ( ), ( ), . . , ( ) ∈ , ∈ , 3-33
oraz przyjmując, że współrzędne wektora kryteriów są funkcjami zysku (podobieństw), wówczas problem optymalizacji można przedstawić, jako zadanie maksymalizacji wektora zysków (wzór 3-34)
= max ( ) 3-34
Problem wyszukiwania wyrobów podobnych można sprowadzić do zadania optymalizacji wielokryterialnej za pomocą metody ważonych zysków. W metodzie tej współrzędne wektora zysków (podobieństw cząstkowych) są agregowane do pojedynczej funkcji zysku (podobieństwa sumarycznego). W omawianej metodzie proponuje się zamiast podobieństwa użycia odmienności, wówczas problem optymalizacji sprowadza się do znalezienia przypadku z minimalną sumą odmienności (wzór 3-35).
( ) = min ∑∑ 3-35
gdzie:
( ) – odmienność dla najlepiej dopasowanego przypadku i, – waga cechy j,
- odmienność między przypadkiem i oraz k, n – liczba wszystkich cech opisujących przypadek.
Odmienność obliczana jest za pomocą geometrycznej odległości w n-wymiarowej przestrzeni przypadków za pomocą niezależnych wzorów dla każdego typu skali pomiarowych opisujących wartości cech:
dla cech nominalnych jednokrotnego wyboru proponuje się badanie odległości za pomocą odległości Jaccarda uwzględniającej wagi cech (wzór 3-7).
dla cech nominalnych wielokrotnego wyboru proponuje się badanie odległości za pomocą wzoru 3-8.
dla porównania obiektów opisanych cechami o charakterze porządkowym proponuje się wykorzystanie miary odległości Walesiaka opisaną wzorem 3-12.
dla pomiaru odległości cech mierzonych w skalach metrycznych proponuje się wykorzystanie odległości Euklidesowej (wzór 3-15).
147
Do obliczania wag poszczególnych cech proponuje się wykorzystanie metody wykorzystującej odchylenie standardowe wartości poszczególnych cech (wzór 3-25).
Normalizację cech proponuje się wykonać za pomocą unitaryzacji zerowej zgodnie z wzorem 3-31.
3.6.3 Szacowanie kosztów
Podstawą szacowania kosztów nowego przypadku są informacje o kosztach zarchiwizowane z przypadkiem odnalezionym.
Ponieważ koszt wytworzenia wyrobu gotowego składa się z wielu składników, dodatkowo zależnych od siebie, i zależy od przyjętego przedsiębiorstwie sposobu zapisu w księgach, konieczne jest również przechowywanie informacji o sposobie tworzeniu tego kosztu i czynnikach, które miały wpływ na jego wielkość.
W przyjętym rozwiązaniu zakłada się, że uproszczony model obliczania Technicznego Kosztu Wytworzenia składa się z czterech składników:
koszty bezpośrednie,
zużycie materiałów i energii,
płace bezpośrednie z narzutami,
inne koszty bezpośrednie,
koszty pośrednie.
Do kosztów bezpośrednich zalicza się wszystkie koszty, które zostały jednoznacznie odniesione do zlecenia. Koszty pośrednie natomiast, to część kosztów produkcji, której nie udało się odnieść bezpośrednio do zlecenia, a które włączono do kosztu wytworzenia za pomocą rozdzielników.
Ponieważ wskazane składniki TKW mogą zmieniać się w czasie, dla zniwelowania wpływu różnic proponuje się uwzględnienie w obliczeniach współczynników kosztów.
Współczynnik kosztów materiałów WKM liczony jest, jako średnia wartość materiałów zużytych w poprzednim okresie rozliczeniowym do wyprodukowania wyrobów grupy (wzór), do której należy analizowany wyrób (wzór 3-36). Podobnie, współczynnik płac bezpośrednich WKP liczony jest, jako średnia wartość płac bezpośrednich odniesionych do wszystkich wyrobów grupy (wzór 3-37), do której należy analizowany wyrób, z poprzedniego okresu rozliczeniowego. Współczynnik pozostałych kosztów bezpośrednich WKK liczony jest dla całości kosztów ponoszonych w przedsiębiorstwie w poprzednim okresie rozliczeniowym (wzór 3-38). Dla kosztów pośrednich zmiany reprezentuje współczynnik kosztów pośrednich WZS (wzór 3-39).
148
=∑ 3-36
gdzie:
– współczynnik kosztów materiałów,
– łączny koszt materiałów zużytych do wyprodukowania wyrobu i w okresie rozliczeniowym,
n – liczba wyrobów grupy wyprodukowanych w badanym okresie rozliczeniowym.
= ∑ 3-37
gdzie:
– współczynnik płac bezpośrednich,
– łączny wartość płac bezpośrednich przypisanych do wyrobów badanej grupy w wyznaczonym okresie,
n – liczba wyrobów grupy wyprodukowanych w badanym okresie rozliczeniowym.
=∑ 3-38
gdzie:
– współczynnik pozostałych kosztów bezpośrednich,
– łączny wartość kosztów bezpośrednich przypisanych do wyrobów grupy w okresie rozliczeniowym
n – liczba wszystkich wyrobów grupy wyprodukowanych w badanym okresie rozliczeniowym.
= ∑ 3-39
gdzie:
– współczynnik zmienności kosztów pośrednich,
– łączny wartość kosztów pośrednich w okresie rozliczeniowym
n – liczba wszystkich wyrobów wyprodukowanych w badanym okresie rozliczeniowym.
Zakładając, że znane są koszty wytworzenia wyrobu odnalezionego oraz współczynniki kosztów, ostateczny koszt szacowany liczony jest według wzoru 3-40.
Należy pamiętać, że informacja o podobieństwie jest miarą zaufania do otrzymanego wyniku. Im podobieństwo jest mniejsze tym szacunki kosztów są mniej dokładne.
149
= 1 + + + + 3-40
gdzie:
– szacowany Techniczny Koszt Wytworzenia, – koszty materiałów odnalezionego przypadku,
– aktualny współczynnik kosztów materiałów,
- współczynnik kosztów dla okresu przyjęcia odnalezionego przypadku na magazyn wyrobów gotowych,
– płace bezpośrednie,
– aktualny współczynnik zmienności płac,
- współczynnik zmienności płac dla okresu przyjęcia odnalezionego przypadku, Kk – pozostałe koszty bezpośrednie,
– aktualny współczynnik pozostałych kosztów bezpośrednich,
- współczynnik pozostałych kosztów bezpośrednich dla okresu przyjęcia odnalezionego przypadku,
Ks – koszty pośrednie,
– aktualny współczynnik kosztów pośrednich,
- współczynnik kosztów pośrednich dla okresu przyjęcia odnalezionego przypadku.
3.6.4 Szacowanie terminu realizacji zamówienia
Podstawą szacowania terminu realizacji zlecenia są informacje rejestrowane za pomocą stanowisk Systemu Realizacji Produkcji (ang. Manufacturing Execution System – MES) zainstalowanych na wydziałach produkcyjnych. Dodatkowe informacje o długości cyklu mogą być pobierane z dokumentów magazynowych oraz systemu rejestracji czasu pracy (RCP).
Do zniwelowania wpływu zmian warunków produkcji na obliczenia proponuje się wykorzystanie współczynnika warunków produkcji WWP, liczonego, jako iloraz sumy czasu wszystkich operacji zleceń na wyroby danej grupy przyjęte na magazyn w analizowanym okresie do sumy czasów normatywnych (wzór 3-41).
= ∑ (∑ )
∑
3-41 gdzie:
n – liczba wszystkich zleceń danej grupy zrealizowanych w danym okresie,
150
m – liczba rejestracji dotyczących wyrobów danej grupy w analizowanym okresie, s – liczba wszystkich wyrobów gotowych przyjętych na magazyn w danych okresie.
Szacowana długość cyklu produkcji obliczana jest, jako iloczyn długości cyklu zarejestrowanego na odnalezionym przypadku przez iloraz aktualnej wartości współczynnika WWP przez zapamiętaną wartość współczynnika (wzór 3-42).
= ∑ (∑ )
∑
3-42