Celem opracowania kanału korzeniowego jest przede wszystkim usunięcie żywej lub martwej miazgi oraz takie jego ukształtowanie przez preparację zębiny, aby szczelnie wypełnić światło kanału na całej długości. Opracowanie kanału narzędziami należy zawsze wspomóc płukaniem, które mechanicznie usuwa resztki miazgi i opiłki zębiny powstające w trakcie preparacji oraz zapewnia poślizg narzędziom, zapobiegając ich złamaniu. Niektóre ze sto-sowanych roztworów płuczących (np. podchloryn sodu, chlorheksydyna) zapewniają ponadto dezynfekcję kanału korzeniowego, inne usuwają warstwę mazistą – np. EDTA, kwas cytrynowy.
Czystość ścian kanału jest jednym z ważniejszych czyn-ników decydujących o powodzeniu leczenia i zależy m.in.
od narzędzi użytych do preparacji, zastosowanej techniki poszerzania, stopnia opracowania kanału oraz uzyskanego w jego efekcie kształtu. Wpływ na stopień oczyszczenia kanału z resztek miazgi, opiłków zębinowych i warstwy mazistej, powstającej w trakcie tarcia instrumentów o zębinę, mają również technika jego płukania oraz rodzaj i objętość zastosowanego środka płuczącego, a także morfologia jam zębowych [6, 7, 8].
W badaniu własnym do płukania kanałów korzeniowych użyto 2% roztworu chlorheksydyny, który wprowadzano do ich światła za pomocą strzykawki i igły endodontycz-nej. Zgodnie z powszechnie przyjętą zasadą, koniec igły umieszczano na głębokości mniejszej o 1 mm od długo-ści roboczej. Opisany sposób płukania kanałów zapew-nił względnie skuteczne usunięcie resztek miazgi i opił-ków zębiny. Wydaje się, że uzyskanie dobrych wyniopił-ków w doświadczeniu należy zawdzięczać przede wszystkim znacznej szerokości kanałów (kanały pierwotnie szerokie), jak i dość dużej średnicy igły endodontycznej oraz stosun-kowo dużej objętości środka płuczącego zastosowanego do płukania w trakcie preparacji i po jej zakończeniu. Jak wynika z wielu badań in vitro, im kanał korzeniowy jest szerszy, im większa średnica igły irygacyjnej, a także im większa objętość środka irygacyjnego, tym płukanie kanału jest skuteczniejsze [8, 9, 10].
Wpływ na skuteczność eliminacji zanieczyszczeń z kanału korzeniowego ma również głębokość wprowadzenia igły do kanału. Zgodnie z zaleceniami, igłę należy wpro-wadzić do kanału na głębokość o 1–2 mm mniejszą od dłu-gości roboczej, co zresztą czyniono w badaniu własnym.
Jak wykazał Chow, płukanie kanału podchlorynem sodu przy wprowadzeniu igły do kanału na głębokość o 1 mm mniejszą niż długość robocza eliminuje 94% drobnoustrojów
T a b e l a 2. ocena warstwy mazistej Numer
preparatu Odcinek
koronowy Odcinek
środkowy Odcinek wierzchołkowy
1 5 5 5
2 5 5 5
3 5 5 5
4 5 4 4
5 5 5 5
6 4 4 4
7 4 4 4
8 5 5 5
Średnia 4,750 4,625 4,625
Ryc. 4. Warstwa mazista: odcinek koronowy kanału korzeniowego – ocena 5, pow. 1000×
Ryc. 5. Warstwa mazista: odcinek środkowy kanału korzeniowego – ocena 5, pow. 1000×
Ryc. 6. Warstwa mazista: odcinek wierzchołkowy kanału korzeniowego – ocena 5, pow. 1000×
CZYSTOŚĆ ŚCIAN KANAłóW KORZENIOWYCH ZęBóW Z NIEZAKOńCZONYM ROZWOJEM KORZENIA 85 zasiedlających jego światło. Natomiast, jeśli igła zostanie
umieszczona w kanale w odległości 5 mm od wierzchołka, wówczas odsetek ten spada do 74 [9].
W badaniu własnym oceniono również obecność war-stwy mazistej. Wykazano, że warstwa ta była stosunkowo gruba i pokrywała ścianę kanałów niemalże na całej ich długości. Jej obecności należało się jednak spodziewać, ponieważ chlorheksydyna nie rozpuszcza warstwy mazi-stej. Doskonale usuwają ją natomiast związki chelatujące, takie jak 15% EDTA lub 40% kwas cytrynowy, szczególnie wtedy, gdy zastosuje się je po uprzednim płukaniu kanałów roztworem podchlorynu sodu [6]. Podchloryn sodu działa bowiem litycznie w stosunku do związków organicznych, które wraz z ze związkami nieorganicznymi tworzą war-stwę mazistą.
Właściwości lityczne chlorheksydyny były przedmio-tem wielu badań, w których wyniku nie stwierdzono, by chlorheksydyna rozpuszczała substancję organiczną bądź też usuwała warstwę mazistą, co jest zgodne z wynikami badań własnych [10, 11, 12]. Carvalho i wsp. ocenili powierzchnię zębiny kanałowej pozbawionej warstwy mazistej po płu-kaniu kanałów podchlorynem sodu i EDTA, chlorheksy-dyną i EDTA oraz 0,9% NaCl i EDTA [11]. Obserwacje w SEM wykazały istotnie wyższy odsetek powierzchni czystej po płukaniu kanałów podchlorynem sodu i EDTA niż po płukaniu chlorheksydyną i EDTA czy 0,9% roztwo-rem NaCl oraz EDTA. Natomiast Okino i wsp., poza oceną 2% roztworu chlorheksydyny, zbadali także lityczne dzia-łanie żelu zawierającego 2% chlorkesydyny, porównując je z działaniem 0,5, 1 i 2,5% roztworu podchlorynu sodu [12].
Stwierdzili, że chlorheksydyna zarówno w postaci żelu, jak i roztworu nie ma działania litycznego, które charaktery-zuje podchloryn sodu w każdym stężeniu.
Obserwowane w badaniu własnym znaczne ilości warstwy mazistej można także tłumaczyć dużą naturalną szerokością kanałów, umożliwiającą dotarcie narzędziami do wszystkich ich obszarów. Warstwa mazista powstaje bowiem w wyniku tarcia instrumentu o zębinę. Jeśli z jakiś powodów nie jest możliwy kontakt narzędzia ze ścianą kanału, to w tym miejscu warstwa mazista nie powstaje.
W badaniu własnym do preparacji użyto wierteł Gatesa–
Gliddena oraz pilników Hedstroema, które są powszechnie uważane za narzędzia generujące stosunkowo dużo war-stwy mazistej [13].
Analiza występowania resztek miazgi oraz opiłków zębiny, a także warstwy mazistej nie wykazała różnic między poszczególnymi odcinkami kanałów. Natomiast odmienne wyniki uzyskali inni autorzy [14, 15, 16]. W cyto-wanych pracach najwięcej zanieczyszczeń obserwowano w części wierzchołkowej kanałów. Ta różnica wynika praw-dopodobnie z szerokości kanałów – kanały szersze łatwiej bowiem wypłukać na całej długości (czystość takich kanału oceniano w badaniu własnym) aniżeli kanały wąskie, któ-rych czystość oceniali autorzy cytowanych prac.
Podsumowując uzyskane wyniki, należy stwierdzić, że płukanie chlorheksydyną kanałów zębów z niezakończo-nym rozwojem korzenia zapewnia dość skuteczne oczysz-czenie ich światła z resztek miazgi i opiłków zębinowych.
Należy to tłumaczyć raczej znaczną szerokością światła takich kanałów, sprzyjającą mechanicznemu usuwaniu resztek miazgi i opiłków zębinowych przez strumień roz-tworu, niż właściwościami chemicznymi chlorheksydyny.
Chlorheksydyna nie zapewnia usunięcia warstwy mazistej ze ścian kanałów, co w przypadków zębów z niezakończo-nym rozwojem korzenia powoduje konieczność zastosowa-nia środków chelatujących.
Piśmiennictwo
Barańska -Gachowska M.
1. : Endodoncja wieku rozwojowego i dojrzałego.
Wyd. Czelej, Lublin 2004.
Hülsmann M., Hahn W
2. .: Complication during root canal irrigation – literature review and case reports. Int Endod J. 2000, 33, 2, 183–196.
Gomes B.P.
3. , Souza S.F., Ferraz C.C., Teixeira F.B., Zaia A.A., Val-drighi L. et al.: Effectiveness of 2% chlorhexidine gel and calcium hydroxide against Enterococcus faecalis in bovine root dentine in vitro. Int Endod J. 2003, 36, 3, 267–275.
Jeansonne M.J., White R.R
4. .: A comparison of 2.0% chlorhexidine
glu-conate and 5.25% sodium hypochlorite as antimicrobial endodontic irrigants. J Endod. 1994, 20, 6, 276–278.
Hülsmann M., Rümmelin C., Schäfers F
5. .: Root canal cleanes after
pre-paration with different endodontic handpieces and hand instruments:
a comparative SEM investigation. J Endod. 1997, 23, 5, 301–306.
Hülsmann M
6. .: Die Desinfection des endododontischen Systems. Endo-dontie. 2006, 15, 1, 147–170.
Zehnder M.
7. : Root canal irrigants. J Endod. 2006, 32, 4, 389–398.
Ram Z.
8. : Effectiveness of root canal irrigation. Oral Surg Oral Med Oral Pathol. 1977, 44, 3, 306–312.
Chow T.W.
9. : Mechanical effectiveness of root canal irrigation. J Endod.
1983, 9, 5, 475–479.
de Vasconcelos B.C., Luna -Cruy S.M., De -Deus G., de Moraes I.G., 10. Maniglia -Ferreira C., Gurbel -Filho E.D.: Cleaning ability of
chlor-hexidine gel and sodium hypochlorite associated or not with EDTA as root canal irrigants: a scanning electron microscope study. J App Oral Sci. 2007, 15, 5, 387–391.
Carvalho A.S., Camargo C.H., Valera M.C., Camargo S.E., Mancini M.N.
11. :
Smear layer removal by auxiliary chemical substances in biomechani-cal preparation: a scanning electron microscope study. J Endod. 2008, 34, 11, 1396–1400.
Okino L.A., Sigueira E.L., Santos M., Bombana A.C., Figueiredo J.A.
12. :
Dissolution of pulp tissue by aqueous solutions of chlorhexidine di-glukonate gel. Int Endod J. 2004, 37, 38–41.
Hülsmann M., Schäfer E
13. .: Probleme in der Endodontie. Prävention, Identification and Management. Quintessenz, Berlin 2007.
Lichota D., Lipski M., Woźniak K
14. .: Ocena czystości ścian kanałów
korzeniowych opracowanych za pomocą narzędzi ProFile – badania w SEM. Czas Stomatol. 2005, 58, 3, 151–157.
Foschi F., Nucci C., Montebugnoli L., Marchionni S., Breschi L., Malagni-15. no V.A. et al.: SEM evaluation of canal wall dentine following use of Mtwo and ProTaper NiTi rotary instruments. Int Endod J. 2004, 37, 12, 832–839.
Schäfer E., Erler M., Dammaschke T
16. .: Comparative study on the shaping
ability and cleaning efficiency of rotary Mtwo instruments. Part 2.
Cleaning effectiveness and shaping ability in severely curved root canals of extracted teeth. Int Endod J. 2006, 39, 3, 203–212.
A N N A L E S A C A D E M I A E M E D I C A E S T E T I N E N S I S
R O C Z N I K I P O M O R S K I E J A K A D E M I I M E D Y C Z N E J W S Z C Z E C I N I E 2013, 59, 2, 86–89
kATARzynA GRoCholEwICz, JoAnnA JAnISzEwSkA-olSzowSkA, łukASz kACPERSkI1
odonToGEnouS SInuS TRACT To ThE ChIn – CASE REPoRT PRzETokA zęboPoChodnA do SkóRy bRódkI – oPIS PRzyPAdku
Katedra i Zakład Stomatologii Ogólnej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie al. Powstańców Wlkp. 72, 70-111 Szczecin
Kierownik: dr hab. n. med. Katarzyna Grocholewicz
1 Zakład Inżynierii Chemicznej i Procesów Reaktorowych Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie al. Piastów 42, 71-065 Szczecin
Kierownik: prof. dr hab. inż. Joanna Karcz
Streszczenie
W pracy opisano diagnostykę, leczenie i obserwacje odle-głe rzadkiego przypadku przetoki zębopochodnej na bródce.
Pomimo braku próchnicy, wypełnień czy uszkodzenia koron oba siekacze przyśrodkowe dolne były objęte zmianą w kości.
W wywiadzie nie odnotowano urazu twarzy czy zębów ani też leczenia aparatami ortodontycznymi stałymi. Zmiana została przypadkowo stwierdzona na zdjęciu pantomogra-ficznym – pacjent zgłosił się do poradni stomatologicznej z powodu bólu pierwszego trzonowca dolnego. W wywia-dzie podano 7 -letnie nieskuteczne leczenie dermatologiczne.
Obejmowało ono doustne podawanie antybiotyków i leków przeciwhistaminowych, a także zewnętrzne stosowanie antybiotyków i sterydów. Przeprowadzono leczenie endo-dontyczne, po którym nastąpiło wygojenie zmiany skórnej.
W przypadku pojedynczej przewlekłej zmiany ropnej lub guzowatotorbielowatej na twarzy należy przeprowadzać kliniczne badanie stomatologiczne, a także ocenę radio-logiczną uzębienia szczęki i żuchwy, aby wykluczyć tło zębopochodne.
H a s ł a: ropna zmiana skóry twarzy – przetoka zębopo-chodna – uraz zębów.
Summary
This report describes the diagnosis, treatment and -up of a rare case of an odontogenic sinus tract to the chin.
Despite the absence of caries, fillings, or crown damage,
both lower central incisors were involved in a bony lesion.
No history of any traumatic facial or dental injury was reported, and no orthodontic treatment with fixed appli-ances was performed. The findings on panoramic radiograph were incidental – the patient applied to the dental clinic due to a toothache in a lower first molar. The patient’s his-tory comprised seven -year -long unsuccessful dermatologic therapy. This included intraoral antibiotic and antihistamine intake, as well as topical antibiotic and steroid application.
Endodontic treatment was proceeded, followed by recov-ery of the skin lesion.
In the case of a single chronic suppurative or nodulo-cystic facial lesion, a dental clinical examination as well as a radiological assessment of the maxillary and mandibular dentition should be performed to exclude any odontogenic cause.
K e y w o r d s: suppurative facial lesion – odontogenic fistula – dental trauma.
Introduction
A sinus tract is caused by pulp necrosis and a periapi-cal inflammatory lesion of the tooth affected, producing suppuration flowing through less resistant tissues within bone marrow and connective tissue, and finally draining onto the oral mucosa or, occasionally, onto the skin. Sinus tracts of odontogenic origin usually open into the oral cavity.
However, in 0.9% patients they may drain extraorally [1].
A cutaneous sinus tract compromises the facial aesthetics,
ODONTOGENOUS SINUS TRACT TO THE CHIN – CASE REPORT 87 making the patient seek treatment. The diagnosis may be
difficult if tooth necrosis occurs in the absence of caries.
The location of the mucosal or extraoral orfice is depend-ent on the less resistant trajectory to the progression of exudation, produced with determining factors including the distance between the root apex and the external bony cortex, and the bone morphology of the affected jaw [2].
Thus, distant location relating to the site of origin is not a rare finding. To assist in tracking the offending tooth a radiopaque instrument or gutta -percha point may be gently placed within the lesion to visualize the trajectory during radiographic examination [3].
A misdiagnosis of odontogenic sinus tracts to the skin is not uncommon; confusing them with furuncles, skin infections, osteomyelitis or cancer leads to unnecessary and unsuccessful treatment, including antibiotic therapy and surgical operations [4]. If properly diagnosed, the lesion is cured after successful endodontic therapy or extraction of the causative tooth [5, 6]. Extraoral skin lesions close within 7–14 days after causative treatment, leaving a minimal scar,
usually without the need for any further intervention.