Parametry oceny jako´sci pola akustycznego to ca la grupa parametr´ow, zar´owno obiektywnych jak i subiektywnych, m´owiacych o wra˙zeniach d´, zwiekowych rejestro-, wanych przez s luchacza w danym obiekcie. Parametry obiektywne to grupa para-metr´ow, kt´ore dla danego obiektu moga by´, c wyznaczone zar´owno na drodze pomia-rowej, jak i symulacyjnej. Na ta grup, e parametr´, ow sk ladaja si, e parametry m´, owiace, o pog losowo´sci pomieszczenia, o przejrzysto´sci rejestrowanego sygna lu akustycznego, wra˙zeniach przestrzenno´sci d´zwieku w danym obiekcie oraz o zrozumia lo´sci mowy., Oczywi´scie poniewa˙z ka˙zdy z tych parametr´ow ujmuje ilo´sciowo jaki´s aspekt akustyki danego obiektu, to warto´sci jakie przyjmuja te parametry s, a wzajemnie powi, azane, [14], czego najprostszym przyk ladem jest relacja pomiedzy czasem pog losu obiektu,
Rozdzia l 4. Kryteria oceny jako´sci akustycznej obiekt´ow kwalifikowanych 32 a zrozumia lo´scia mowy – im d lu˙zszy czas pog losu pomieszczenia, tym zrozumia lo´s´, c mowy sie pogarsza (d lu˙zszy RT – ni˙zsze warto´sci STI), a im kr´, otszy czas pog losu, tym zrozumia lo´s´c mowy polepsza sie (kr´, otki RT – wy˙zsze warto´sci STI zmierzajace, do 1).
Parametry subiektywne to natomiast grupa parametr´ow opisujacych jako´s´, c aku-styki danego obiektu, kt´ore powiazane s, a z odpowiadaj, acymi im parametrami obiek-, tywnymi, a sa to subiektywne wra˙zenia s luchacza b, ed, acego odbiorc, a danego wido-, wiska w analizowanym obiekcie. Ich ocena zale˙zna jest od subiektywnych preferencji s luchacza.
W niniejszym rozdziale om´owione zostana wybrane parametry obiektywne.,
Czas pog losu
Podstawowym kryterium jako´sci pola akustycznego w obiekcie zamknietym jest, czas pog losu, rozumiany jako czas od wy laczenia ´, zr´od la d´zwieku, po kt´, orym na-stapi spadek poziomu d´, zwieku o 60 [dB]. Oznaczany jest on symbolem RT (rever-, beration time). Najprostsza zale˙zno´sci, a na czas pog losu jest wz´, or Sabine’a:
RT = 0, 161 · V Sαsr´ , (4.1) lub RT = 0, 161 · V Sαsr´ + A0 , (4.2) gdzie:
V - objeto´s´, c pomieszczenia, [m3];
S - ca lkowite pole powierzchni wewnetrznej pomieszczenia, [m, 2]; α´sr - ´sredni wsp´o lczynnik poch laniania ´scian;
A0 - ch lonno´s´c akustyczna obiekt´ow znajdujacych si, e w pomieszczeniu, [m, 2]. Poniewa˙z daje on dobre wyniki tylko w zakresie wsp´o lczynnika poch laniania αsr´ ≤ 0.2 konieczne sta lo sie zmodyfikowanie tego wzoru dla przypadk´, ow, gdy warunek na ´sredni wsp´o lczynnik poch laniania nie bedzie spe lniony. Wobec tego w literaturze, [5][25][37][48][51][55][56][57][59][65][67][78][79][88][95] mo˙zna spotka´c jeszcze naste-, pujace zale˙zno´sci na czas pog losu pomieszczenia:,
1. wz´or Norris – Eyringa; 2. wz´or Millingtona – Sette’a; 3. wz´or Knudsena;
4. wz´or Fitzroya.
Wz´or Norris – Eyringa mo˙ze by´c stosowany dla pomieszcze´n o dowolnym ´srednim wsp´o lczynniku poch laniania Zaleca sie jednak, ˙zeby wsp´, o lczynniki poch laniania r´ o˙z-nych materia l´ow nie przyjmowa ly skrajnych warto´sci, lecz by by ly zbli˙zone. Wz´or
Rozdzia l 4. Kryteria oceny jako´sci akustycznej obiekt´ow kwalifikowanych 33 ten przedstawia sie zale˙zno´sci, a:,
RT = 0, 163 · V
−S ln (1 − α´sr) + A0 , (4.3)
dla oznacze´n identycznych jak we wzorze Sabine’a. Poniewa˙z zale˙zno´s´c ta nie uwzglednia strat spowodowanych t lumieniem przez powietrze, to dla pomieszcze´, n o objeto´sci V > 1000 [m, 3] i czestotliwo´sciach wy˙zszych ni˙z 1000 [Hz] w wynikach, moga pojawi´, c sie b l, edy.,
Zale˙zno´scia na czas pog losu, kt´, ora daje dobre wyniki przy zr´o˙znicowanych war-to´sciach wsp´o lczynnik´ow poch laniania jest wz´or Millingtona – Sette’a, kt´ory przed-stawia sie nast, epuj, aco:,
RT = 0, 163 · V
−P Siln (1 − αi) + A0
. (4.4)
W zale˙zno´sci tej ch lonno´s´c akustyczna pomieszczenia wyznaczana jest w oparciu o geometryczne u´srednianie wsp´o lczynnika poch laniania d´zwieku. Pami, eta´, c jednak nale˙zy o pewnych ograniczeniach tego wzoru, a mianowicie o nie uwzglednianiu, poch laniania przez powietrze oraz o niemo˙zno´sci wystapienia cho´, c jednej ca lkowicie poch laniajacej d´, zwiek ´sciany.,
Wz´or Knudsena jest rozwinieciem wzoru Norris – Eyringa o czynnik zwi, azany, z poch lanianiem d´zwieku przez o´srodek i przedstawia si, e zale˙zno´sci, a:,
RT = 0, 163 V
−S ln (1 − α´sr) + A0+ 4maV , (4.5)
gdzie:
ma – wsp´o lczynnik okre´slajacy poch lanianie przez powietrze, zale˙zny od cz, estotli-, wo´sci fali d´zwiekowej i rosn, acy wraz ze wzrostem cz, estotliwo´sci. T lumienie przez, powietrze jest istotnym elementem poch laniania d´zwieku dla cz, estotliwo´sci powy˙zej, 4 [kHz], cho´c u niekt´orych autor´ow [75] mo˙zna znale´z´c sugestie, ˙zeby poch laniania, d´zwieku przez powietrze uwzgl, ednia´, c ju˙z od czestotliwo´sci d´, zwieku 1 [kHz]. Warto´sci, tego wsp´o lczynnika w zale˙zno´sci od czestotliwo´sci d´, zwieku, temperatury i wilgotno-, ´sci powietrza odczytuje sie z wykresu, kt´, ory mo˙zna znale´z´c w [75][76][78][88][95].
Dla pomieszcze´n, w kt´orych rozmieszczenie materia l´ow poch laniajacych i odbi-, jajacych d´, zwiek jest nier´, ownomierne najlepiej do wyznaczania czasu pog losu zasto-sowa´c wz´or Fitzroya: RT = −0, 161 · SV2[ Sx2 Sxln(1−αx)+4maV + Sy2 Syln(1−αy)+4maV + S2z Szln(1−αz)+4maV] , (4.6) gdzie:
Rozdzia l 4. Kryteria oceny jako´sci akustycznej obiekt´ow kwalifikowanych 34 αx, αy, αz – ´srednie pog losowe wsp´o lczynniki poch laniania d´zwieku materia l´, ow na odpowiednich parach ´scian.
Pamieta´, c jednak nale˙zy, ˙ze efekty akustyczne w ma lych obiektach r´o˙znia si, e od, efekt´ow uzyskiwanych w obiektach du˙zych, ze wzgledu na relacje pomi, edzy wymia-, rami pomieszczenia a czestotliwo´sciami i d lugo´sciami fal akustycznych. Wobec tego, s luszne jest wyznaczanie dla analizowanego obiektu tzw. czestotliwo´sci Schroedera, (2.1), o kt´orej by la mowa w rozdziale 2, gdy˙z sensowne wyniki na czas pog losu uzyskuje sie powy˙zej tej cz, estotliwo´sci [17][55]. Nale˙zy tak˙ze podkre´sli´, c, ˙ze warto´sci czasu pog losu zmierzone w r´o˙znych punktach analizowanego pomieszczenia zwykle nie r´o˙znia si, e zbytnio.,
Kr´otki czas pog losu pozwala wyeliminowa´c niekorzystne zjawiska echa, co w efek-cie prowadzi do poprawienia zrozumia lo´sci mowy. Jednak˙ze zbyt kr´otki czas po-g losu niekorzystnie wp lywa na odbi´or muzyki, poniewa˙z staje sie ona wtedy zbyt, selektywna [75]. Z tego te˙z powodu czas pog losu w obiektach nale˙zy kszta ltowa´c w zale˙zno´sci od przeznaczenia sali.
Czas wczesnego zaniku EDT (Early Decay Time)
EDT jest tak˙ze parametrem m´owiacym o pog losowo´sci pomieszczenia, a wprowa-, dzi l go Wilhelm Jordan w 1975 r. Definiowany jest jako sze´sciokrotna warto´s´c czasu jaki up lyna l od wy l, aczenia ´, zr´od la d´zwieku, po kt´, orym nastepuje spadek poziomu, d´zwieku o 10 dB. Wed lug badaczy [55][75][76] EDT jest parametrem, kt´, ory dok lad-niej odzwierciedla pog losowo´s´c pomieszczenia ni˙z czas pog losu. Zaleca sie jednak,, aby warto´s´c EDT by la bliska warto´sci czasu pog losu dla danego pomieszczenia, cho´c w rzeczywisto´sci zwykle osiaga mniejsze warto´sci, co wynika z efektu s labego roz-, proszenia d´zwieku w pocz, atkowym stadium zjawiska pog losowego. EDT w r´, o˙znych punktach pomiarowych mo˙ze wykazywa´c znaczne r´o˙znice w warto´sciach [55].
Poziom ci´snienia akustycznego SPL
Jest to wielko´s´c wyra˙zona w decybelach, okre´slana jako logarytm z ilorazu war-to´sci skutecznej chwilowego ci´snienia akustycznego do ci´snienia akustycznego odnie-sienia:
SP L = 20 log p
p0 , (4.7)
gdzie:
p - warto´s´c skuteczna chwilowego ci´snienia akustycznego, [P a]; p0 = 2 · 10−5 - ci´snienie akustyczne odniesienia, [P a].
W zale˙zno´sci od wielko´sci pomieszczenia i mocy ´zr´od la d´zwieku, s luchacz mo˙ze, sie znale´, z´c w strefie pola bezpo´sredniego bad´, z w strefie pola pog losowego. W polu
Rozdzia l 4. Kryteria oceny jako´sci akustycznej obiekt´ow kwalifikowanych 35 bezpo´srednim dominowa´c bedzie d´, zwiek bezpo´sredni od ´, zr´od la d´zwieku, a w polu, pog losowym dominowa´c bed, a fale odbite od ´scian b, ad´, z element´ow wyposa˙zenia po-mieszczenia, a te dwa obszary oddziela tzw. promie´n graniczny rgr.
Wyrazisto´s´c D (Definition)
Jest to parametr okre´slajacy zdolno´s´, c do rozr´o˙znienia kolejno nastepuj, acych po, sobie sekwencji d´zwiek´, ow [37][56][57][65][88]. Jest to stosunek wczesnej energii do-cierajacej do odbiornika do ca lkowitej energii docieraj, acej do odbiornika i wyra˙za, sie nast, epuj, ac, a zale˙zno´sci, a:,
D = 50´ 0 p2(t) dt ∞´ 0 p2(t) dt · 100 % . (4.8)
Granica 50 ms jest tzw. sta la czasow, a ucha ludzkiego wyznaczon, a przez Haasa. Im, wiecej w tym przedziale czasowym energii d´, zwiekowej dotrze do odbiornika, tym, latwiej rozr´o˙zni´c szybkie, nastepuj, ace po sobie d´, zwieki.,
Przejrzysto´s´c C50
Przejrzysto´s´c d´zwieku C, 50 jest to zdolno´s´c do rozr´o˙zniania szczeg´o l´ow odbiera-nego sygna lu mowy na tle innych zjawisk akustycznych zachodzacych w pomiesz-, czeniu i wia˙ze si, e ze zrozumia lo´sci, a mowy w analizowanym obiekcie [37][55][65]., Definiowana jest jako stosunek energii docierajacej do s luchacza w ci, agu 50 ms po, d´zwieku bezpo´srednim, do energii pozosta lej cz, e´sci odpowiedzi impulsowej, wyra-, ˙zony w [dB]: C50 = 10 log 50´ 0 p2(t) dt ∞´ 50 p2(t) dt , (4.9) gdzie:
p (t)- odpowied´z impulsowa w punkcie rejestracji d´zwieku (ci´snienie akustyczne w funk-, cji czasu), [dB].
Nale˙zy pamieta´, c, ˙ze parametr ten mo˙ze uzyska´c r´o˙zne warto´sci w zale˙zno´sci od punktu pomiarowego. Marshall (1996) wysuna l hipotez, e, ˙ze do wyznaczania para-, metru przejrzysto´sci mowy mo˙zna nie bra´c pod uwage ca lego pasma akustycznego,, ale tylko pasma oktawowe z zakresu 500÷4000[Hz], w kt´orych to pasmach wyznacza sie warto´sci parametru C, 50, nastepnie mno˙zy przez odpowiednie wagi przedstawione,
Rozdzia l 4. Kryteria oceny jako´sci akustycznej obiekt´ow kwalifikowanych 36 w tabeli 4.1, a p´o´zniej sumuje sie uzyskane warto´sci i na podstawie uzyskanego, wyniku ocenia sie jako´s´, c akustyczna sali pod wzgl, edem przejrzysto´sci mowy.,
Tablica 4.1: Warto´sci wag dla pasm oktawowych s lu˙zace do wyznaczenia parametru C, 50
Pasmo oktawowe [Hz] Waga
500 0,15
1000 0,25
2000 0,35
4000 0,25
Na podstawie tak uzyskanych warto´sci parametru C50 mo˙zna dokona´c oceny zro-zumia lo´sci mowy w analizowanym obiekcie zgodnie z zaleceniami zawartymi w ta-beli 4.2.
Tablica 4.2: Stopnie zrozumia lo´sci mowy w zale˙zno´sci od wa˙zonych warto´sci wsp´o lczyn-nika C50 [55]
C50 [dB] Zrozumia lo´s´c mowy > +7 doskona la +2 ÷ +7 dobra −2 ÷ +2 ´srednia −7 ÷ −2 s laba
< −7 z la
Strata zrozumia lo´sci sp´o lg losek %ALCons (Articulation Loss of Conso-nants)
Jest to parametr bed, acy efektem obserwacji, w wyniku kt´, orej mo˙zna stwierdzi´c, ˙ze straty zrozumia lo´sci sp´o lg losek maja wi, ekszy wp lyw na og´, olna zrozumia lo´s´, c mowy ni˙z straty w zrozumia lo´sci samog losek. Przyczyna tego jest ni˙zszy poziom d´, zwieku, emitowanych sp´o lg losek w stosunku do poziomu d´zwieku samog losek [5][59]. Para-, metr ten opisywany jest zale˙zno´scia:,
%ALCons = 200 · D
2· RT2
V , (4.10)
gdzie:
D – odleg lo´s´c pomiedzy ´, zr´od lem d´zwieku a odbiornikiem, [m];, RT – czas pog losu obiektu, [s];
Rozdzia l 4. Kryteria oceny jako´sci akustycznej obiekt´ow kwalifikowanych 37 Wsp´o lczynnik zrozumia lo´sci mowy STI (Speech Transmission Index) W przypadku tego parametru zrozumia lo´s´c mowy wyznaczana jest na podstawie tzw. modulacyjnej funkcji przej´scia (Modulation Transfer Function MTF) miedzy, ´zr´od lem d´zwieku i s luchaczem dla pasma cz, estotliwo´sci 125÷12500[Hz]. Uzyskiwane, wyniki mieszcza si, e w przedziale od 0 do 1. Ocen, e zrozumia lo´sci mowy na podstawie, parametru STI mo˙zna wykona´c w oparciu o przedzia ly warto´sci, kt´orym przypisane sa stopnie zrozumia lo´sci mowy np.[55] (tabela 4.3).,
Tablica 4.3: Skala warto´sci STI, na podstawie kt´orych mo˙zna dokona´c oceny lo´sci mowy w obiekcie
Warto´s´c STI Zrozumia lo´s´c mowy > 0, 75 bardzo dobra 0, 6 ÷ 0, 75 dobra 0, 45 ÷ 0, 59 dostateczna
0, 3 ÷ 0, 44 s laba < 0, 3 z la
Warto´sci poszczeg´olnych parametr´ow opisujacych zrozumia lo´s´, c mowy sa ze sob, a, wzajemnie powiazane. Zmianie o 0, 1 parametru STI odpowiada zmiana o oko lo, 3 [dB] w warto´sciach parametru C50. Nale˙zy o tym pamieta´, c zw laszcza podczas wykonywania adaptacji akustycznych r´o˙znego rodzaju obiekt´ow, poniewa˙z je´sli ko-nieczne jest polepszenie zrozumia lo´sci mowy, to w przypadku gdy po adaptacji akustycznej warto´sci parametru C50 wzrosna o mniej ni˙z 1 [dB], to automatycznie, zmiana parametru STI wyniesie mniej ni˙z 0, 03, a wiec poprawa zrozumia lo´sci mowy, w obiekcie bedzie praktycznie niezauwa˙zalna [12].,
Szybki wsp´o lczynnik zrozumia lo´sci mowy RaSTI (Rapid Speech Trans-mission Index)
Jest to parametr wyznaczany podobnie jak STI, ale pasmo akustyczne zawe-, ˙zone jest do dw´och oktaw o czestotliwo´sciach ´srodkowych odpowiednio 500 [Hz], i 2000 [Hz]. Tak˙ze w tym przypadku wyniki mieszcza si, e w przedziale od 0 do 1., Im wynik bli˙zszy 1, tym lepsza zrozumia lo´s´c mowy.
Przejrzysto´s´c C80
Przejrzysto´s´c d´zwieku C, 80 jest to zdolno´s´c do rozr´o˙zniania szczeg´o l´ow odbiera-nego sygna lu, tzn. umiejetno´s´, c rozpoznawania poszczeg´olnych instrument´ow czy kr´otkich d´zwiek´, ow cicho brzmiacych instrument´, ow, na tle innych zjawisk akustycz-nych zachodzacych w pomieszczeniu. Definiowana jest jako stosunek energii docie-,
Rozdzia l 4. Kryteria oceny jako´sci akustycznej obiekt´ow kwalifikowanych 38 rajacej do s luchacza w ci, agu 80 [ms] po d´, zwieku bezpo´srednim, do energii pozosta lej, cze´sci odpowiedzi impulsowej [10][55][56][57][65][76], wyra˙zony w [dB]:,
C80 = 10 log10 80 ´ 0 p2(t) dt ∞ ´ 80 p2(t) dt , (4.11) gdzie:
p (t) – odpowied´z impulsowa w punkcie rejestracji d´zwieku (ci´snienie akustyczne, w funkcji czasu), [dB].
Je˙zeli w pomieszczeniu wystepuje idealne pole rozproszone to mo˙zna przyj, a´,c, ˙ze przejrzysto´s´c w odbiorze muzyki zale˙zy jedynie od odleg lo´sci od ´zr´od la d´zwieku, i wtedy warto´sci C80 wyznaczy´c mo˙zna z nastepuj, acej zale˙zno´sci [55]:,
C80= −3, 499 · RT + 0, 0001411 · V − 0, 8204 · D , (4.12)
gdzie:
RT – czas pog losu obiektu, [s]; V – objeto´s´, c pomieszczenia, [m3];
D – odleg lo´s´c pomiedzy ´, zr´od lem d´zwieku a s luchaczem, [m].,
Nale˙zy pamieta´, c, ˙ze parametr ten mo˙ze uzyska´c r´o˙zne warto´sci w zale˙zno´sci od punktu pomiarowego i zale˙zne sa one od odleg lo´sci od ´, zr´od la d´zwieku, a na tej pod-, stawie mo˙zna oceni´c jako´s´c akustyczna sali ze wzgl, edu na przejrzysto´s´, c w odbiorze muzyki zgodnie z zaleceniami przedstawionymi w tabeli 4.4.
Tablica 4.4: Zalecane warto´sci parametru C80 w zale˙zno´sci od odleg lo´sci od ´zr´od la d´zwieku [55], ´ Zr´od lo d´zwieku, w pobli˙zu s luchacza ´ Zr´od lo d´zwieku, daleko od s luchacza Jako´s´c akustyczna obiektu +3 ÷ +8 dB 0 ÷ +5 dB dobra −2 ÷ +3 dB lub > +8 dB −5 ÷ 0 dB lub +5 ÷ +9 dB ´srednia < −2 dB < −5 dB lub > +9 dB z la
Podobnie jak dla parametru C50, w 1996 roku Marshall zaproponowa l wyznacza-nie parametru C80 dla du˙zych sal koncertowych tylko na podstawie warto´sci ´sredniej uzyskanej dla pasm oktawowych z zakresu 500 ÷ 2000 [Hz], z pominieciem pozosta lej, cze´sci pasma s lyszalnego.,
Rozdzia l 4. Kryteria oceny jako´sci akustycznej obiekt´ow kwalifikowanych 39 Czasowy ´srodek cie ˙zko´, sci sygna lu (Center Time)
Jest to parametr m´owiacy o przejrzysto´sci brzmienia muzyki b, ad´, z mowy w da-nym obiekcie, kt´ory zosta l wprowadzony do analiz akustycznych w 1969 roku przez Kurera i rozwiniety przez Cremera w 1982 roku. Powi, azany jest z odpowiedzi, a, impulsowa. Definiowany jest w nast, epuj, acy spos´, ob [37, 57]:
ts= ∞ ´ 0 p2(t) · tdt ∞ ´ 0 p2(t) dt (4.13)
i im mniejsza warto´s´, c osiaga, tym zrozumia lo´s´, c mowy jest lepsza.
Dla obiekt´ow, w kt´orych wystepuje ca lkowicie rozproszone pole akustyczne war-, to´sci czasowego ´srodka cie˙zko´sci sygna lu wyznaczy´, c mo˙zna w oparciu o czas pog losu pomieszczenia RT [s] z nastepuj, acej zale˙zno´sci [55]:,
ts = RT
13, 82 . (4.14)
Wra ˙zenie przestrzenno´sci d´zwieku LF (Lateral Energy Fraction), Jest to
”obraz wielko´sci pomieszczenia wytworzony w ´swiadomo´sci s luchacza pod wp lywem kierunk´ow dochodzenia fali bezpo´sredniej i fal odbitych, ich energii oraz stopnia rozproszenia pola akustycznego w pomieszczeniu” [55]. Ujecie obiektywne, wra˙zenia przestrzennego d´zwieku mo˙zna przedstawi´, c ilorazem energii docierajacej, do odbiornika z bok´ow s luchacza w stosunku do energii ca lkowitej, docierajacej, w tym samym czasie. Do pomiar´ow tego parametru wykorzystuje sie mikrofony do-, ok´olne oraz mikrofony o charakterystyce ´osemkowej. Rozr´o˙znia sie wczesne wra˙zenie, przestrzenne d´zwieku, odpowiadaj, ace za wra˙zenie szeroko´sci obrazu d´, zwiekowego,, oraz p´o´zne wra˙zenie przestrzenne, odpowiadajace za wra˙zenie otoczenia d´, zwiekiem,, a granica oddzielaj, ac, a te wra˙zenia jest czas 80 [ms]. Wczesne wra˙zenie przestrzen-, no´sci d´zwieku [7][10][55][57][59][63][65][76][88] mo˙zna wyznaczy´, c z zale˙zno´sci:
LF080= 80´ 5 p2 ∞(t) dt 80 ´ 0 p2(t) dt , (4.15) gdzie:
p∞(t) – ci´snienie akustyczne zmierzone za pomoca mikrofonu o charakterystyce, ´
Rozdzia l 4. Kryteria oceny jako´sci akustycznej obiekt´ow kwalifikowanych 40 p (t) – ci´snienie akustyczne zmierzone w tym samym punkcie za pomoca mikrofonu, o charakterystyce dook´olnej, [P a].
P´o´zne wra˙zenia przestrzenno´sci d´zwieku wyznaczy´, c natomiast mo˙zna z zale˙zno-´sci [7][55]: LF80∞= ∞´ 80 p2 ∞(t) dt ∞ ´ 80 p2(t) dt . (4.16)
Wsp´o lczynnik wra ˙zenia przestrzenno´sci d´zwieku LFC (Lateral Energy, Fraction Coefficient) [88][90]
Jest to r´ownie˙z parametr m´owiacy o przestrzenno´sci odbieranego przez s luchacza, d´zwieku, ale opr´, ocz d´zwiek´, ow dochodzacych do s luchacza z boku uwzgl, ednia tak˙ze, wszystkie d´zwieki otaczaj, ace s luchacza, czyli tak˙ze te dochodz, ace z ty lu. Przedsta-, wiany jest nastepuj, ac, a zale˙zno´sci, a:,
LF C = 80 ´ 5 |p∞(t) · p (t)| dt 80 ´ 0 p2(t) dt , (4.17)
a oznaczenia sa analogiczne jak dla parametru LF.,
Obydwa om´owione parametry – LF oraz LFC nale˙za do grupy parametr´, ow La-teral Sound, charakteryzujacej przestrzenno´s´, c wra˙ze´n d´zwiekowych.,
Funkcja korelacji miedzyusznej IACF (Interaural Cross-Correlation, Function)
Jest to parametr okre´slajacy r´, o˙znice w d´zwiekach docieraj, acych do ka˙zdego ucha, z osobna. Definiowany jest jako [10][57][59][65][75]:
IACF (τ ) = t2 ´ t1 pL(t) · pR(t + τ ) dt s t2 ´ t1 p2 L(t) dt · t2 ´ t1 p2 R(t) dt , (4.18) gdzie:
τ – op´o´znienie pomiedzy sygna lami docieraj, acymi do lewego L i prawego R ucha, [ms]., Maksymalna warto´s´c, jaka mo˙ze osi, aga´, c parametr IACF, to 1.
Rozdzia l 4. Kryteria oceny jako´sci akustycznej obiekt´ow kwalifikowanych 41 Wsp´o lczynnik korelacji miedzyusznej IACC (Interaural Cross-Correlation, Coefficient)
Jest to maksymalna warto´s´c, jaka mo˙ze osi, aga´, c funkcja korelacji miedzyusznej, IACF [10][65][76]:
IACC = |IACF (t)|max (4.19) dla −1 < τ < +1 i standardowo wyznaczany jest w przedziale czasowym t ∈ [0, 1000 ms] [75].