Podmiotowy zakres świadczeń w świetle postanowień ustawy z dnia 6 lutego 1997 roku o

Krajowy Związek Kas z kolei zrzeszał regionalne i branżowe KPUZ, a do jego nadrzędnych funkcji należało monitorowanie i kontrolowanie działalności KPUZ, a także formułowanie wytycznych dla nich w aspekcie polityki prozdrowotnej.

4.2 Podmiotowy zakres świadczeń w świetle postanowień ustawy z dnia 6 lutego 1997 roku o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym

W ustawie z dnia 6 lutego 1997 roku o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym dominującą formą była obowiązkowość ubezpieczenia, jednakże osoby nieobjęte ubezpieczeniem obowiązkowym miały możliwość ubezpieczenia się dobrowolnie. Dlatego też ustawa z dnia 6 lutego 1997 roku o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym roku wyróżniała ubezpieczonych obligatoryjne i fakultatywne.

442

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 grudnia 1998 roku w sprawie utworzenia Mundurowej Kasy Chorych dla Służb Mundurowych Dz. U. 1998 Nr 248, poz. 969 ze zm.

443 Ustawa z dnia 28 kwietnia 1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin, Dz. U. 1983, Nr 23, poz.99

444 Ustawa z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin, Dz. U. 1993, Nr 1, poz. 330

445 Ustawa z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, Dz. U. 1994, Nr 53, poz. 214 ze zm.

446 Ustawa z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach, Dz. U. 1991, Nr 1, poz. 1206 447 Ustawa z dnia 9 kwietnia 2010 o służbie więziennej, Dz. U. 2010, Nr 40, poz. 227

161

Obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego w myśl art. 8 analizowanej ustawy podlegały osoby, które można podzielić na następujące grupy: pracownicy zatrudnieni na podstawie umowy o pracę, osoby wykonujące pracę na podstawie umowy cywilnej (agencyjnej lub zlecenia), osoby wykonujące pracę nakładczą, osoby prowadzące pozarolniczą działalność. Kolejna grupą osób to osoby związane ze środowiskiem rolniczym czyli rolnicy i członkowie rolniczych spółdzielni rolniczych. Ustawa o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym gwarantowała również ubezpieczenie funkcjonariuszom publicznym czyli żołnierzom, policjantom, funkcjonariuszom Urzędu Ochrony Państwa, funkcjonariuszom Straży Granicznej, funkcjonariuszom Służby Więziennej, funkcjonariuszom Państwowej Straży Pożarnej, posłom i senatorom oraz sędziom i prokuratorom. Obowiązkowemu ubezpieczeniu podlegały osoby pobierające emeryturę lub rentę, osoby w stanie spoczynku pobierające uposażenie lub uposażenia rodzinne oraz osoby pobierające uposażenie po zwolnieniu ze służby, osoby pobierające zasiłek przedemerytalny lub świadczenie przedemerytalne, osoby pobierające rentę socjalną, zasiłek stały, zasiłek stały wyrównawczy lub gwarantowany zasiłek okresowy z pomocy społecznej 448

. Ustawa o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym uwzględniała w art. 8 ust. 10 i 11 również zabezpieczenie zdrowotne dla dzieci i młodzieży. Ubezpieczonymi były dzieci, uczniowie oraz słuchacze zakładów kształcenia nauczycieli w rozumieniu przepisów o systemie oświaty, nie pozostający na wyłącznym utrzymaniu osoby podlegającej ubezpieczeniu, studenci i słuchacze studiów doktoranckich, nie pozostający na wyłącznym utrzymaniu osoby podlegającej ubezpieczeniu, osoby pobierające stypendium sportowe po ukończeniu 15 roku życia, nie objęte ubezpieczeniem zdrowotnym z innego tytułu.

Bezrobotni, kombatanci, osoby korzystające z urlopu wychowawczego, osoby duchowne oraz słuchacze Państwowej Szkoły Administracji Publicznej korzystały z ubezpieczenia zdrowotnego na mocy art. 8 ust. 12, 13, 14 15, 16 i 17 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym. Wyżej wymienione osoby były objęte ubezpieczeniem zdrowotnym z dniem zgłoszenia się do ubezpieczenia zdrowotnego i opłacenia składki a przestawały być ubezpieczone z dniem złożenia wniosku o rezygnację z ubezpieczenia zdrowotnego. Należy wspomnieć, iż dla każdej grupy ludności obowiązek ubezpieczenia posiadał różną podstawę prawną w zakresie reguł, trybu oraz terminów

448 Ustawa z dnia 6 lutego 1997 roku o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym Dz. U. 1997, Nr 28, poz. 153 ze zm.

162

zgłaszania do ubezpieczenia 449 . Dla pracowników, rolników, osób prowadzących działalność gospodarczą, osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej, członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych, osób duchownych, twórców i adwokatów obowiązek ubezpieczenia powstawał i wygasał w terminach określonych w przepisach o ubezpieczeniu społecznym pracowników a w stosunku do rolników w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników. W przypadku żołnierzy i funkcjonariuszy służb mundurowych powstaje z dniem nawiązania stosunku służbowego a wygasa z dniem jego ustania. Obowiązek ubezpieczenia senatorów i posłów powstaje z dniem otrzymania uposażenia, a wygasa z dniem zaprzestania pobierania uposażenia, w przypadku emerytów i rencistów powstaje on z dniem pobrania emerytury lub renty a wygasa z dniem pobierania świadczenia. Uczniowie objęci są ubezpieczeniem zdrowotnym w momencie przyjęcia do szkoły a przestają być ubezpieczeni z dniem ukończenia szkoły. U osób pobierających zasiłek przedemerytalny lub rentę socjalna obowiązek ubezpieczenia obejmuje okres pobierania zasiłku przedemerytalnego lub renty. Osoby korzystające z urlopów wychowawczych podlegały ubezpieczeniu wraz z dniem rozpoczęcia urlopu natomiast obowiązek ubezpieczeniowy wygasał w momencie zakończenia urlopu.

Ustawa o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym oprócz katalogu osób obligatoryjnie ubezpieczonych poruszała również kwestię osób fakultatywnie ubezpieczonych. Zgodnie z art. 9 niniejszej ustawy takie osoby mogły być ubezpieczone na podstawie pisemnego wniosku złożonego w kasie powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego ⁴⁵⁰. Dobrowolnie mogły się również ubezpieczyć cudzoziemcy przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie wizy pobytowej z prawem do pracy, karty stałego pobytu lub karty czasowego pobytu. Powyższa ustawa stanowiła, iż cudzoziemcy zatrudnieni w obcych przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, misjach, misjach specjalnych lub międzynarodowych instytucjach nie mogą podlegać ubezpieczeniu w Kasach Chorych, chyba że międzynarodowe umowy ratyfikowane przez RP stanowią inaczej.

Ustawodawca w ustawie o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym w trosce o członków rodziny ubezpieczonego wprowadził możliwość zgłaszania do ubezpieczenia członków rodziny, którzy nie byli objęci ubezpieczeniem. Jednakże ustawa posiadała wiele mankamentów dotyczących zakresu podmiotowego ubezpieczenia zdrowotnego. Jednym z

449

A. Koronkiewicz, W. Masłowski, System powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego, Warszawa 2002, s. 42

163

nich był brak przepisu zapewniającego młodym ludziom po skończonej edukacji ubezpieczenia zdrowotnego do czasu podjęcia przez nich pracy. Osoby w momencie ukończenia szkoły średniej lub studiów nie podlegali już ubezpieczeniu ponieważ w rozumieniu ustawy nie byli ani studentami ani uczniami. Kolejnym niedociągnięciem ustawy było niezagwarantowanie nieubezpieczonym kobietom w okresie ciąży i połogu bezpłatnej pomocy medycznej. To samo dotyczyło wydawania leków, które powinny być wydawane na takich samych zasadach co ubezpieczonym. Ustawa nie objęła ubezpieczeniem zdrowotnym żołnierzy odbywających zasadniczą służbę wojskową, przeszkolenia i ćwiczenia wojskowe, pełniących służbę wojskową w czasie mobilizacji i w czasie wojny.

4.3 Zakres przedmiotowy w świetle postanowień ustawy z dnia 6 lutego 1997