Parafrazowanie poprzez werbalizację obiektu czynności

Obiekt jest tu przedmiotem, na który skierowana jest czynność agensa. W grupie derywatów z formantami paradygmatycznymi przykładów tego typu predykatów znaleźć można niewiele. Czasowniki wymieniane w tej grupie przez H. Wróbla są bardzo rzadko używane (np. pestkować, korować) lub wydają się raczej środkami czynności niż jej obiektami (np. błocić). Wśród derywatów

z prefiksem od- (np. odśnieżyć, odchwaścić) znaleźć można więcej predykatów

z wbudowanym argumentu obiektu. Jeśli jednak chodzi o czasowniki, które w drodze derywacji nie nabyły prefiksu, to przykładem może być predykat:

kart-kować.

A. Komunikacyjna akceptowalność słowotwórczej parafrazy

Derywaty, które poprzez swą strukturę semantyczną wskazują na obiekt czynności i które zawierają prefiks od- z reguły można parafrazować w komu-nikacyjnie akceptowalny sposób przy pomocy czasownika oczyścić, np.

odgru-zować – oczyścić z gruzu, odchwaścić – oczyścić z chwastów itd. Również

niektóre derywaty bez prefiksów można parafrazować w komunikacyjnie ak-ceptowalny sposób, np. kartkować – przekładać kartki

KARTKOWAĆ: PRZEKŁADAĆ KARTKI

Mozolnie kartkował skrypt, nadziany – jak mawiał profesor – tajemną

wiedzą z rajskiego drzewa poznania dobra i zła, a w czasie powtórki cho-dziły mu po głowie jego niektóre dowcipy, którymi ubarwiał wykłady. Mozolnie przekładał kartki skryptu, nadziany – jak mawiał profesor –

ta-jemną wiedzą z rajskiego drzewa poznania dobra i zła, a w czasie powtórki chodziły mu po głowie jego niektóre dowcipy, którymi ubarwiał wykłady.

ODCHWAŚCIĆ: OCZYŚCIĆ Z CHWASTÓW

Zakładając plantację, należy grunt starannie odchwaścić i nawieźć oraz zbudować konstrukcje podtrzymujące rośliny.

Zakładając plantację, należy grunt starannie oczyścić z chwastów i na-wieźć oraz zbudować konstrukcje podtrzymujące rośliny.

ODGRUZOWAĆ: OCZYŚCIĆ Z GRUZU

W ciągu sześciu miesięcy robotnicy zdołali odgruzować ulice. W ciągu sześciu miesięcy robotnicy zdołali oczyścić z gruzu ulice.

Specyficzną odmianą inkorporacji obiektu czynności są pseudozwrotne nazwy akcji.

Tylko nieliczne predykaty tej grupy mogą być parafrazowane w słowotwór-czo akceptowalny sposób. Tym wyjątkiem jest derywat spakować się, którego parafraza to: spakować swoje rzeczy. Predykat zapiąć się jest również

parafra-zowalny, ale postać parafrazy będzie w tym przypadku zależna od konsytuacji. Wyrażenie zapnij się może oznaczać tyle co: zapnij kurtkę lub zapnij płaszcz – w zależności od tego, w co ubrana jest osoba, do której kierowana jest proś-ba lub polecenie zapięcia się.

O wiele trudniej byłoby sparafrazować derywaty odwrócić się czy schylić

się to najczęściej tyle co schylić tułów, jednakże w codziennej komunikacji trud-no byłby spotkać zdanie: Schyliłem tułów, aby podnieść ołówek.

Tak samo nieakceptowalne są parafrazy predykatów uderzyć się czy

ska-leczyć się. Skaska-leczyć się to w istocie doznać skaleczenia, jednakże w

komu-nikacji używamy stwierdzenia uderzyć się i skaleczyć się, a nie np. doznać

ude-rzenia. Poprzez rozpakowanie derywatów nie można również parafrazować pseudozwrotnych predykatów takich jak: decydować się, pytać się, spotykać

się, czy umawiać się.

B. Przemiany w układach predykatowo-argumentowych

W przypadku derywatów tego typu miejsce pierwszego argumentu zajmuje zawsze nazwa człowieka, oznaczana jako NHUM, poza tym – jeśli predykat jest poprzedzony prefiksem od-, to w układzie predykatowo-argumentowym znaj-duje się nazwa miejsca wiążącego się z daną czynnością. Natomiast nazwa obiektu, na którą nakierowana jest czynność znajduje się w strukturze seman-tycznej takich derywatów jak odchwaścić, odgruzować itp. lub występuje jako osobny argument, gdy derywat zostanie sparafrazowany.

kartkować – przekładać kartki

PRZEKŁADAĆ [NHUM, KARTKI, NRES]

KARTKOWAĆ [NHUM, NRES]

odchwaścić – oczyścić z chwastów

OCZYŚCIĆ [NHUM, (Z) CHWAST, NLOC]

ODCHWAŚCIĆ [NHUM, NLOC]

odgruzować – oczyścić z gruzu

OCZYŚCIĆ [NHUM, (Z) GRUZ, NLOC]

ODGRUZOWAĆ [NHUM, NLOC]

spakować się – spakować rzeczy

SPAKOWAĆ [NHUM, (SWOJE) NRES]

C. Implementacja komputerowa

Algorytm implementacji komputerowej jest w tej grupie różny dla derywa-tów bez prefiksów oraz derywaderywa-tów obdarzonych prefiksami, np. odgruzować,

odchwaścić itp. W drugim przypadku forma fleksyjna żadnego z argumentów

nie zmienia się wskutek sparafrazowania derywatu, natomiast w przypadku czasownika takiego jak kartkować następuje zmiana przypadka argumentu, co

można zilustrować za pomocą następującego algorytmu:

1. Mozolnie kartkował skrypt, nadziany – jak mawiał profesor – tajemną wiedzą z rajskiego drzewa poznania dobra i zła, a w czasie powtórki chodziły mu po głowie jego niektóre dowcipy, którymi ubarwiał wykłady. > Mozolnie kartkował NRES-B skrypt, nadziany – jak mawiał profesor

– tajemną wiedzą z rajskiego drzewa poznania dobra i zła, a w czasie

powtórki chodziły mu po głowie jego niektóre dowcipy, którymi ubarwiał wykłady.

2. Mozolnie kartkował NRES-B skrypt, nadziany – jak mawiał profesor

– tajemną wiedzą z rajskiego drzewa poznania dobra i zła, a w czasie

powtórki chodziły mu po głowie jego niektóre dowcipy, którymi ubarwiał wykłady. > Mozolnie przekładał kartki NRES-D skrypt, nadziany – jak mawiał profesor – tajemną wiedzą z rajskiego drzewa poznania dobra i zła, a w czasie powtórki chodziły mu po głowie jego niektóre dowcipy, którymi ubarwiał wykłady.

3. Mozolnie przekładał kartki NRES-D skrypt, nadziany – jak mawiał pro-fesor – tajemną wiedzą z rajskiego drzewa poznania dobra i zła,

a w czasie powtórki chodziły mu po głowie jego niektóre dowcipy, któ-rymi ubarwiał wykłady. > Mozolnie przekładał kartki skryptu, nadziany

– jak mawiał profesor – tajemną wiedzą z rajskiego drzewa poznania

dobra i zła, a w czasie powtórki chodziły mu po głowie jego niektóre dowcipy, którymi ubarwiał wykłady.