Postanowienia Okrągłego Stołu

W ramach zespołu gospodarki i polityki społecznej powstał Podzespół do spraw zdrowia pod przewodnictwem A. Wojtczaka ze strony koalicyjno- rządowej oraz Z. Kuratowskiej ze strony opozycyjno- solidarnościowej. Postulowano, że ówczesny system ochrony zdrowia nie odpowiada już ani warunkom ekonomicznym ani potrzebom społecznym. Potrzebne są zmiany ustrojowe, których konsekwencją będzie radykalna modyfikacja systemu zdrowotnego ³⁶⁴.

Zaproponowano ubezpieczeniowy model opieki zdrowotnej tym samym nawiązując do tradycji i założeń systemu ochrony zdrowia z II Rzeczypospolitej. Oznaczało to wówczas, iż miał być zasilany ze składek pracodawców i pracowników, miał reprezentować interesy i potrzeby zdrowotne wszystkich warstw społecznych oraz niwelować różnice między miastem a wsią. Zdaniem K. Prętkiego w celu zrealizowania efektywnych przeobrażeń funkcjonowania systemu opieki zdrowotnej należało położyć szczególny nacisk na stałe współdziałanie i kontrolę ze strony obywateli poprzez Sejm i

360 M. Kallas, Historia ustroju Polski X-XX w. Warszawa 1997, ss. 451-455 361 Ibidem

362 Stanowisko w sprawie reform politycznych, Okrągły Stół, oprac. K. Dubiński, Warszawa 1999, s. 554 także Porozumienia Okrągłego Stołu, Warszawa 6 luty- 5 kwietnia 1989 r. Olsztyn 1989, s. 5-6

363

K. Prętki, Przekształcenia systemu ochrony zdrowia w Polsce po II wojnie światowej, Poznań 2007, s. 79 364 A. Wojtczak, Kierunki reformy opieki zdrowotnej w świetle uzgodnień Podstolika Zdrowie obrad Okrągłego Stołu w XX rocznicę obrad Okrągłego Stół, „Prawo i Medycyna“ 1/2009 (34, vol.11)

137

jego organy, samorządy terytorialne, pracownicze i zawodowe oraz związki zawodowe w tym NSZZ „Solidarność„ 365 . Podzespół do spraw zdrowia zaprezentował zasady według których miał być tworzony nowy system opieki zdrowotnej. Jedną z nich było podkreślenie podmiotowości pacjenta i kadry medycznej, zagwarantowanie każdej jednostce dostępu do służby zdrowia niezależnie od jej statusu społecznego, poprawa jakości i efektywności leczenia, wolny wybór lekarza podstawowej opieki medycznej, zrównanie uprawnień wszystkich placówek służby zdrowia bez względu na ich formę własności. Natomiast w kwestii przekształceń zasad finansowania systemu ochrony zdrowia stwierdzono, że konieczna jest całkowita zmiana źródeł finansowania opieki medycznej. Według Krzysztofa Prętkiego do podstawowych założeń reformy systemu ekonomiczno-finansowego ochrony zdrowia powinno się zaliczyć przede wszystkim zapewnienie stabilnych źródeł zasilania finansowego, a także racjonalizację wykorzystania posiadanych zasobów i poprawę efektywności pracy 366

.

W kwestii polskiej gospodarki, podczas obrad Okrągłego Stołu stwierdzono, że konieczna jest zmiana jej mechanizmów i funkcjonowania. Zapadły decyzje dotyczące m.in. zasad swobodnego kształtowania się struktury własnościowej, wprowadzenia gospodarki rynkowej i konkurencji, likwidacji systemu nakazowo-rozdzielczego, jednolitej polityki finansowej wobec przedsiębiorstw 367. W zespole reform politycznych Okrągłego Stołu uzgodniono, że: „podstawą porozumienia są zasady przyszłego systemu politycznego wypływające z niezbywalnego prawa obywatela do życia w państwie, które w pełni urzeczywistnia suwerenność narodu” 368

. Oznaczało to, iż reforma systemu politycznego miała mieć charakter ewolucyjny a jej nadrzędnymi celami były: pluralizm polityczny, który głosił wielość partii w państwie. Istotnym miernikiem pluralizmu politycznego jest swoboda działania opozycji. Zasada ta zakłada wolność tworzenia ugrupowań politycznych i konkurencję różnych partii bez wytwarzania prawnie uprzywilejowanej pozycji dla jednej z nich. Pluralizm polityczny wywodzi się z idei wolności jednostki oraz równości wszystkich obywateli w suwerennym i zróżnicowanym społeczeństwie demokratycznym³⁶⁹. W zespole reform politycznych skonstatowano, iż potrzebny jest

365 K. Prętki, Przekształcenia systemu ochrony zdrowia w Polsce po II wojnie światowej, op. cit., s. 77-80 366 Ibidem

367 Protokół końcowy Podzespołu do spraw Zdrowia [w:] Polska Agencja Prasowa, Okrągły Stół cz. II seria monograficzna nr 9-10 (262-263), Warszawa 1989, s. 174-175: Protokół końcowy Podzespołu do spraw Zdrowia., Porozumienia Okrągłego Stołu Warszawa 6 luty-5 kwietnia 1989, s. 217-218

368 Porozumienia Okrągłego Stołu, Warszawa 6 luty- 5 kwietnia 1989 r. Olsztyn 1989 s. 5-6 369 J. Reykowski, Okrągły Stół. Droga do demokratycznej Polski, Warszawa 2010, s. 100

138

polityczny kompromis, który skonkretyzuje wspólne cele i dążenia a mianowicie demokratyczną, niepodległą i silną Polskę. Jej fundamentem będzie wolność słowa, demokratyczny tryb powoływania wszystkich obywatelskich organów władzy państwowej, niezawisłość sądów, pełny katalog praw i wolności człowieka a także silny samorząd terytorialny, który zdemokratyzuje państwo polskie³⁷⁰.

W zespole pluralizmu związkowego Okrągłego Stołu stwierdzono, iż zachodzi potrzeba tworzenia i swobodnego organizowania się w związki zawodowe. Prawo to stanowi odzwierciedlenie funkcjonowania demokracji, społeczeństwa otwartego i pluralizmu politycznego, każdy obywatel ma prawo do swobodnego zrzeszania się z innymi, włącznie z prawem do tworzenia związków zawodowych i partii politycznych.

Innymi postanowieniami Okrągłego Stołu było utworzenie Senatu z liczbą 100 senatorów oraz wybory większościowe (po 2 senatorów z każdego województwa, a w woj. warszawskim i katowickim po 3). Kolejną decyzją Okrągłego Stołu było stworzenie urzędu Prezydenta PRL, wybieranego przez Zgromadzenie Narodowe na 6-letnią kadencję, zmiana prawa o stowarzyszeniach, która umożliwiłaby rejestrację Solidarności oraz dostęp opozycji do mediów371

.

Konsekwencją kompromisów politycznych zawartych podczas obrad Okrągłego Stołu były wybory kontraktowe do Sejmu i wolne wybory do Senatu, które odbyły się 4 czerwca 1989 roku³⁷². Frekwencja w tych wyborach była bardzo wysoko, sięgała 62% uprawnionych do głosowania. Strona opozycyjno-solidarnościowa zdobyła wówczas 160 mandatów zdobywając tym samym ok 70% ważnie oddanych głosów. Natomiast strona rządowa zdobyła tylko 3 mandaty. W Senacie pierwsza strona zdobyła 92 mandatów a druga nie zdobyła żadnego 373. Wyniki wyborów w 1989 roku stanowiły przełom w historii powojennej Polski w aspekcie całkowitego zerwania z ustrojem realnego socjalizmu i z ideologią marksizmu-leninizmu i totalnej porażki partii PZPR.

Porozumienia Okrągłego Stołu miały znaczenie historyczne, zapoczątkowały pokojowe przemiany ustrojowe ku demokracji i gospodarce wolnorynkowej. Dnia 29

370 A. Garlicki, Rzecz o okrągłym Stole, Warszawa 2003 s. 200; szerzej: A. Wojtczak, Kierunki reformy opieki zdrowotnej w świetle uzgodnień, Podstolika Zdrowie obrad Okrągłego Stołu w XX rocznicę obrad Okrągłego Stół, „Prawo i Medycyna” 1/2009 (34, vol.11), s. 23-33

371 M. Chmaj, Od stanu wojennego do okrągłego stołu. Geneza transformacji polityczno-ustrojowej w Polsce. Polska w procesie przeobrażeń ustrojowych pod redakcją S. Wróbla, Katowice 1998, s. 49-55

372 M. Chmaj, Sejm kontraktowy w transformacji systemu politycznego Rzeczypospolitej Polskiej, Lublin 1996, s. 49-50

373 R.Chruściak, Wybory parlamentarne i prezydenckie [w:] Przeobrażenia ustrojowe w Polsce pod red. E. Zielińskiego, Warszawa 1993, s. 130-134

139

grudnia 1989 roku Sejm dokonał zmian w konstytucji, które oficjalnie położyły kres istnieniu Polski Ludowej ³⁷⁴. Nazwa państwa została zmieniona na Rzeczpospolitą Polską, która jest państwem demokratycznym, czyli takim, w którym władzę zwierzchnią sprawuje naród przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio. Wprowadzono pluralizm polityczny postulujący rozwój różnych partii politycznych i przekreślający zasadę dominacji jednego ugrupowania politycznego. Wykreślono artykuły z Konstytucji o socjalizmie i gospodarce planowej a zasady gospodarki rynkowej, wolnego rynku i swobody działalności gospodarczej stały się trzonem demokratycznego ustroju państwa 375

. Przemiany ustrojowe w wolnej Polsce zaakcentowano przywróceniem dawnego godła państwowego-orła w koronie. Fundamentalną zmianą było wprowadzenie nowych przepisów dotyczących wyboru prezydenta na mocy nowelizacji ustawy zasadniczej z 27 września 1990 roku. Według jej przepisów prezydent jest wybierany przez Naród a nie przez Zgromadzenie Narodowe ³⁷⁶.

2. Konstytucyjne podstawy ochrony zdrowia w początkowym okresie