Podobszary z walorami rolno-leśnymi (produkcyjnymi)

W rozdz. 2.2.2. wśród podobszarów typu rolno-leśnego wskazałem następujące ich kategorie: gleby wymagające szczególnej ochrony, lasy, lasy w stanie zmian, sady oraz rybne stawy hodowlane. Wymienione podobszary są jednocześnie produkcyjnymi, lub potencjalnie produkcyjnymi. Przypisałem im wartości. W przypadku tej samej kategorii waloru, inne gdy występuje ona poza podobszarami z walorami typu ekologicznego, a inne w obrębie takich podobszarów. Z tego powodu, obiekty graficzne kaŜdej z wymienionych kategorii podobszarów muszą utworzyć odrębne warstwy tematyczne. Wyznaczenie podobszarów z walorami rolno-leśnymi wymaga zatem utworzenia najpierw roboczych warstw tematycznych.

Robocze warstwy tematyczne, odrębne dla kaŜdej kategorii waloru, moŜna utworzyć korzystając z podglądu rastra podkładu topograficznego. Jeśli taki podkład zarchiwizowano w systemie cyfrowym, moŜna zakupić potrzebne warstwy i uŜyć ich jako warstwy robocze. W rozdz. 3.3.5. wskazywałem na taką moŜliwość.

W przypadku gleb naleŜy dotrzeć do informacji o glebach wymagających szczególnej ochrony. Zdefiniowałem je w rozdz. 2.2.2. Instytut Upraw i NawoŜenia w Puławach

dysponuje danymi na temat ich występowania. Zarchiwizowano je tam takŜe w systemie cyfrowym. MoŜna by zatem zakupić je i zaimportować do odpowiednich warstw tematycznych.

W przypadku lasów w stanie zmian granice ich występowania moŜna zidentyfikować

na rastrze podkładu topograficznego. W tym celu naleŜy je skonfrontować z obrazem zagospodarowania stanowiącym podkład mapy „Ostoje przyrody w Polsce” 1:750 000 (Dyduch-Falniowska i in. 1999). PoniewaŜ obiekty te zajmują relatywnie niewielkie powierzchnie, w stosunku do ogólnej powierzchni lasów, proponowany sposób przenoszenia ich do odrębnej warstwy tematycznej wydaje się optymalny. Obiekty, o których mowa, moŜna równieŜ zaimportować bezpośrednio do warstwy tematycznej z systemu CORINE Land Cover. MoŜe to jednak wiązać się z dodatkowymi kosztami.

Docelowe warstwy tematyczne naleŜy utworzyć z warstw roboczych. Ich wyznaczenie

polega na podziale obiektów graficznych kolejnych warstw roboczych pomiędzy dwie docelowe warstwy tematyczne. W celu wykonania tego zadania naleŜy z pomocą programu MapInfo Professional utworzyć roboczą powierzchnię podziału. Wymaga to wykonania kilku

czynności. Najpierw trzeba skopiować podobszary z poszczególnymi kategoriami walorów typu ekologicznego, utworzone juŜ uprzednio. Przy kopiowaniu naleŜy pominąć jedynie te,

w których jednoczesne spełnianie funkcji produkcyjnej i ochronnej jest wykluczone. Są to następujące obiekty lub tereny prawnie chronione: rezerwaty przyrody, pomniki przyrody, zabytkowe parki, aleje wpisane do rejestru zabytków, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe i uŜytki ekologiczne. Następnie, skopiowane obiekty naleŜy połączyć w roboczą powierzchnię podziału. UmoŜliwi ona podział analizowanego obszaru na dwie części.

W jednej części, docelowe warstwy tematyczne staną się zbiorami obiektów graficznych danej kategorii waloru, występujących w obrębie podobszarów z walorami typu ekologicznego. W drugiej - zbiorami obiektów tej samej kategorii, połoŜonych w pozostałej części analizowanego obszaru.

Najbardziej pracochłonne jest wyznaczanie docelowych warstw tematycznych podobszarów z glebami - poza i w obrębie podobszaru z walorami typu ekologicznego.

Roboczą warstwę tematyczną podobszaru z glebami moŜna przygotować korzystając z map glebowo-rolniczych Instytutu Upraw i NawoŜenia Gleb w Puławach. Musi ona obejmować kompleks trwałych uŜytków zielonych bardzo dobrych i dobrych oraz kompleksy produkcyjne orne: pszenny bardzo dobry i dobry na glebach klas I i II, pszenny wadliwy oraz Ŝytni bardzo dobry na glebach klas II i IV. Potrzebne fragmenty mapy moŜna skopiować sposobem ręcznym. Odpowiednią warstwę tematyczną, wykonaną w wersji cyfrowej, moŜna takŜe zakupić we wskazanym Instytucie, o czym juŜ wspomniałem.

Z roboczej warstwy tematycznej podobszaru z glebami naleŜy usunąć podobszary kolidujące z jego funkcją produkcyjną. Są to utworzone juŜ uprzednio podobszary: uzdrowiskowo-sanatoryjne, szpitali, ośrodków zdrowia lub zakładów opieki, wielogodzinnego pobytu dzieci i młodzieŜy, mieszkalne skupione, a takŜe handlowo -usługowo-przemysłowe. Są to takŜe podobszary: lasów, sadów i rybnych stawów hodowlanych, zarówno w obrębie podobszarów z walorami typu ekologicznego jak i poza nimi. Z pomocą programu MapInfo Professional naleŜy kolejno je kopiować i skopiowanymi obiektami wycinać roboczą warstwę tematyczną podobszaru z glebami. Tak zmodyfikowaną warstwę tematyczną naleŜy następnie podzielić na dwie docelowe części. W tym celu wykorzystuje się utworzoną juŜ uprzednio roboczą powierzchnię podziału. W jednej części docelową warstwę tematyczną utworzą gleby występujące poza podobszarem z walorami typu ekologicznego. W drugiej - gleby w podobszarze z takimi walorami.

W przypadku obszaru krakowskiego, dla utworzenia roboczej warstwy tematycznej podobszaru z glebami skorzystałem z nie publikowanej mapy gleb ochronnych. Wykonano ją na podstawie map IUNG z Puław (Manecki i in. 1996).

W przypadku obszaru skierniewickiego, dla utworzenia roboczej warstwy tematycznej podobszaru z glebami skorzystałem z „Mapy glebowo-rolnej woj. skierniewickiego” 1:100 000, z 1989 r. Wykonano ją w IUNG w Puławach. Dla części analizowanego obszaru, połoŜonej poza terenem województwa skierniewickiego, skorzystałem z arkuszy C3 Płock i D3 Łódź „Mapy gleb Polski” 1:300 000. Wydał ją IUNG w Puławach w 1984 r. Przyjąłem, iŜ odpowiadnikami gleb chronionych są pokazane na niej: gleby brunatne ([1] cięŜkie - wytworzone z glin zwałowych oraz z piasków naglinowych i naiłowych; [2] wytworzone z iłów róŜnych formacji geologicznych; [3] wytworzone z utworów

pyłowych wodnego pochodzenia), gleby bielicowe ([1] lekkie i średnie - wytworzone z glin

zwałowych oraz z piasków naglinowych i naiłowych; [2] wytworzone z utworów pyłowych

wodnego pochodzenia) oraz czarne ziemie ([1] wytworzone z glin i iłów róŜnego

pochodzenia; [2] wytworzone z utworów pyłowych).

***

Przykładowe efekty graficzne powyŜszych prac ilustrują „Mapa walorów rolno -leśnych w krakowskim obszarze modelowym” i „Mapa walorów rolno-leśnych w skierniewickim obszarze modelowym”. W przypadku obszaru krakowskiego podobszary z lasami i sadami pokazałem bez rozróŜnienia, gdyŜ dominują w nim lasy. Ze względu na sadowniczą specyfikę obszaru skierniewickiego, podobszary z sadami i podobszary z lasami przedstawiłem na mapie osobno. Nie występują w nim podobszary z lasami w stanie zmian.

, 5a 5b 4a 4b KRAKÓW Opracowanie: R. Skrzypczak

(na podstawie map 2 i 1 D. Grodeckiego i in. 2000)

MAPA WALORÓW

W KRAKOWSKIM

ROLNO-LEŚNYCH

OBSZARZE MODELOWYM

K R A K Ó W K R A K Ó W K R A K Ó WK R A K Ó W_{K R A K Ó W}K R A K Ó WK R A K Ó WK R A K Ó WK R A K Ó W

Wisła Wisła WisłaWisła_WisłaWisłaWisłaWisłaWisła

Wisła Wisła WisłaWisła_WisłaWisłaWisłaWisłaWisła

B ia_łu ch a(P r_ą dn_ik ) B ia_łu ch a(_P r_ą dn ik₎ B ia łu ch a(_P r_ą dn ik) B ia_łu ch a(P r_ą dn_ik ) B ia łu ch a(_P r_ą dn ik) B ia_łu ch a(P r_ą dn_ik ) B ia_łu ch a(_P r_ą dn ik₎ B ia łu ch a(_P r_ą dn ik) B ia_łu ch a(_P r_ą dn ik₎

,

Mapa walorów rolno-leśnych w krakowskim obszarze modelowym

(nowa wersja graficzna mapy D. Grodeckiego i in. 2000 – mapy 2, poszerzona o informacje z mapy 1, opracowanej na podstawie danych: A. Liro [red.] oraz J. Szackiego [red.] i in. 1995, A. Maneckiego i in. 1996, Arkuszy [M-34-61/62, M-34-63/64, M-34-73/74, M-34-75/76] mapy... 1997, A. Falniowskiej-Dyduch i in. 1999)

Legenda

Gleby wymagające szczególnej ochrony (kompleksy produkcyjne orne: pszenny bardzo dobry i dobry na glebach klas I i II, pszenny wadliwy oraz Ŝytni bardzo dobry na glebach klas III i IV):

1a – poza podobszarami o walorach ekologicznych;

1b – w podobszarach o walorach ekologicznych za wyjątkiem ’mniejszych’ obiektów prawnie chronionych (vide punkt 8b legendy „Mapy walorów ekologicznych w krakowskim obszarze modelowym”).

Lasy produkcyjne lub potencjalnie produkcyjne oraz sady: 2a – poza podobszarami o walorach ekologicznych;

2b – w podobszarach o walorach ekologicznych za wyjątkiem ’mniejszych’ obiektów prawnie chronionych (vide punkt 8b legendy „Mapy walorów ekologicznych w krakowskim obszarze modelowym”);

2c – las w stanie zmian wywołanych antropopresją. Rybne stawy hodowlane:

3a – poza podobszarami o walorach ekologicznych; 3b – w podobszarach o walorach ekologicznych. Podobszary pominięte w analizie:

4a – zabudowa miejska Krakowa (zwarta); 4b – sztuczny Zbiornik Dobczyce.

Wybrane elementy topograficzne: 5a – rzeka;

Mapa walorów rolno-leśnych w skierniewickim obszarze modelowym

(opracowano na podstawie danych: Arkuszy [C3 i D4] map... 1984, Mapy glebowo-rolnej... 1989, Arkusza [M-34-137/138] mapy... 1994, Arkusza [M-34-3/4] mapy... 1996, Studium... 1996, Archiwalnych map... 1997, Arkuszy [M-34-5/6 i M-34-135/136] mapy... 1997, I. Głowackiej i in. 1998, B. Króla i in. 1998, A. Falniowskiej-Dyduch i in. 1999)

Legenda

Gleby wymagające szczególnej ochrony (kompleks trwałych uŜytków zielonych bardzo dobrych i dobrych oraz kompleksy produkcyjne orne: pszenny bardzo dobry i dobry na glebach klas I i II, pszenny wadliwy oraz Ŝytni bardzo dobry na glebach klas III i IV):

1a – poza podobszarami o walorach ekologicznych;

1b – w podobszarach o walorach ekologicznych za wyjątkiem ’mniejszych’ obszarów i obiektów prawnie chronionych (vide punkty 4a-f legendy „Mapy walorów ekologicznych w skierniewickim obszarze modelowym”).

Lasy produkcyjne lub potencjalnie produkcyjne:

2a – poza podobszarami o walorach ekologicznych;

2b – w podobszarach o walorach ekologicznych za wyjątkiem ’mniejszych’ obszarów i obiektów prawnie chronionych (vide punkty 4a-f legendy „Mapy walorów ekologicznych w skierniewickim obszarze modelowym”).

Sady:

3a – poza podobszarami o walorach ekologicznych; 3b – w podobszarach o walorach ekologicznych. Rybne stawy hodowlane:

4a – poza podobszarami o walorach ekologicznych; 4b – w podobszarach o walorach ekologicznych. Wybrane elementy topograficzne:

5 – zabudowa zwarta i rozproszona większych miast; 6 – główne rzeki.