Osobowość prawna JST

wyrok TK z dnia 3 listopada 2006 r., K 31/06 (OTK-A 2006, nr 10, z. 147)

Samorząd terytorialny jest jedną z głównych idei państwa demokratycznego. Ozna-cza samorządność społeczności lokalnych w sprawach lokalnych oraz innych przekaza-nych przez ustawy. Podmiotowość jednostek samorządu terytorialnego na gruncie prawa publicznego i prywatnego, gwarantowana konstytucyjnie, jest podstawą regulacji usta-wowej samorządu terytorialnego.

postanowienie SN, II CRN 184/95, z dnia 12 grudnia 1995 r., „Prokuratura

i Prawo” 1996, nr 4, poz. 33

Podmiotami praw cywilnych są w zasadzie tylko osoby fizyczne lub prawne. Gmi-na jest osobą prawną (art. 2 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym), wobec tego ma zdolność sądową i może być wnioskodawcą, a stosownie do art. 126 § 1 k.p.c. jej wniosek powinien zawierać zarówno nazwę strony jak i przedstawicieli oraz pełnomocników. Oznaczenie strony, a nie przedstawiciela lub pełnomocnika zamieszcza w orzeczeniu sąd orzekający (art. 325 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.). Gmina jako osoba praw-na działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie (art. 38 k.c.).

wyrok SN, II CSK 111/08, z dnia 17 lipca 2008 r., (orzeczenia.nsa.gov.pl)

1. Burmistrz gminy jest jej organem, zatem podejmowane przez niego działania w ramach piastowanej funkcji przypisywane są gminie. […]

wyrok WSA w Warszawie, III SA/Wa 390/08, z dnia 24 czerwca 2008 r.,

(orzeczenia.nsa.gov.pl)

1. Urząd jest strukturą organizacyjną, której jedynym celem jest zapewnienie sprawnej realizacji zadań organu gminy, przez co nie może on stanowić strony postępo-wania.

2. Z konstrukcji przepisów u.s.g. wynika, iż to gmina posiada osobowość prawną i wykonuje zadania publiczne we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność. Urząd gminy uczestnicząc w realizacji określonych zadań spoczywających na gminie w zakre-sie podatku od towarów i usług działa wyłącznie w imieniu i na rzecz gminy.

[…]

wyrok WSA w Warszawie, VII SA/Wa 175/06, z dnia 12 kwietnia 2006 r.,

(orzeczenia.nsa.gov.pl)

1. Istnienie interesu prawnego gminy mogłoby się wiązać jedynie z jej statusem jako osoby prawnej, nie zaś jako podmiotu realizującego poprzez swe organy uprawnie-nia władcze w wykonywaniu zadań publicznych (art. 2 ust. 1 u.s.g.). Te dwa całkowicie odmienne zakresy występowania gminy w obrocie prawnym wymagają zdecydowanego rozróżnienia i nie mogą być w żadnym wypadku wykorzystywane zamiennie.

2. Dbałość o interes publiczny nie jest tożsama z interesem prawnym na gruncie art. 28 k.p.a.

3. Gminie przysługuje w postępowaniu administracyjnym status strony tylko wów-czas, gdy zakres rozstrzygnięcia obejmuje sferę jej interesu prawnego i może być wtedy stroną postępowania na takich samych zasadach, jak inna osoba prawna lub fizyczna.

4. Nie ma podstaw, by móc przyznać kompetencję do bezpośredniego składania oświadczeń woli w imieniu gminy radzie gminy.

postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu, I ACz 200/93, z dnia

9 kwietnia 1993 r., OSA 1993, nr 11, poz. 76

Uzasadnione jest przypisywanie poszczególnym jednostkom organizacyjnym gmi-ny funkcji stationis municipii. W obrocie cywilnoprawgmi-nym i w procesie działają one / wyłączając komunalne osoby prawne/ w zastępstwie gminy. Zdolność prawną i zdol-ność sądową posiada gmina jako osoba prawna.

W procesie należy zadbać o należyte oznaczenie strony. Jako powoda lub pozwa-nego należy wskazać gminę; zawsze gmina jest stroną procesu. Jeżeli dochodzone rosz-czenie jest związane z działalnością wyodrębnionej jednostki organizacyjnej gminy, można także – obok gminy – wskazać tę jednostkę jako statio municipii.

wyrok WSA w Gdańsku, III SA/Gd 18/10, z dnia 10 marca 2010 r.,

„Wspól-nota” 2010, nr 18, s. 27

Osoba prawna, nawet jeżeli jest równocześnie osobą prawa publicznego, jest uprawniona do dysponowania swoim dobrem osobistym, w tym także do podejmowania uchwał w przedmiocie dysponowania tym dobrem i jego ochrony. Herb gminy jako symbol jest elementem jej ustroju, o którym mowa w art. 40 ust. 2 pkt 1 ustawy o samo-rządzie gminnym. Zasady używania herbu gminy nie są materią związaną z ustrojem samorządu terytorialnego ani też z organizacją wewnętrzną samorządu. Ewentualnej ochrony swojego herbu jednostka samorządowa może domagać się na podstawie ustawy z 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej, ustawy z 4 lutego 1994 r. Prawo autorskie i prawa pokrewne oraz ustawy z 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

wyrok SN, I CRN 242/95, z dnia 25 stycznia 1996 r., „Prokuratura i Prawo”

1996, nr 5, poz. 39

O cywilnoprawnej podmiotowości gmin można mówić dopiero od wejścia w życie ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym (…) co nastąpiło z dniem 27 maja 1990 r. (art. 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych – […]). Z tą też chwilą gminy uzyskały osobowość prawną i stały się odrębnymi od Skarbu Państwa, ale także – na płaszczyźnie prawa cywilnego – równorzędnymi z nimi podmiotami prawa (por. też art. 44 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 2 powołanej wyżej usta-wy z dnia 8 marca 1990 r.). Jest więc jasne, że dopiero od tego momentu Gmina (...) uzyskała zdolność nabycia samoistnego posiadania przedmiotowej nieruchomości, co mogło nastąpić albo przez nabycie jej własności, albo w drodze przeniesienia samego posiadania uprawniającego do władania rzeczą „jak właściciel” (art. 336 k.c.).

wyrok WSA w Poznaniu, IV SA/Po 146/08, z dnia 12 czerwca 2008 r.

(orze-czenia.nsa.gov.pl)

[…]

2. Kwestia nazw miast i miejscowości na terenie gminy jest zagadnieniem o cha-rakterze publicznym i o znaczeniu lokalnym, jednakże nie stanowi to automatycznie

prawa (kompetencji) do władczego dysponowania nimi przez radę gminy. Nazwa miasta lub miejscowości nie jest też prawem majątkowym gminy, którym może ona dyspono-wać i wyrażać zgodę na jej używanie.

wyrok NSA, OSK 1192/04, z dnia 24 lutego 2005 r. (orzeczenia.nsa.gov.pl)

1. Gmina, mimo iż posiada osobowość prawną i w określonych sytuacjach prowa-dzi prowa-działalność gospodarczą w formie komunalnych zakładów budżetowych lub spółek prawa handlowego w zakresie zadań własnych określonych w art. 7 ust. 1 u.s.g., której celem jest zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług po-wszechnie dostępnych, to nie można jej uznać za przedsiębiorcę w rozumieniu ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. Prawo działalności gospodarczej. Natomiast gmina niewątpli-wie jest jednostką organizacyjną niebędącą przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy – Pra-wo działalności gospodarczej.

[…]

postanowienie WSA w Gdańsku, I SA/Gd 175/10, z dnia 6 kwietnia 2010 r.

(orzeczenia.nsa.gov.pl)

Włączenie organów samorządowych do systemu organów administracji publicz-nej, prowadzących postępowanie w konkretnej sprawie, znacznie ogranicza zakres uprawnień procesowych tych jednostek jako osób prawnych. W zakresie, w jakim organ jednostki samorządu terytorialnego wykonuje funkcję organu administracji publicznej, nie jest on (ani też żaden z pozostałych organów danej jednostki) uprawniony do repre-zentowania jej interesu prawnego, rozumianego jako interes osoby prawnej. Nie do przyjęcia jest bowiem stanowisko, że gmina może zajmować różną pozycję (raz organu wydającego decyzję, innym razem strony postępowania) w zależności od etapu zała-twiania sprawy z zakresu administracji publicznej.

wyrok WSA w Krakowie, III SA/Kr 48/08, z dnia 19 maja 2008 r.

(orzecze-nia.nsa.gov.pl)

1. Nie podziela się poglądu jakoby treść art. 18 ust. 2 pkt 13 u.s.g. upoważniała radę gminy jedynie do ustanawiania herbu, a nie określania zasad jego używania. Uprawnie-nie gminy do ustanawiania własnego herbu wynika z ustawy z 1978 r. o odznakach i mundurach i dlatego ustawodawca nie miał powodu by ponownie przyznawać gminie takie uprawnienie w innej ustawie.

2. Treść art. 18 ust. 2 pkt 13 u.s.g. przyznaje radzie gminy prawo do podejmowania uchwał „w sprawach” herbu, a nie jedynie do jego ustalenia. Gdyby ustawodawca chciał by rada gminy jedynie ustalała swój herb inaczej sformułowałby treść tego przepisu.

Normatywne pojęcie „sprawy” jest pojęciem zbiorczym, obejmującym wiele szczegóło-wych kwestii.

3. Zgoda burmistrza na używanie herbu jest oświadczeniem woli gminy-osoby prawnej prawa cywilnego, a nie decyzją w rozumieniu art. 104 k.p.a. i nie jest konieczna podstawa materialnoprawna do jej wydania.

wyrok WSA w Krakowie, III SA/Kr 49/08, z dnia 19 maja 2008 r.

(orzecze-nia.nsa.gov.pl)

1. Herb gminy należy traktować jako jej dobro osobiste. Na podstawie art. 24 k.c. w przypadku używania jej herbu przez inny podmiot gmina może żądać zaprzestania tego działania, usunięcia jego skutków, zadośćuczynienia pieniężnego, zapłaty odpo-wiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny (art. 448 k.c.) bądź odszkodowania na zasadach ogólnych. Ponadto jednostka samorządu terytorialnego może szukać ochro-ny swojego herbu w oparciu o p.w.p., u.p.a.p.p., u.z.n.k.

[…]

wyrok WSA we Wrocławiu, III SA/Wr 2/08, z dnia 21 marca 2008 r.

(orze-czenia.nsa.gov.pl)

1. Przepis art. 3 ustawy z 1978 r. o odznakach i mundurach jest przepisem kompe-tencyjnym, który zgodnie z ust. 1 tego przepisu upoważnia organ stanowiący danej jed-nostki samorządu terytorialnego do ustanawiania w drodze uchwały własnego herbu, flagi, emblematu oraz insygniów i innych symboli. Przepis ten jest przepisem prawa materialnego, ustanawiającym kompetencje prawodawcze w określonym tam zakresie na rzecz organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego, co znajduje od-zwierciedlanie w przypadku gminy w art. 18 ust. 2 pkt 13 u.s.g.

2. Rada gminy posiada kompetencje do ustanawiania herbu, flagi i innych symboli gminy. Przepisy nie udzielają radzie gminy kompetencji (upoważnienia) do podejmowa-nia uchwał w sprawie ustanawiapodejmowa-nia symboli jednostce pomocniczej gminy.

wyrok NSA, IV SA 695/96, z dnia 26 czerwca 1996 r., „Wokanda” 1996,

nr 12, s. 46

1. Gmina może mieć sztandar i hejnał. […]