Na podstawie skompletowanej uprzednio bazy danych (infor-macje uzyskane z Wydziału Edukacji Urzędu Miasta Łodzi i Systemu Informacji Oświatowej, SIO) oraz przeprowadzony z jej wykorzystaniem dobór próby badawczej nawiązano kontakt z poszczególnymi dyrektorami szkół z prośbą o wypełnienie dwóch ankiet dotyczących oferty edukacyjnej i jakości kształcenia oraz w celu ustalenia terminów przeprowadzania ankiet audytoryjnych z uczniami. Następnie, aby skoordynować pracę ankieterów z moż-liwościami transportowymi oraz dostępnością czasową poszcze-gólnych dyrektorów i uczniów danych klas, przyjęto szereg założeń logistycznych, które w trakcie badań ulegały modyfikacjom po-zwalającym zoptymalizować docieranie do poszczególnych szkół w wyznaczonych godzinach. Na kilka dni przed przystąpieniem do realizacji badań właściwych odbyło się szkolenie ankieterów w Zakładzie Dydaktyki i Kształcenia Nauczycieli Wydziału Nauk o Wychowaniu Uniwersytetu Łódzkiego (realizatora badań). Ankieterzy – studenci Wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego Uniwersytetu Łódzkiego – zostali szczegółowo poinformowani o celu i przedmiocie badań oraz o zakresie swoich obowiązków. Zadaniem ankieterów było:
jewództwie łódzkim jak i w całym kraju spada ogólny współczynnik scholaryzacji i liczba liceów profilowanych (tamże, s. 42). W tej sytuacji autorzy badań rekomendują by dostosować ofertę edukacyjną do potrzeb rynku pracy.
• Dotarcie do każdej szkoły, która miała być objęta badaniem (29 liceów ogólnokształcących),
• spotkanie się z dyrekcją szkoły, przedstawienie głównych za-łożeń badawczych, zaproszenie dyrekcji szkoły do wzięcia udziału w badaniach, pozostawienie do wypełnienia 2 ankiet (ankiety dotyczącej oferty edukacyjnej i ankiety dotyczącej jakości kształ-cenia) oraz materiałów promujących realizowany projekt (pla-katów),
• dotarcie do szkół i odnalezienie wyznaczonych do badania klas i przeprowadzenie w nich ankiety audytoryjnej z uczniami;
• wyjaśnienie uczniom celów badania i sposobu wypełniania kwestionariusza,
• zapewnienie o anonimowości oraz wyjaśnienie kwestii, które mogły się wydać uczniom „podejrzane”, co bezpośrednio godziłoby w jakość udzielanych przez nich odpowiedzi;
• rozwianie potencjalnych wątpliwości i niejasności, jakie mo-gły pojawić się w trakcie wypełniania kwestionariuszy przez uczniów.
Ankieterzy na przełomie maja i czerwca 2012 roku dotarli do każdej ze szkół i zostawili dwie ankiety adresowane do dyrektorów szkół – jedna dotycząca oferty edukacyjnej i druga – charaktery-styki szkoły i jakości kształcenia. W okresie od czerwca do końca października 2012 roku otrzymaliśmy wypełnione kwestionariusze dotyczące charakterystyki szkoły i jakości kształcenia z 20 liceów oraz kwestionariusze dotyczące oferty edukacyjnej z 22 szkół. Część danych, dotyczących efektów kształcenia (wyniki egzaminu maturalnego) czy statystyk z naboru do szkół, uzyskano dzięki uprzejmości Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Łodzi oraz Wydziału Edukacji Urzędu Miasta Łodzi.
W badaniu zasadniczą rolę odgrywał głos uczniów. Dzięki ze-branemu materiałowi możliwa stała się ocena jakości kształcenia z punktu widzenia głównych jej odbiorców. Badania przeprowa-dzono wśród uczniów w wybranych szkołach. Ankieterzy rozdawa-li uczniom kwestionariusze ankiety audytoryjnej i zbierarozdawa-li je zaraz po wypełnieniu. Ankieterzy byli obecni w trakcie wypełniania kwestionariuszy, dzięki czemu uczniowie mogli zadawać pytania odnośnie ankiety, jeśli była taka potrzeba. Zadawanie pytań uczniom w formie ankiety poprzez ankietę audytoryjną – mimo tego, że było bardzo czasochłonne dla ankieterów i trudne da organizacji – okazało się celnym rozwiązaniem w zbieraniu da-nych, gdyż zapewniło ono 100% stopę zwrotu kwestionariuszy.
Jednym z organizacyjnych priorytetów dotyczących realizacji badań z wykorzystaniem ankiety audytoryjnej było niezakłócanie rytmu funkcjonowania szkoły i niezabieranie uczniom więcej czasu, niż było to konieczne. W związku z tym przeważająca liczba pytań miała charakter zamknięty.
Badania pokazały, że obecność ankieterów pełniła funkcje mo-tywacyjne, zwiększając do maksimum liczbę zwróconych ankiet, podnosząc rzetelność udzielanych odpowiedzi oraz zmniejszając liczbę braków danych. Przedmiot badań spotkał się ze znacznym zainteresowaniem młodzieży licealnej. W uwagach końcowych do ankiety badani wyrażali pogląd, iż badania te wyzwoliły w nich refleksję nad szkołą, nad tym, co się w niej dzieje, jak pracują ich nauczyciele. Przeprowadzone badania stały się zatem dla części młodzieży czynnikiem inspirującym taką refleksję.
Sposób losowania liceów, z których młodzież miała możliwość wzięcia udziału w badaniu został zaprezentowany przez nas powyżej w tej części niniejszego rozdziału, gdzie omawiamy dobór próby. Warto natomiast przypomnieć, iż łącznie zgromadzono 1389 ankiet ze wszystkich szkół. Z kolei opracowując wyniki badania na grupie uczniów, z uwzględnieniem podziału na grupy (warstwy) ze względu na odsetek sukcesów na egzaminie matural-nym uczniów w danej szkole, do opracowania zakwalifikowano 690 ankiet. Na liczbę tą składa się reprezentacja proporcjonalnej liczebności pomiędzy poszczególnymi grupami:
• Warstwa I – 242 ankiety • Warstwa II – 215 ankiet • Warstwa III – 233 ankiety.
Realizacja przedstawianych tutaj badań „Oferta edukacyjna i jakość kształcenia w publicznych liceach ogólnokształcących w Łodzi – aspekt porównawczy”, była wsparta akcją promocyjno-informacyjną w szkołach, co miało służyć zwiększeniu zaangażo-wania szkół do udziału w badaniach. Wyniki badań były prezen-towane podczas konferencji „Oferta edukacyjna i jakość kształcenia w publicznych liceach ogólnokształcących w Łodzi – aspekt porów-nawczy”, która odbyła się 20 listopada 2012 roku na Wydziale Nauk o Wychowaniu Uniwersytetu Łódzkiego. Do udziału w kon-ferencji zostali zaproszeni przedstawiciele Urzędu Miasta Łodzi, dyrektorzy łódzkich publicznych liceów ogólnokształcących oraz naukowcy i studenci.
Ponadto w ramach projektu przeprowadzono 8 wywiadów z wybranymi dyrektorami, wskazanymi przez Wydział Edukacji Urzędu Miasta Łodzi, dotyczących problematyki jakości
kształ-cenia w szkole. Wywiady te zostały zarejestrowane, a ich fragmen-ty stały się podstawą dla zrealizowanego filmu: „Reportaż – łódz- kie licea”.
Podsumowanie
W niniejszym rozdziale przedstawiono metodologiczne i orga-nizacyjne założenia omawianych w tej książce badań. Prezento-wane tutaj badania przyjęły postać badań diagnostycznych służą-cych rozpoznaniu zjawiska oferty edukacyjnej i jakości kształcenia w publicznych liceach ogólnokształcących w Łodzi oraz ustaleniu istniejącego stanu rzeczy.
Zaprezentowane założenia metodologiczne i organizacyjne ba-dań pokazują, jak został zaprojektowany sposób i przebieg roz-wiązywania postawionego problemu badawczego oraz jak zapro-jektowano przeprowadzanie czynności realizacyjnych składają-cych się na przebieg badań, na przykład szkolenie ankieterów, realizacja badań przez ankieterów oraz sprawowanie nad nimi nadzoru.
Prowadzone w tym rozdziale rozważania rozpoczęto od ukaza-nia wagi podejmowanego problemu badawczego i uzasadnieukaza-nia potrzeby prowadzenia badań. Następnie został omówiony przed-miot badań i cele badań oraz główny problem badawczy i powią-zane z nim pytania szczegółowe. W dalszej kolejności skoncentro-wano uwagę na ukazaniu zastosowanej metody badań, techniki badawczej i narzędzi badawczych. Prowadzone rozważania zamy-ka omówienie sposobu doboru osób badanych, terenu badań oraz omówienie organizacji i przebiegu procesu zbierania danych.
Rozdział III
Charakterystyka badanych szkół
Wprowadzenie
W poprzednim rozdziale ukazano charakterystykę terenu omawianych w niniejszej książce badań. W charakterystyce tej sporo miejsca poświęcono danym obrazującym stan szkolnictwa na terenie Miasta Łodzi. W tym rozdziale przedstawiam charakte-rystykę szkół objętych badaniem. Została ona przygotowana na podstawie danych, jakie uzyskano z Wydziału Edukacji Urzędu Miasta Łodzi, z Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Łodzi oraz od dyrektorów i uczniów badanych szkół. W przedstawianej charak-terystyce zwrócono uwagę na liczbę uczniów, którzy podejmują naukę w badanych liceach, liczbę kandydatów z I preferencji do badanych liceów, popularność badanych szkół, popularność oddziałów w badanych szkołach, wyniki, jakie uzyskują absol-wenci badanych szkół na egzaminie maturalnym. Obok tych formalnych własności zostaną odsłonione także podstawowe dane dotyczące uczniów, dyrektorów i nauczycieli badanych szkół oraz bazy materialnej i wyposażenia szkół.