Opodatkowanie dochodu małych i średnich przedsiębiorstw w krajach Unii Europejskiej

Podatki dochodow e stanow ią trzon w spółczesnych system ów po ­ datkowych. O dnoszą się do w szelkiego osiągania dochodu przez osoby fizyczne i prawne. Do dochodów uzyskiw anych przez MSP, będące głównie firm am i jed noosobow ym i oraz spółkam i osobow ym i, m ają zastosow anie przede w szystkim przepisy o podatku dochodow ym od osób fizycznych.

W przypadku MSP, będących podm iotam i gospodarczym i, do­ chód jest osiągany w w yniku w ytw arzania dóbr i św iadczenia usług, powiększony o dochody uzyskiw ane z innych źródeł. Podm iotem opo­ datkow ania z reguły nie są spółki osobow e, lecz każdy ze wspólników. W związku z czym przedm iotem opodatkow ania je st dochód każdego ze wspólników w w ysokości proporcjonalnej do jeg o udziału we w ła­ sności. Dlatego też opodatkow anie spółek osobow ych i firm jed n o o so ­ bowych jest podobne.

N atom iast we Francji, Belgii i Hiszpanii przyjęto odm ienne ure­ gulowania. Francuskie spółki osobow e posiadają m ożliw ość w yboru opodatkow ania (dla osób fizycznych lub praw nych), natom iast w B el­ gii i Hiszpanii podlegają one obligatoryjnie regulacjom z podatku do­ chodow ego od osób praw nych9.

W ysokość podatku, ja k i m uszą zapłacić M ŚP zależy w głów nej m ierze od kształtow ania się podstaw y o podatkow ania oraz staw ek podatkow ych w poszczególnych krajach. S posób u stalan ia podstaw y opodatkow ania z działalności gospodarczej w państw ach zachodnich podlega an alo g iczn y m re g u ło m d la osób fiz y czn y c h i praw nych. K onstrukcja p o d staw y o p o d a tk o w a n ia u w z g lę d n ia z d e fin io w an ie źródeł przychodów , rodzaj i w ielkość kosztów potrącalnych, p o n ie­ sionych na zachow anie i zabezpieczenie źródeł przychodów ,

okre-’ Z alecenie K om isji z 25 m aja 1994 r. w spraw ie o p o d atk o w an ia m ałych i średnich przedsiębiorstw , (Dz. Urz. W E L177, 9 lipca 1994).

128 R obert W olaňski

sienie rodzaju i w ielkości potrąceń od dochodu. W tym zakresie p ań­ stw a czło n k o w sk ie U E charakteryzują się o g ro m n ą różnorodnością rozw iązań, o d zw ierc ied lają zarów no tradycje narodow e, ja k i zało­ żen ia p o lity k i sp o łeczn ej p o szcz eg ó ln y c h państw . G en eraln ie do ko sztó w p o trącaln y ch zalicza się koszty służące uzyskaniu przycho­ dów z prow adzonej przez M SP d ziałalności gospodarczej np. koszty w ynagrodzeń, zakup niezbędnego w yposażenia, am ortyzacja, ubez­ pieczen ie, reklam a. Jednakże pom iędzy p o szczególnym i państw am i istn ieją znaczne różnice w sam ym sposobie u stalan ia podstaw ow ych w ielk o ści w k o sztach u z y sk an ia przychodów , tak ich ja k odpisów am orty zacy jn y ch , odsetek, w artości środków obrotow ych i innych. P onadto, rodzaj i zakres ulg podatkow ych, przyznaw anych w zw iąz­ ku z p ro w ad zen iem inw estycji, m iejscem p ro w ad zen ie działalności je s t bardzo ró ż n o ro d n y 10.

Do podatku dochodow ego od osób fizycznych we wszystkich kra­ jach zachodnich stosuje się stawki progresywne. Decydujące znaczenie

ma zatem skala progresji, wysokość poszczególnych staw ek (szczególnie początkowej i najwyższej) oraz możliwość potrąceń od kwoty podatku. N atom iast opodatkow anie osób prawnych jest liniowe, przy czym kilka państw posiada progresyw ne stawki zredukow ane". Stawki podatku do­ chodow ego od osób fizycznych i prawnych w poszczególnych państwach zachodnich przedstawiają się następująco.

Analiza danych zawartych w powyższej tabeli wskazuje na znaczne zróżnicow anie wysokości i rozpiętości stawek podatkowych w poszcze­ gólnych krajach zachodnich, zarów no u osób fizycznych i prawnych. Zróżnicow anie to przejaw ia się przede wszystkim w stawkach minimal­ nych dla osób fizycznych (od 5% w Grecji do 30% w Szwecji), w mniej­ szym zaś stopniu w stawkach najwyższych(od 38% w Finlandii do 60% w Holandii).

Taka sytuacja w skazuje na nierównom ierne traktowanie M SP pod w zględem podatków w krajach zachodnich, zaburza wolną konkurencję m iędzy nimi, poniew aż posiadają lepszą lub gorszą pozycją przy zbliżo­ nych dochodach. Podobne różnice znajdujemy przy stawkach podatku od osób prawnych (od 21 % w Irlandii do 45% w Niemczech). M ają jednak

1,1 R. W olański, S ystem podatkow y, W ydaw nictw o W SHiP, W arszaw a 2003, s. 125 i nast.

O podatkow anie m ałych i średnich przed sięb io rstw w U nii E uropejskiej 1 2 9

one dla M ŚP zdecydowanie m niejsze znaczenie, gdyż podm ioty te podle­ gają w większości podatkowi od dochodów osobistych.

Tab. 2. Staw ki podatku d ochodow ego od osó b fizy czn y ch i praw nych w p o sz c z e g ó l­ nych państw ach Unii E uropejskiej

Kraj Stawka podatku dochodowego od osób fizycznych Liczba progów Efektywna przeciętna stawka podatku dochodowego od osób fizycznych Stawka podatku dochodowego od osób prawnych Min. Max. Austria 10% 50% 5 10,9% 34% Belgia 25% 55% 7 28% 39% Dania 8% 40% 3 33,5% 34% Finlandia 6% 38% 6 27,3% 28% Francja 10,5% 54% 6 14,2% 33,33% Grecja 5% 45% 5 2,9% 35% Hiszpania 18% 48% 6 11,7% 35% Holandia 6,2% 60% 3 6,7% 35% Irlandia 24% 48% 2 19,4% 21% Luksemburg 6% 46% 17 11,5% 30% Niemcy 12,9% 53% 3 21,2% 45% Portugalia 15% 40% 4 6,6% 34% Szwecja 30% 55% 2 27,2% 28% Wielka Brytania 10% 40% 3 16,5% 31% Włochy 19% 46% 5 20,2% 37%

Źródło: Tax co - ordination in the E uropean U nion, European Parliam ent, L uxem burg 2000.

C zęść M ŚP może nie podlegać pow yższym zasadom ustalania dochodu do opodatkow ania. W krajach U E stosow ane są zryczałtow a­ ne stawki podatkow e oraz uproszczone procedury podatkow e dla m a­ łych firm , z których m ogą one skorzystać, jeżeli spełniają określone warunki.

Uproszczone zasady opodatkowania stosuje się w odniesieniu do małych i średnich przedsiębiorstw m. in. we Francji. D otyczą one przed­

130 _{R obert Wolański}

siębiorstw handlow ych i hoteli, których roczny obrót kształtuje się w granicach 0,5 - 3,5 min FRF, a w przypadku przedsiębiorstw usługo­ wych nie przekracza 1 min FRF. Opodatkowanie uproszczone polega na przyjęciu danych z zam knięcia rachunkowego i deklaracji podatkowej. Jednakże przedsiębiorstwa te mogą wybrać opodatkowanie zysku fak­ tycznego na podstawie ksiąg i bilansu handlowego.

S tosow ana je s t ró w n ież form a szacunkow ego opodatkow ania przedsiębiorstw handlow ych i hoteli, których roczny obrót nie prze­ kracza 0,5 m in FRF, oraz przedsiębiorstw usługow ych o obrocie poni­ żej 150 tys. FRF. Przy ustalaniu zysku bierze się pod uwagę wartość oszacow aną na podstaw ie danych podatnika. Przedsiębiorstw a te mogą wybrać uproszczoną form ę opodatkow ania12.

Rów nież we W łoszech małe przedsiębiorstw a, których obrót rocz­ ny nie przekracza 18 min ITL, m ogą być opodatkow ane na podstawie obliczonego szacunkow o zysku. Z kolei takie same przedsiębiorstwa, których roczny obrót kształtuje się w granicach 18 - 360 min ITL, m ogą dokonać w yboru form y opodatkow ania.

W pozostałych krajach zachodnich istnieją podobne zasady opo­ datkow ania ryczałtow ego m ałych podm iotów gospodarczych. M ożli­ wość skorzystania z nich zależy od rodzaju prow adzonej działalności gospodarczej, w ielkości rocznego przychodu, liczby zatrudnionych, lokalizacji działalności. Firm y spełniające pow yższe warunki, w ynika­ jące z ustaw odaw stw krajow ych, m ogą przejąć opodatkow anie ryczał­ towe. N ależy ponadto dodać, iż nie m uszą one w ów czas prowadzić żadnej rachunkow ości oraz z reguły to obciążenie jest niższe niż przy zastosow aniu zasad ogólnych.

Zasady zryczałtow anego podatku odnoszą się do firm nie będą­ cych osobam i praw nym i. N atom iast niew ielkie podmioty, które nie spełniają zadanych w arunków dla skorzystania z opodatkow ania ry­ czałtow ego, bądź są osobam i praw nym i, m ogą skorzystać z m ożliw o­ ści prow adzenia jed y n ie uproszczonej dokum entacji finansow ej. Wów­ czas nie m uszą sporządzać pełnych wersji bilansu i rachunku zysków i strat oraz przekazyw ać w szystkich w ym aganych dokum entów orga­ nom podatkow ym .

Ponadto m ałe i średnie przedsiębiorstw a, które są osobam i praw ­ nym i w niektórych państw ach korzystają ze zredukow anych stawek.

O podatkow anie m ałych i średnich przed sięb io rstw w Unii E uropejskiej 1 3

W Belgii M ŚP opodatkow ane są w w ysokości 28% dla zysku z przedziału 0 - 1 min BEF, 36% dla przedziału 1 - 3,6 min B E F oraz 41% dla zysku 3,6 - 13 min BEF. A by podm iot m ógł z nich skorzystać musi spełniać rów nocześnie następujące warunki:

- osiągnąć pochód opodatkow any do 13 min BEF,

- udziały spółki, będące w łasnością innych firm nie m ogą prze­ kroczyć 50 %,

- wartość udziałów spółki posiadanych przez inne firm y nie może przekroczyć 50 % w płaconego kapitału,

- zysk do podziału nie przekracza 13 % w płaconego kapitału. N atom iast w Luksem burgu zastosow ano zredukow ane staw ki dla niższych dochodów , które dotyczą głów nie MŚP. W prow adzono stałą stawkę 20% dla dochodów od 0,4 m in LUF, progresyw ną staw kę od 20% do 30% przy dochodzie od 0,4 do 0,6 m in LUF, 30% od 0,6 do 1 min LUF, rosnącą staw kę od 30% do 33% gdy dochód jest w prze­ dziale 1 - 1,312 min LU F i 33% pow yżej tej kwoty.

Podobnie w W ielkiej Brytanii podatników , którzy osiągnęli zysk poniżej 300 tys. G B P opodatkow ano staw ką 25% . W Irlandii zaś w pro­ wadzono zredukow aną staw kę 10% dla firm produkcyjnych działają­ cych na niektórych obszarach.

O podatkow anie dochodu M ŚP w krajach zachodnich znacznie się od siebie różni, szczególnie dla podm iotów podlegających ogólnym zasadom obowiązujących system ów podatkowych. Natom iast większość krajów posiada uregulow ania upraszczające i zm niejszające w ysokość obciążenia dla niektórych MŚP, polegające przede w szystkim na w pro­ wadzeniu ryczałtu bądź staw ek przeciętnych. Ponadto w w iększości krajów zachodnich najw yższa staw ka w podatku od osób fizycznych jest wyższa od stawki w podatku od osób praw nych, co z kolei w pew ­

nym stopniu dyskrym inuje niew ielkie podm ioty. O gólnie rzecz biorąc nie ma szczególnych preferencji w podatku dochodow ym dla sektora MŚP, państwa te przy w spieraniu działalności M ŚP nastawione są głów ­ nie na stosow anie innych instrum entów np. kredyty bankow e, fundu­ sze venture capital, gw arancje kredytow e.

2.2. Opodatkowanie obrotu małych i średnich przedsiębiorstw