Odmawiając uchwałom połączeniowym charakteru kreujących umowę oświadczeń woli, dla ewentualnego uzasadnienia tezy o umownym charakterze połączenia przez przejęcie, można próbować odnieść się do planów połączenia przygotowywanych przez zarządy poszczególnych spółek. Plan jest bowiem aktem organu zarządzającego, uprawnionego do reprezentacji spółki. Poprzez fakt negocjacji z innymi podmiotami co do kształtu inkorporacji można próbo-wać stworzyć tezę, że plan ma charakter oświadczenia woli wymaganego do nawiązania relacji umownych pomiędzy łączącymi się spółkami17.
Przyjęcie przez zarządy poszczególnych spółek planów połączenia nie musi pokrywać się w czasie. Nie jest jednak niczym niezwykłym stopniowe uzyski-wanie oświadczeń woli stron stosunku prawnego. Z uwagi na wymóg zgody zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia akcjonariuszy samo przy-jęcie planów nie wywołuje jeszcze skutku prawnego – do tego potrzebna jest akceptująca uchwała organu właścicielskiego, a przy tym nawet po podjęciu uchwały skutek tak zawiązanej umowy połączeniowej pozostaje zawieszony aż
16 A. Szumański w: S. Sołtysiński et al.: Op. cit., s. 392.
17 M. Borkowski: Łączenie się spółek akcyjnych, Warszawa 2002, s. 32-33.
CHARAKTER PRAWNY POŁĄCZENIA… 51
do chwili wpisania połączenia do rejestru przedsiębiorców18. W wyżej zaryso-wanej koncepcji uchwała połączeniowa nie stanowi oświadczenia woli spółki, choć jest niezbędna dla skuteczności takiego oświadczenia ujętego w treści pla-nu połączenia. W momencie gdy plan połączenia będący aktem reprezentacji spółki zostanie dopełniony uchwałą zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia akcjonariuszy, dochodziłoby do nawiązania pomiędzy spółkami uczestniczącymi w połączeniu relacji prawnej o charakterze umownym.
Wyżej wykrystalizowana teza opiera się na uznaniu planów przygotowywa-nych przez zarządy poszczególprzygotowywa-nych podmiotów za ich oświadczenia woli. Takie założenie kłóci się jednak z istotą planu połączenia. Kluczowym argumentem przemawiającym przeciwko teorii umowy jest obserwacja, że plany połączenia mają znaczenie wewnątrzspółkowe. Uzgodnienie nie przybiera formy odrębnego porozumienia pomiędzy łączącymi się spółkami19, lecz następuje w drodze uchwał poszczególnych zarządów, które przyjmują jednolity w treści plan połą-czenia. Może być więc uznane za prowadzenie spraw spółki, lecz nie za akt re-prezentacji. Jakkolwiek plany podlegają uzgodnieniu pomiędzy zainteresowa-nymi spółkami, to nie ulega wątpliwości, że ich adresatem są wspólnicy (akcjonariusze) konkretnej spółki przejmowanej i spółki przejmującej. Ci więc, którzy mają otrzymać udziały (akcje) w spółce przejmującej i ci, których pozy-cja w niej ulegnie zmianie na skutek poszerzenia składu osobowego.
Charakterystyczne jest, że każda spółka sporządza swój plan połączenia (nie jest on dokumentem podpisanym przez wszystkie zarządy) i samodzielnie zgła-sza go do sądu rejestrowego. Przepis art. 500 §1 k.s.h. mówi o zgłoszeniu do
„sądu rejestrowego łączących się spółek”, co – literalnie odczytane – mogłoby sugerować, że ustawodawca wprowadził szczególną właściwość jednego sądu dla całego procesu łączenia się spółek. Stanowisko doktryny20 nie pozostawia wątpliwości, że każda ze spółek dokonuje zgłoszenia do sądu rejestrowego wła-ściwego ze względu na swoją siedzibę. Taka wykładnia pozostaje przy tym w systemowej zgodzie z art. 507 §1 k.s.h. i zgłoszeniem uchwał połączeniowych do rejestrów właściwych dla poszczególnych spółek.
Również treść planu połączenia przeczy tezie o wielostronnym, umownym charakterze inkorporacji wielu spółek. Doszukiwanie się umowy o połączenie zakłada istnienie wielostronnych relacji prawnych pomiędzy spółkami uczestni-czącymi w postępowaniu. Tymczasem informacje umieszczone w planie są ukierunkowane na bilateralne stosunki pomiędzy spółką przejmującą i przejmo-waną. O ile wymienia się wszystkie spółki uczestniczące w połączeniu (art. 499
18 Z tą chwilą (dzień połączenia) następują jego skutki prawne – art. 493 §2 k.s.h.
19 A. Szumański w: S. Sołtysiński et al.: Op. cit., s. 310.
20 A. Witosz: Kodeks spółek handlowych…, op. cit., s. 1034-1035; A. Kidyba w: Ibid., s. 968.
§1 pkt 1 k.s.h.), o tyle dalsze elementy skupiają się na dwustronnie dokonującej się inkorporacji. Taki charakter ma przede wszystkim stosunek wymiany udzia-łów lub akcji spółki przejmowanej na udziały lub akcje spółki przejmującej.
Parytet ten jest wypadkową wzajemnego stosunku majątków spółki inkorporują-cej i inkorporowanej. Jako że każda z wielu spółek przejmowanych będzie zwy-kle w różnej sytuacji ekonomicznej, wskaźniki wymiany będą różne w odniesie-niu do każdego kolejnego podmiotu. Jest niemal pewne, że ustalenie jednego wspólnego parytetu, który pozwalałby na integralne spojrzenie na przejęcie wie-lu spółek, jest niemożliwe.
Podobnie bilateralne cechy charakteryzują zasady przyznania udziałów i ak-cji w spółce przejmującej, co jest następstwem powyższego wskaźnika wymia-ny. Gdy spółką inkorporującą jest spółka akcyjna, praktyka zmierza w kierunku tworzenia odrębnych emisji nowych akcji dla wspólników (akcjonariuszy) ko-lejnych spółek przejmowanych. Taka metoda ma większe uzasadnienie, gdy ma być zastosowany art. 515 k.s.h., czyli gdy spółka inkorporująca posiada udziały lub akcje spółki inkorporowanej lub własne akcje z przeznaczeniem na obsługę połączenia. Kontynuując, określenie dnia dywidendy także realizuje się na płasz-czyźnie spółka przejmująca – spółka przejmowana. Ewentualne przyznanie przez spółkę przejmującą szczególnych uprawnień również ma charakter dwustronny.
To samo dotyczy szczególnych korzyści dla członków władz i innych osób.
Wyżej wskazane istotne elementy planu połączenia przybiorą swój kształt w następstwie dwustronnych relacji pomiędzy spółką przejmującą i przejmowa-ną. Będą konsekwencją wzajemnego układu sił pomiędzy tymi dwoma podmio-tami, nawet jeśli negocjacje były prowadzone w szerszym gronie, równolegle z wieloma spółkami inkorporowanymi. W ostatecznym rozrachunku wymienio-ne parametry połączenia będą musiały zostać zaakceptowawymienio-ne przez zarząd spółki przejmującej z uwagi na atrakcyjność inkorporacji konkretnej spółki, a nie całej ich grupy. Z kolei zarząd spółki przejmowanej będzie musiał rozstrzygnąć, czy określone warunki inkorporacji są zadowalające i to niezależnie od tego, jakie zostały ustalone z innymi uczestnikami postępowania. Tej samej oceny będą musieli dokonać wspólnicy lub akcjonariusze obu spółek. Jest oczywiste, że mogą oni wypowiadać się jedynie w swoim imieniu i wyrazić zgodę jedynie na połączenie spółki, w której pozostają wspólnikami lub akcjonariuszami. Nie mogą odnosić się do przejęcia innej spółki w ramach tej samej procedury. Nie mogą akceptować lub nie akceptować parytetu wymiany w obcych im podmio-tach. Jakikolwiek wpływ działań członków jednej osoby prawnej na członków innej musiałby mieć swoją podstawę w wyraźnym przepisie prawa, a obecności takiego nie sposób stwierdzić.
CHARAKTER PRAWNY POŁĄCZENIA… 53
Nie można zaprzeczyć, że dane dotyczące innych spółek przejmowanych będą przedmiotem zainteresowania zarówno zarządu, jak i wspólników (akcjo-nariuszy) każdej spółki przejmowanej. Organ zarządzający będzie w toku uzgadniania zasad połączenia kształtował swoje stanowisko negocjacyjne także w zależności od kierunku ustaleń czynionych z innymi spółkami. Poszczególni wspólnicy mogą uzależniać swoją decyzję co do sposobu głosowania od tego, jak warunki dla nich przewidziane mają się do zasad wymiany udziałów lub akcji w pozostałych podmiotach.
Nie zmienia to jednak oceny relacji pomiędzy spółkami uczestniczącymi w połączeniu przez przejęcie jako dwustronnych. Warunki uzgodnione wzglę-dem pozostałych spółek inkorporowanych mają swoją wagę, lecz tylko informa-cyjną. Dane te, zawarte w planie połączenia, mają zapewnić przejrzystość proce-dury i umożliwić podjęcie świadomej decyzji przez wspólników (akcjonariuszy) spółki przejmowanej. Takie znaczenie nie ulega najmniejszej wątpliwości. Jed-nakże to za mało, by na tej podstawie dopatrywać się w inkorporacji wielu spół-ek umowy wielostronnej.
Aby przypisać taki charakter omawianej procedurze, konieczne byłoby stwierdzenie prawnego charakteru relacji pomiędzy spółkami przejmowanymi.
Dotychczasowe ustalenia pozwalają jedynie na uznanie znaczenia informacyjne-go i ekonomiczneinformacyjne-go (uproszczenie procedury) integracji w ramach jedneinformacyjne-go po-stępowania przejęcia wielu spółek. Treść planu połączenia, a więc kluczowe elementy inkorporacji, wskazuje jednoznacznie na to, że prawne konsekwencje przejęcia zostały zogniskowane na relacjach dwustronnych.