Pochłanianie (12)

Pochłanianie jest to filtrowanie, polegające na absorbowaniu przez filtr konkretnego promie­ niowania (fal świetlnych) z padającego na nie światła, zależnie od rodzaju filtra. Znanym przy­ kładem tej aktywności jest pochłanianie części widma światła przez kolorowy witraż. Kawałek barwnego szkła przepuszcza tylko falę świetlną o barwie, którą się mu przypisuje, natomiast inne fale (o odpowiadających im barwach) absorbuje. W ten sposób witraż pochłania znaczną część widma, selekcjonując światło i redukując we wnętrzu jego natężenie.

Światło pochłaniają także materiały bezbarwne półprzezroczyste (na przykład szkło ma­ towe), absorbując w sobie część promieni i zmniejszając natężenie światła przepuszczanego do wnętrza. Również gaz w przestrzeni wnętrza lub w strukturze ograniczenia może absorbować część promieni, powodując wrażenie zamglenia wnętrza i osłabiając lub uniemożliwiając wi­ doczność zewnętrza. W skrajnym przypadku pochłanianie światła przez filtr jest całkowite i do wnętrza nie wnika żadne światło. Zdolność pochłaniania światła przez materiały pochłaniające określa ich współczynnik pochłaniania światła.

Pochłanianie eksponuje materiał filtra we wnętrzu i zaciera widoczność zewnętrza, w zależ­ ności od rodzaju filtra może zmienić kolor wnętrza w całości lub fragmencie, jego temperaturę, natężenie. Powoduje zagęszczenie mroku, temperowanie jasności we wnętrzu. Tworzy atmosferę o nastrojowości niejednoznaczności, nieklarowności, niematerialności, zamknięcia, intymności, przyciemnienia, przygaszenia światła. Kolorowy filtr wzmacnia wrażenie rozbicia wnętrza, róż­ norodności, atomizacji, magiczności. Tworzy wysoką projekcyjność atmosfery w wyniku bogac­ twa rozmaitych iluzji i skojarzeń, do których pobudzają wyobraźnię człowieka kolorowe refleksy świetlne, przyciemnienie wnętrza. Liczne skojarzenia dotyczą symboliki światła, kosmosu.

Pochłanianie światła przez witraż jest aktywnością architektury, najczęściej wykorzysty­ waną do budowania we wnętrzu atmosfery sacrum. Efekt zabarwienia światła słonecznego we wnętrzu daje natychmiastowy i mocny efekt fizyczny, który kształtuje wrażania zmysłowe człowieka, wpływa na jego nastrój, wyobraźnię i symboliczne odczytanie architektury. Ekspo­ nowanie witraża we wnętrzu uwypukla także proporcje i kształt wnętrza, na przykład smukłość nawy gotyckiej katedry, co może potęgować atmosferę sacrum. Gotyckie katedry dostarczają najwięcej przykładów na umiejętne wykorzystanie pochłaniania światła słonecznego w budowa­ niu mistycznej atmosfery wnętrza. Działanie witraża we wnętrzu wzmacnia orientowanie katedr, umożliwiające spektakularne rozświetlanie barwnych okien: w apsydzie - promieniami wscho­ dzącego słońca, a nad wejściem - ciepłymi promieniami światła zachodu. Tak światło zachodnie eksponuje witraż Stanisława Wyspiańskiego Bóg Ojciec. Stań się (ukończony w 1904 roku) we wnętrzu Bazyliki Franciszkanów w Krakowie.

Także we współczesnych wnętrzach widać przykłady stosowania witrażu dla budowania atmosfery sacrum. W kaplicy Notre Dame du Haut w Ronchamp otwory w południowej ścianie są wyposażone w kolorowe szyby, dzięki czemu ażurowa ściana z betonu i szkła stanowi jeden wielki witraż kaplicy, dodatkowo redukujący natężenie wprowadzanego do niej z zewnątrz światła.

Jednak współczesne wnętrza częściej korzystają z pochłaniania światła przez bezbarwne, półprzezroczyste materiały. Widać to w obiektach przeznaczonych do eksponowania sztuki (na przykład we wnętrzu parteru Kunsthaus Bregenz, obiektu cytowanego w pracy), we wnętrzach sakralnych (na przykład w kościele Notre Dame de Pentecote na La Defence w Paryżu (Franck Hammoutene, 2001), we wnętrzach sanitarnych.

Światło filtrowane przez pochłanianie tworzy we wnętrzu inną atmosferę, niż światło roz­ praszane. Może ono być chwilowo bezpośrednie, boczne, dynamiczne, choć jest redukowane. Filtrowanie umożliwia więc dynamizowanie atmosfery wnętrza, uzyskanie w nim smugi sło­ necznej, także barwnej, eksponowanie powolnej zmienności (przemijania) i choreografii światła.

12/I/Ac

Sanktuarium Miłości Miłosiernej w Collevalenzy, nawa kościoła

Ju lio L a fu en te , Collevalenza (Peruggia), W ł o c h y 1 9 6 3 - 1 9 6 7

o \ &.

Do wnętrza kościoła wnika światło boczne, filtrowane przez kolorowy witraż. Eksponowany jest dekoracyjny charakter filtra, temperowana ciemność we wnętrzu, nastrojowość intymności, rozświetlenia wnętrza, ulot­ ności, zmienności w czasie. Projekcyjność polega na iluzjach i skojarzeniach, wywołanych ulotnymi re­ fleksami kolorowych świateł, przesuwającymi się na ograniczeniach wnętrza.

Os LT)

12/I/Ac

Kościół Malmi, nawa

K ris tia n Gullichsen, M a lm i, H elsinki, F in la n d ia 1 981

o \ &.

Światło boczne wnika do wnętrza prezbiterium przez kolorowy witraż w ścianie ołtarzowej. Kolorowe re­ fleksy światła tworzą subtelny ornament mrocznego wnętrza. Eksponowany je st w itraż jako dekoracja wnętrza, tem perow ana ciemność we w nętrzu, na- strojowość intymności, rozświetlenia wnętrza, ulot­ ności, zmienności w czasie. Projekcyjność polega na iluzjach i skojarzeniach, wywołanych ulotnymi re­ fleksami kolorowych świateł, przesuwającymi się na ograniczeniach wnętrza.

o

-o

12/I/Ac

Muzeum Kamienia, galeria „Kamień - św iatło”

Kengo K um a, Nasu, J a p o n ia 2 0 0 0

We w nętrzu galerii „Kamień - światło” promienie boczne są pochłaniane przez warstwę marmuru karra­ ryjskiego o sześciomilimetrowej grubości, umieszczo­ ną w otworach ażurowej ściany (sposób wypełnienia otworów okiennych cienką warstwą marmuru był czę­ sto stosowany w bazylikach wczesnochrześcijańskich). Dzięki temu do wnętrza dostaje się światło przefiltro- wane. Promienie słoneczne prześwietlają strukturę marmuru i eksponują jego użylenie. Eksponowany jest marmur jako dekoracja wnętrza, temperowana ciem­ ność we wnętrzu, nastrojowość intymności, łagod­ ności, rozświetlenia wnętrza, powolnej zmienności, dynamiczności, ulotności. Projekcyjność polega na iluzji miękkości światła, jego przygaszenia i rozmycia kształtów ograniczeń wnętrza oraz na skojarzeniach, wywołanych tymi iluzjami.

12/I/Ac

Kościół Laajasalo, nawa

J ä rv in e n & N ie m in e n , H elsinki, F in la n d ia 2 0 0 3

Do wnętrza kościoła światło boczne wnika od strony ściany ołtarzowej przez szczelinę, w której jest fitro- wane przez grubą warstwę matowego i formowanego plastycznie szkła. Eksponowane jest przymglone świa­ tło jako dekoracja wnętrza, temperowana jasność wnę­ trza, nastrojowość intymności, łagodności, rozświetle­ nia. Projekcyjność polega na iluzjach i skojarzeniach, wywołanych wrażeniem miękkość światła, jego przy­ gaszenia, przydymienia, zagęszczenia i rozrzedzenia niczym płynnej substancji.

A t\ / X X I / A _ p o c h ł a n i a n i e (g ó r n e o d g ó r y , b o c z n o - g ó r n e

12/V, AI/AC

LVMH ONE Omotesando, wnętrze urbanistyczne

Kengo K um a, Tokio, J a p o n i 2 0 0 4

Zadaszenie wnętrza urbanistycznego przed witryną sklepu stanowi skrzynię o półprzezroczystych ścia­ nach od góry, z jednego boku od strony zadrzewionej ulicy i od dołu. Dzieki temu do wnętrza wnika światło górne i boczno-górne od góry po uprzednim filtrowa­ niu przez zadaszenie wnętrza. Filtrem pochłaniającym światło jest materiał zadaszenia: warstwy malachi­ tu między dwoma warstwami szkła przezroczystego. Eksponowane jest kolorowe światło jako dekoracja wnętrza, miękkość światła, nastrojowość zadziwie­ nia, złożoności, intymności, rozbicia, nieklarowno- ści, niejednoznaczności, rozświetlenia, projekcyjność, polegająca na iluzjach i skojarzeniach, wywołanych refleksami światła w kolorach zieleni i żółcieni, współ­ grających z zielenią liści na drzewach w otoczeniu wnętrza, wzbudzających wrażenie lasu.

12/I/Ac

LVMH w Shinsaibashi, korytarz

Kengo K um a, Osaka, J a p o n i 2 0 0 4

o \ &.

Do wnętrza korytarza światło boczne wnika z boku za pośrednictwem filtrów w dwóch rodzajach: jeden z nich tworzy czteromilimetrowa warstwa onyksu pa­ kistańskiego, osadzona między warstwami przezro­ czystego szkła, drugi - warstwa papieru filmowego z nadrukiem onyksu pakistańskiego, osadzona m ię­ dzy warstwami przezroczystego szkła. Filtr z warstwą onyksu pochłania światło mocniej, niż filtr z papierem filmowym. Eksponowane jest barwne światło jako de­ koracja wnętrza, nastrojowość zadziwienia, intymno­ ści, nieklarowności, rozświetlenia. Projekcyjność pole­ ga na iluzjach i skojarzeniach, wywołanych wrażeniem miękkości światła, jego rozmycia i przydymienia.