Organ wykonujący wiążące polecenia w spółkach

Wiążące polecenia w spółkach są wydawane w formie uchwały. Uchwały wydawane są przez organy uchwałodawcze w spółkach, tj. w sp. z o.o. przez zgromadzenie wspólników, w spółce akcyjnej przez zgromadzenie akcjonariuszy.

Organami w przyszłej PSA będzie: zarząd, rada nadzorcza oraz rada dyrektorów (art. 300⁵² §3 KSH). W PSA ustanawia się zarząd albo radę dyrektorów (art. 300⁵² §1 KSH). Umowa spółki może przewidywać, że oprócz ustanowienia zarządu w spółce należy również ustanowić radę nadzorczą (art. 30052 § 2 KSH). W PSA organem wykonawczym będzie mógł być zarząd, a w monistycznym modelu organizacji PSA, zgodnie z którą funkcje prowadzenia spraw spółki i jej reprezentacji oraz nadzoru koncentrują się w jednym organie, organem wykonawczym będzie rada dyrektorów.

Przedmiotem uchwały zawierającej wiążące polecenie jest zobowiązanie innego podmiotu. Wiążące polecenie jest aktem, którego celem jest wywarcie wpływu na inny podmiot. Adresatem wiążącego polecenia może być wyłącznie organ wykonawczy spółki. Adresatami takiego polecenia nie będą zatem imiennie wskazani członkowie organu.

Organy w spółkach kapitałowych działają na podstawie przepisów prawa, umowy spółki lub statutu oraz przepisów wewnętrznych. Umowa spółki lub statut spółki

112 określa zasady reprezentacji. Zarząd może być organem jednoosobowym lub kolegialnym. W przypadku zarządu jednoosobowego wszystkie decyzje podejmuje jedyny członek zarządu.

W spółce z o.o. zgodnie z art. 205 § 1 KSH, jeżeli zarząd jest wieloosobowy, sposób reprezentowania określa umowa spółki. Jeżeli umowa spółki nie zawiera żadnych postanowień w tym przedmiocie, do składania oświadczeń w imieniu spółki wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem257.

W przyszłej PSA, jeżeli zarząd jest wieloosobowy, wszyscy jego członkowie są obowiązani i uprawnieni do wspólnego prowadzenia spraw spółki, chyba że umowa spółki lub regulamin zarządu stanowią inaczej (art. 30064 § 1 KSH). Jeżeli rada dyrektorów jest wieloosobowa, wszyscy dyrektorzy są obowiązani i uprawnieni do wspólnego prowadzenia spraw spółki, chyba że umowa spółki lub regulamin rady dyrektorów stanowią inaczej (art. 30075 § 1 KSH)²⁵⁸.

W przypadku zarządu kolegialnego lub kolegialnej rady dyrektorów decyzje podejmowane są na zasadach określonych w umowie spółki bądź też w aktach wewnętrznych spółki. Niejednokrotnie umowy spółki stanowią o procedurze podejmowania decyzji. Uregulowanie takie wskazuje np. na procedurę podejmowania uchwał przez zarząd. Zarząd podejmując uchwały, działa jako organ osoby prawnej.

Wiążące polecenie może dotyczyć tylko prowadzenia spraw spółki. A contrario takie polecenie nie może dotyczyć reprezentacji spółki. Tytułem przykładu można wskazać polecenie, aby zarząd lub rada dyrektorów dokonała redukcji zatrudniania czy też zwiększyła rynki zbytu na danym terytorium. W przypadku, gdy przedmiotem wiążącego polecenia jest reprezentacja spółki, wówczas takie polecenie jest niewiążące. Tytułem przykładu, polecenie może być skierowane do jednego z członków zarządu lub rady dyrektorów, aby zawarli określoną umowę. Wówczas polecenie nie dotyczy

257 Szerzej: D. Kupryjańczyk, w: Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Z. Jara (red.), Warszawa 2017, s. 805-814.

258 Szerzej: P. M. Wiórek, O braku potrzeby wprowadzenia prostej spółki akcyjnej (PSA) z perspektywy prawnoporównawczej, PPH 2018, Nr 5, s. 4-9; M. Romanowski i M. Briand, Geneza powstania i ewolucja kształtowania się francuskiej Société par actions simplifiée – wnioski dla prawa polskiego, PPH 2018, Nr 2, s.13-21; A. Kappes, Prosta spółka akcyjna – czy rzeczywiście prosta i czy potrzebna? Uwagi do projektu nowelizacji Kodeksu spółek handlowych, wprowadzającego prostą spółkę akcyjną (projektowane art. 3001-300121 k.s.h.), PPH 2018, Nr 5, s.10-16; J. Kruczalak-Jankowska, Prosta spółka akcyjna - polską superspółką?, PPH 2018, Nr 9, s.27-28; A. Opalski, Prosta spółka akcyjna – nowy typ spółki handlowej (część I), PPH 2019, Nr 11, s.5-15; A. Opalski, Prosta spółka akcyjna – nowy typ spółki handlowej (część II), PPH 2019, Nr 12, s.4-16.

113 prowadzenia spraw spółki przez organ. Podobna sytuacja będzie miała miejsce w przypadku wydania polecenia, aby dany członek zarządu lub dany członek rady dyrektorów podpisał określoną umowę, co narusza zasady reprezentacji spółki.

Inne przepisy KSH akcentują autonomię prawa do reprezentacji zarządu oraz rady dyrektorów. Jak stanowi art. 204 § KSH prawa członka zarządu do reprezentowania spółki nie można ograniczyć ze skutkiem prawnym wobec osób trzecich. Podobnie w odniesieniu do dyrektora, prawa dyrektora do reprezentowania spółki nie można ograniczyć ze skutkiem prawnym wobec osób trzecich (art. 30077 § 2 KSH).

Jako przykład niezgodnej z prawem regulacji w zakresie reprezentacji, można wskazać postanowienie umowne:

a) wyłączające określonego członka zarządu od reprezentowania spółki;

b) ograniczające zakres spraw, w których to określony członek zarządu może reprezentować spółkę;

c) określające dodatkowe warunki, których spełnienie jest niezbędne dla reprezentacji spółki przez członka zarządu;

d) innego rodzaju ograniczenia w zakresie reprezentacji, np. w zakresie czasowym, miejscowym, podmiotowym, przedmiotowym, itp.259

Biorąc pod uwagę treść art. 205 § 1 KSH, w przypadku zarządu wieloosobowego, gdy umowa spółki nie określa sposobu reprezentacji do składania oświadczeń w imieniu spółki wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem. W sytuacji, gdy w spółce została ustanowiona prokura, wówczas należy zastanowić się, czy jest prawnie wiążącym polecenie, które zostało skierowane do prokurenta.

Prokura jest szczególnym rodzajem pełnomocnictwa. Jak stanowi art. 109¹ § 1 KC prokura jest pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej albo do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa.

Wychodząc od tego, że prokurent nie jest członkiem zarządu, a tym samym członkiem organu, takie polecenie nie jest wiążącym poleceniem. Taką uchwałę można

259 D. Kupryjańczyk, w: Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Z. Jara (red.), Warszawa 2017, s. 804-805, nb. 5.

114 traktować w stosunkach wewnętrznych jako zalecenie, opinię lub innego rodzaju niewiążące polecenie.

Podsumowując, wiążące polecenia adresowane są do organów wykonawczych spółki. Tylko taki organ może stać się podmiotem wiążącego polecenia. Adresatem wiążącego polecenia nie mogą być poszczególni członkowie zarządu. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy dany członek zarządu może być wskazany wprost z uwagi na to, że jest jedynym członkiem zarządu – zarząd jednoosobowy. Wydaje się, że wiążące polecenia, skoro ich adresatem jest organ spółki, nie mogą być wydawane pełnomocnikom, jak również prokurentom spółki.