Katedra i Klinika Chirurgii Szczękowo-Twarzowej Akademii Medycznej w Poznaniu ul. Przybyszewskiego 49, 60-355 Poznań
Kierownik: prof. dr hab. n. med. Leszek Lewandowski
Summary
Purpose: Objective testing was an aim of the examina-tion whether excluding the sensory zone of the tongue is causing the slope of the gustatory sensitivity after alcoholic blocks.
Material and methods: Material is embracing 15 ill neu-ralgia treated in a maxillary-facial surgical clinic in Poznań because of neuralgia, in the age on average 60 years, which one should block the sensory leadership of the mandibular nerve with alcohol at and additionally lingual branch. There were 6 women and 9 men amongst treated patients.
Results: Objective electrogustomertic examinations demonstrated worsening the gustatory sensitivity with the Pruszewicz’s method at 86.7% of ill, on the alcoholised side of the lingual nerve, however at stayed impressions of the gustatory sensitivity were located in upper limits of the norm.
Conclusion: Worsening gustatory impressions isn’t forming with injuring of the of chorda tympani fibres but it is an effect of bearing feeling surface in the area of the innervation through the lingual nerve after of it alcoholi-zation.
K e y w o r d s: trigeminal neuralgia – treatment – gus-tometry.
Streszczenie
Wstęp: Celem badania było obiektywne sprawdzenie, czy wyłączenie strefy czuciowej języka po blokadach alko-holowych powoduje spadek wrażliwości smakowej.
Materiał i metody: Materiał obejmuje 15 chorych leczonych w Klinice Chirurgii Szczękowo-Twarzowej w Poznaniu z powodu neuralgii, w wieku średnio 60 lat, u których należało zablokować alkoholem przewod-nictwo czuciowe nerwu żuchwowego i dodatkowo gałąź językową. Wśród leczonych pacjentów było 6 kobiet i 9 mężczyzn.
Wyniki: Obiektywne badania elektrogustometryczne metodą Pruszewicza wykazały pogorszenie wrażliwości smakowej u 86,7% chorych po stronie alkoholizowane-go nerwu językowealkoholizowane-go, natomiast u pozostałych odczucia wrażliwości smakowej mieściły się w górnych granicach normy.
Wnioski: Pogorszenie odczuć smakowych nie wiąże się z uszkodzeniem włókien struny bębenkowej, lecz jest skutkiem zniesienia czucia powierzchniowego w obsza-rze unerwienia pobsza-rzez nerw językowy po jego alkoholi-zacji.
H a s ł a: neuralgia nerwu trójdzielnego – leczenie – gu-stometria.
66 MICHAŁ MARCINKOWSKI, LESZEK LEWANDOWSKI
Wstęp
Neuralgia nerwu trójdzielnego jest częstą jednostką cho-robową, z którą każdy lekarz ma szansę zetknąć się w swojej praktyce zawodowej [1, 2]. Spośród trzech gałęzi nerwu trój-dzielnego bóle neuralgiczne najczęściej dotyczą III gałęzi, czyli nerwu żuchwowego. W niektórych przypadkach ból lokalizuje się dodatkowo również w obrębie języka, unie-możliwiając choremu swobodne poruszanie nim, np. podczas mówienia lub przyjmowania pokarmów. Paraliżujący strach przed przeszywającym bólem nie pozwala chorym na pra-widłowe funkcjonowanie w społeczeństwie, niejednokrotnie izolując ich lub wywołując wręcz stany depresyjne [3].
Neuralgię nerwu trójdzielnego leczy się różnymi me-todami; częstym sposobem jest kilkakrotne wstrzyknięcie 96% alkoholu w okolicę najbliższą przebiegu nerwu [2, 4, 5]. Podczas alkoholizacji III gałęzi nerwu trójdzielnego często należy podawać alkohol również do nerwu języko-wego. Nerw językowy jest jedną z gałęzi nerwu
żuchwo-wego – zaopatruje on błonę śluzową przednich 2/3 części języka.
Odchodząc od nerwu żuchwowego, układa się przyśrod-kowo i do przodu od nerwu zębodołowego dolnego i przebiega pomiędzy mięśniami skrzydłowymi po stronie przyśrodkowej od tętnicy szczękowej. W tym miejscu przyjmuje od tyłu strunę bębenkową – prowadzącą dośrodkowe włókna smakowe z 2/3 przednich części języka i odśrodkowe włókna przywspółczul-ne dla gruczołu podżuchwowego i podjęzykowego.
Niekiedy struna bębenkowa oddaje do nerwu językowe-go tylko gałęzie łączące, przebiegając w dalszej części samo-dzielnie do zwoju podżuchwowego [7]. Efektem końcowym po podaniu blokady alkoholowej do nerwu żuchwowego i z uwagi na bliskie sąsiedztwo z nerwem językowym może być znieczulenie bocznej powierzchni języka utrzymujące się przez dłuższy czas, które umożliwia choremu swobodne i bezbolesne przyjmowanie pokarmu. Znieczulenie bocznej powierzchni błony śluzowej powoduje niekiedy przygryzanie języka, słabsze odczuwanie obecności i kształtu spożywa-nego pokarmu, co może pogarszać wrażliwość smakową [5]. Pacjenci rzadko zgłaszają pogorszenie odczucia smaku, ponieważ po przeciwnej stronie języka czucie powierz-chowne jest zachowane.
Celem badania było obiektywne sprawdzenie, czy wyłą-czenie strefy czuciowej języka po blokadach alkoholowych powoduje spadek wrażliwości smakowej.
Materiał i metody
Materiał obejmuje 15 chorych leczonych w Klinice Chi-rurgii Szczękowo-Twarzowej w Poznaniu z powodu neural-gii, w wieku średnio 60 lat, u których należało zablokować alkoholem przewodnictwo czuciowe nerwu żuchwowego i dodatkowo – gałąź językową. Wśród leczonych pacjentów było 6 kobiet i 9 mężczyzn. U wszystkich uzyskano pełną poprawę i w okresie bezbólowym przeprowadzono badanie wrażliwości smakowej.
Do badań smaku wykorzystano metodę elektrogusto-metryczną wg Pruszewicza, w której przyjęto, że różnica wrażliwości powyżej 10 μA między stroną prawą a lewą jest objawem patologii [8].
Badanie przeprowadzono elektrogustometrem, dotyka-jąc sondą 2/3 przednich języka, 1,5 cm od koniuszka oraz za brodawkami okolonymi i na nasadzie języka 1–1,5 cm bocznie od linii środkowej. Wartości progowe pobudzenia zakończeń smakowych zależą od wieku i wahają się u ludzi zdrowych od 1 do 120 μA.
Wyniki
Wrażliwość smakową po alkoholizacji trzeciej gałęzi nerwu trójdzielnego i nerwu językowego badano u wszyst-kich pacjentów. Wykonywano je po wyraźnie zaznaczonym znieczuleniu bocznej powierzchni błony śluzowej języka,
Ryc. 1a. Przebieg chorda tympani i nervus lingualis oraz miejsce ich kontaktu wg Anatomii człowieka A. Bochenka
Fig. 1a. Location of the chorda tympani and lingual nerve and their contact
Ryc. 1b. Przebieg chorda tympani i nervus lingualis oraz miejsce ich kontaktu wg Anatomii człowieka A. Bochenka
Fig. 1b. Location of the chorda tympani and lingual nerve and their contact point
ODCZUCIA WRAŻLIWOŚCI SMAKOWEJ PO LECZENIU NEURALGII III GAŁĘZI NERWU TRÓJDZIELNEGO… 67 zniesienia czucia powierzchniowego w obszarze unerwienia przez nerw językowy po jego alkoholizacji.
Dyskusja
W literaturze opisywane są zmiany wrażliwości sma-kowej w przebiegu neuralgii nerwu trójdzielnego. Sharav i wsp. [9] podają, że przeprowadzali stymulację smakową przy występowaniu bólów w zakresie I i II gałęzi nerwu trójdzielnego oraz o innym umiejscowieniu bólu. Stwierdzili, że niezależnie od rodzaju i lokalizacji bólu stymulacja ner-wowa różnymi bodźcami smakowymi powodowała objawy podobne jak prawdziwej neuralgii.
Stillman i wsp. [10] elektrogustometrię wykorzystali do sprawdzenia nadmiernej wrażliwości na przykre me-taliczne doznania smakowe po urazach oraz w przebiegu neuralgii nerwu. trójdzielnego. Grant i wsp. [11] badali elektrogustometrem pacjentów po zabiegach chirurgicz-nych, w przebiegu chirurgicznego leczenia neuralgii nerwu trójdzielnego. Odnotowali odbiegające od norm odczucia smakowe, wskazując także na możliwość zmiany wrażli-wości smakowej pochodzącej z pnia mózgu.
Sanchez-Juan i Combaros [7] przedstawili warunki ana-tomiczne przebiegu nerwu językowego i struny bębenkowej oraz test wrażliwości smakowej po chirurgicznym leczeniu neuralgii nerwu trójdzielnego jako patologiczną drogę odczuć ze zwoju Gassera i centralnego układu nerwowego.
Autorzy niniejszej pracy w badaniach własnych wyłą-czali czynność nerwu językowego na drodze zachowawczego postępowania – demielinizacji tej gałęzi nerwowej i dla-tego badania gustometryczne wykonane u tych pacjentów pozwoliły na zebranie nowej wiedzy o skutkach takiego postępowania.
Piśmiennictwo
1. Kozakiewicz M., Medwid K., Sawrasewicz-Rybak M.: Patogeneza i le-czenie neuralgii nerwu trójdzielnego. Porównanie teorii i możliwości terapeutycznych na podstawie danych z piśmiennictwa. Czas. Stom.
1998, 51, 8, 536− 546.
2. Nowaczyk M.T.: Ocena nerwu obwodowego i tkanek otaczających po podaniu alkoholu etylowego i glicerolu w leczeniu neuralgii nerwu trójdzielnego. Badania doświadczalne i kliniczne. [Maszynopis po-wielany] AM w Poznaniu 1995.
3. Pawela T., Mróz G., Wnukiewicz J., Gerber-Leszczyszyn H., Bochdalek L.:
Kilka uwag na temat 421 przypadków neuralgii nerwu trójdzielnego.
Pol. Tyg. Lek. 1992, 20−21, 466−469.
4. Eide P.K., Raben T., Skielbred P., Stubhaug A.: The effect of periphe-ral glycerol on trigeminal neuropathic pain examined by quantitative assessment of abnormal pain and sensory perception. Acta Neurochir.
1998, 140, 12, 1271−1277.
5. Fardy M.J., Zakrzewska J.M., Patton D.W.: Peripheral surgical techni-ques for the management of trigeminal neuralgia–alcohol and glycerol injections. Acta Neurochir. 1994, 129, 3−4, 181−184.
6. Fardy M.J., Patton D.W.: Complications associated with peripheral alcohol injections in the management of trigeminal neuralgia. Br. J.
Oral Maxillofac. Surg. 1994, 32, 6, 387 −391.
Ryc. 2. Chory K.W. lat 68 – neuralgia III gałęzi nerwu trójdzielnego – badanie wrażliwości smakowej języka metodą elektrogustometryczną
w modyfikacji Pruszewicza
Fig. 2. Male K.W. aged 68 years with neuralgia of the mandibular nerve.
Examination of taste threshold using electrogustometry according to Pruszewicz
Ryc. 3. Indywidualne reakcje języka na impuls elektryczny po stronie alkoholizacji nerwu żuchwowego i nerwu językowego w badanej grupie
chorych (norma 120 µA)
Fig. 3. Tongue reaction to electric stimulation ipsilaterally to the alcoholic blockade of the mandibular nerve and its lingual branch in the study group
(normal value 120 µA)
które dodatkowo sprawdzano przy użyciu igły iniekcyjnej, obustronnie dotykając tych samych miejsc. Znieczulenie tej powierzchni języka potwierdzali także pacjenci na pod-stawie subiektywnych odczuć. Jednak żaden z pacjentów nie zgłaszał pogorszenia wrażliwości smakowej i dopiero po zadaniu pytania dotyczącego tej kwestii potwierdzali pogorszenie odczuć niektórych smaków.
Obiektywne badania elektrogustometryczne metodą Pruszewicza wykazały pogorszenie wrażliwości smako-wej u 86,7% chorych po stronie alkoholizowanego nerwu językowego, natomiast u pozostałych odczucia wrażliwości smakowej mieściły się w górnych granicach normy.
Wnioski
Pogorszenie odczuć smakowych nie wiąże się z uszko-dzeniem włókien struny bębenkowej, lecz jest skutkiem
68 MICHAŁ MARCINKOWSKI, LESZEK LEWANDOWSKI 7. Sanchez-Juan P., Combarros O.: Gustatory nervous pathway
syndro-mes. Neurologia, 2001, 16, 6, 262−271.
8. Pruszewicz A., Obrębowski A., Walczak M., Stajgis B., Stawny B., Łącka K.: Przydatność badań węchu i smaku w schorzeniach endo-krynologicznych. Otolar. Pol. 1999, 53, Suppl. 804−806.
9. Sharav Y., Benoliel R., Schnarch A., Greenberg L.: Idiopathic trigeminal pain associated with gustatory stimuli. Pain, 1991, 44, 2, 171−174.
10. Stillman J.A., Morton R.P., Hay K.D., Ahmad Z., Goldsmith D.: Electro-gustometry: strengths, weaknesses, and clinical evidence of stimulus boundaries.Clin. Otolaryngol. 2003, 28, 406−410.
11. Grant R., Ferguson M.M., Strang R., Turner J.W., Bone I.: Evoked taste thresholds in a normal population and the application of electrogusto-metry to trigeminal nerve disease. J. Neurol. Neurosurg. Psych., 1987, 50, 1, 12−21.
ANNALES ACADEMIAE MEDICAE STETINENSIS
R O C Z N I K I P O M O R S K I E J A K A D E M I I M E D Y C Z N E J W S Z C Z E C I N I E ANNALS OF THE POMERANIAN MEDICAL UNIVERSITY
2006, 52, SUPPL. 3, 69–78
ANNA RZEWUSKA