We wstępie do tej publikacji zaznaczyłam, że nauka o książce wyka
zuje słabe zainteresowanie dokum entam i życia społecznego, które sta
nowią specyficzne w form ie i treści dokumenty, niosące wiele różnorod
nych informacji. Istotnie, dokonane w trakcie pracy nad tą publikacją rozpoznanie zagadnień związanych z tymi dokum entam i wykazuje, że zarówno rozważania teoretyczne, jak i działania praktyczne w bibliote
kach opierają się na bardzo szczupłej literaturze przedm iotu i ciągle jeszcze bardzo zróżnicowanych doświadczeniach bibliotekarskich.
Podjęte przez auto rk ę badania ujawniły, że w teoretycznych dzia
łaniach bibliologów, bibliotekarzy nastąpiło niewiele zm ian od czasu pierwszej ogólnopolskiej konferencji zorganizow anej przez Z N iO (1969 r.), która wyraźnie sygnalizowała problem y związane z d o k u m entam i życia społecznego w polskich powojennych zbiorach biblio
tecznych, archiwalnych i muzealnych. Także dla działań praktycz
nych, głównie w bibliotekach m inione trzydziestolecie okazało się m ało owocne, bo biblioteki nadal sam otnie rozwiązywać m uszą p ro blemy tak istotne, jak:
- zwiększająca się w każdym roku produkcja dokum entów życia społecznego,
- nowe dziedziny aktywności ludzkiej, których konsekwencją sta
nowią wydawnictwa ulotne z nieznanych wcześniej grup tematycznych, - nowe, niegraficzne form y m ateriałów niekonw encjonalnych, - konieczność w prow adzenia zm ian w sposobach zdobywania, se
lekcji, opracow ania i udostępniania dokum entów życia społecznego oraz określenia standardów w tym zakresie,
- p o tr z e b a inform ow ania różnych środowisk o zgrom adzonych kolekcjach,
- rozwinięcie w spółpracy m iędzybibliotecznej w zakresie do k u mentów życia społecznego,
- przyjęcie ujednoliconej term inologii dotyczącej wydawnictw niekonwencjonalnych w aspekcie unifikacji,
- m erytoryczne przygotowanie polskich bibliotek gromadzących dokum enty życia społecznego do konfrontacji z bibliotekam i zagra
nicznymi, z uwzględnieniem projektu stw orzenia światowej sieci zdal
nego u dostępniania zbiorów nietradycyjnych.
Zw iększająca się w każdym roku produkcja druków niekonw en
cjonalnych wymusza na bibliotekach, które grom adzą dokum enty ży
cia społecznego decyzje w zakresie nasilonej selekcji napływających dokum entów . Postulow any jeszcze w latach sześćdziesiątych podział bibliotek grom adzących dokum enty życia społecznego na dwie grupy zakładał, że pierwszą grupę stanowić powinny Biblioteka N arodowa i B iblioteka Jagiellońska, także inne biblioteki uniwersyteckie i bi
blioteki o zasięgu ogólnokrajow ym i. W tych bibliotekach, powiększa
jących zbiory dokum entów życia społecznego w oparciu o egzem plarz obowiązkowy, selekcja napływających dokum entów musi być oparta na jasno określonych kryteriach tem atycznych oraz ustalonym profi
lu grom adzenia. W drugiej grupie bibliotek znalazły się placówki, w których nabywanie dokum entów życia społecznego odbywa się drogą kupna, wymiany, darów. D la tych bibliotek bardzo ważne są kontakty z instytucjam i wytwarzającymi dokum enty niekonw encjo
nalne, m odyfikowane stale sposoby docierania do źródeł powstawa
nia dokum entów życia społecznego oraz spraw na, niezbyt liczna, ale k o m p eten tn a kadra biblioteczna. W arto pam iętać jednak, że najbar
dziej spraw ne, kom pletn e grom adzenie, różnym i sposobam i nie daje gwarancji uchwycenia całości m ateriałów i powstające luki m ateriało
we m ogą być u zupełniane przez inne, m niejsze biblioteki w spółpra
cujące w zakresie g rom adzenia dokum entów życia społecznego z większymi książnicam i. Uniwersalizm bibliotek, także w zakre
sie dokum entów życia społecznego jest ju ż przeżytkiem, a spe
cjalizacja zbiorów koniecznością2. Wykluczyć też należy rywali
zację w grom adzeniu dokum entów życia społecznego^.
Nowe dziedziny aktywności ludzkiej wymuszają tworzenie doku
m entów z nieznanych wcześniej grup tematycznych. Widoczne jest to zwłaszcza w krajach zachodniej Europy, gdzie dokum entacją ulotną objęte są np. nowoczesne środki transportu, usługi oraz sprzęt elek
troniczny najnowszej generacji, obce kulturow o elem enty adaptow ane przez społeczeństw a Z achodu, tj. mangi wydawane w Kanadzie. Z za
gadnieniem tym związany jest też problem odkrywania nie znanych do
1 W. Sokołow ska: D o k u m e n ty życia społecznego... Op. cit., s. 44-45.
2 E. C hełstow ski: D o k u m e n ty życia społecznego... Op. cit., s. 22.
Rywalizację w ykluczał już w 1969 r. Z. Jabłoński. Zob.: D o k u m e n ty życia społecznego... Op. cit., s. 77.
tej pory zbiorów dokum entów ulotnych w bibliotekach specjalistycz
nych, np. w Bibliotece Szkoły Głównej i Statystyki w Warszawie^.
Równie kłopotliwe, co kuszące dla wielu bibliotek grom adzących dokum enty życia społecznego są nowe, niegraficzne form y do ku m en tów niekonwencjonalnych. N ależą do nich m. in. karty m agnetyczne i chipowe czy dokum enty zapisane na dyskach oraz płytach kom pak
towych. Te m ateriały wymuszać b ędą nie tylko specyficzne zasady grom adzenia ale także przechowywania i konserwacji, do czego pol
skie biblioteki nie są dobrze przygotowane. Zdecydow anie lepiej ra dzą sobie z tymi problem am i biblioteki zachodnie oraz prywatni ko lekcjonerzy. Nowoczesne zbiory posiada np. sieciowy klub dokum en
tów życia społecznego In tern et Postcard & Collectible Club^.
Napływanie dużej ilości dokumentów życia społecznego do książnic, zmieniające się formy tych dokumentów, wprowadza
nie nowych sposobów zdobywania dokumentów życia społeczne
go, ustalanie zasad selekcji i opracowania oraz norm udostęp
niania wywołuje konieczność wytworzenia pewnych standardów w tych działaniach. W ypracowane przez biblioteki m etody selekcji dokum entów życia społecznego oraz sposoby grupowego opracow a
nia podnoszą wartość źródłową posiadanych kolekcji, ale wymagają też stosowania jednolitych zasad opracow ania, na które winna składać się ewidencja sumaryczna dokum entów , trafna klasyfikacja, wykona
nie opisów katalogowych do k arto tek i indeksów oraz przygotowanie dokum entów życia społecznego w grupach rzeczowych^.
Ponadto tradycyjne opracow anie dokum entów zastąpić musi w niedługim czasie opracow anie kom puterow e. Standaryzacji wyma
ga więc system klasyfikacji i katalogow ania dokum entów życia spo
łecznego, co musi być procesem przem yślanym i uzgodnionym ze wszystkimi bibliotekam i grom adzącym i dokum enty niekonw encjo
nalne. Biblioteki krajów zachodnich, głównie W ielkiej Brytanii, wprowadziły już standardy selekcji i opracow ania dokum entów , które unifikują opracow anie druków za pom ocą form atu Allegro^.
Ponadto tylko szybka bibliograficzna rejestracja, z wykorzystaniem narzędzi elektronicznych, wszystkich powstających na bieżąco do k u m entów życia społecznego m oże zmniejszyć luki m ateriałow e w ko
lekcjach.
J. Tomaszewski: Rec. D o k u m e n ty życia społecznego Ż y d ó w p o ls k ic h . „B iu
letyn Informacyjny B iblioteki N arodow ej”. Warszawa 1999, nr 3/150/99 s. 54-55.
http://ww w .lookasbooks.com /part8.htm
^ I. Major: D yskusja. W: D o k u m e n ty życia społecznego... O p. cit., s. 74.
^ Patrz A neks.
w świetle przedstaw ionej w rozdziałach poprzednich praktyici niedostatecznej informacji o zbiorach dokum entów życia społeczne
go, problem inform ow ania różnych środowisk o zgrom adzonych ko
lekcjach nabiera szczególnej ważności. W czasie w spom nianej już w ielokrotnie konferencji zorganizow anej przez Bibliotekę Z akładu N arodow ego im. Ossolińskich we W rocławiu już w 1969 r. sform uło
wany został postulat przygotow ania inform atora o bibliotekach zaj
m ujących się grom adzeniem dokum entów życia społecznego. Na uży
tek tejże konferencji sporządzony został wykaz po nad 50 polskich bibliotek posiadających dokum enty życia społecznego, ale nie znala
zły się w nim wszystkie placówki. I tu sytuacja nie uległa większym zm ianom do chwili obecnej. W ykonany przeze m nie współczesny wykaz bibliotek grom adzących dokum enty życia społecznego zawiera 40 bibliotek i innych instytucji, które odpowiedziały na rozesłane ankiety. N ie jest to jed n a k wykaz pełny. Skoro nie istnieje jeszcze uśw iadom iona szerzej p o trzeb a w zajem nego inform ow ania się p o m iędzy polskim i bibliotekam i o posiadanych zbiorach, tym mniejszy jest przepływ inform acji na tem at dokum entów życia społecznego pom iędzy bibliotekam i, archiwam i, m uzeam i, galeriam i, zbioram i prywatnym i.
Poważnym m ankam entem polskiej praktyki bibliotekarskiej je st słab a w spółpraca międzybiblioteczna w zakresie druków ulotnych, w obu aspektach, tak teoretycznym jak praktycznym.
Z e środow iska bibliotekarzy wychodzą nadal aktualne postulaty usta
lenia zasad w spółpracy obejm ującej zunifikow anie sposobów grom a
dzenia dokum entów życia społecznego, klasyfikacji i opracowania, także zasad przechow yw ania i konserw acji. D użym problem em w polskim bibliotekarstw ie w odniesieniu do dokum entów życia społecznego jest w ypracow anie wspólnych m etod inform ow ania o d rukach efem erycznych i zasad elektronicznego rozprow adzania oraz wymiany inform acji. Dotychczasowe działania bibliotek w Pol
sce na tym polu są zbyt m ałe, choć pewne zwiastuny przyszłej zorga
nizow anej w spółpracy pojaw iają się w pracy Biblioteki Narodowej, B ib lio tek i Z a k ła d u N aro d ow ego im. O ssolińskich, B iblioteki U niw ersytetu im. M ikołaja K opernika w T o ru n iu ^ . Trzydzieści lat tem u środow isko bibliotekarskie postulow ało, aby współdziałania m iędzy bibliotekam i oraz bibliotek z archiwami i m uzeam i skupić w okół takich zagadnień jak:
^ D o k u m e n ty życia sp o łeczn eg o Ż y d ó w p o lsk ic h 1918-1939 w Z b io ra ch B iblio
te k i N a ro d o w e j. W arszawa 1999; http://w w w .oss.w roc.pl/dzs/fotogr.ssi; A . Supru- niuk; O p. cit., s. 307-309.
1. w spółpraca w zakresie protilow , zasad i sposobow grom adze
nia dokum entów życia społecznego.
2. Unifikacja podstawowych elem entów opisu bibliograficznego 1 katalogowego.
3. W ymiana dokum entów życia społecznego.
4. W spółpraca z zagranicą w zakresie inform acji o dokum entach życia społecznego.
5. Stworzenie centralnego katalogu dokum entów życia społecz
nego.
6. D rukow anie katalogów dokum entów życia społecznego^.
Do chwili obecnej zrealizowano niewiele spośród przedstaw io
nych postulatówio. D o zaprezentow anej zaś listy trzeba dopisać wy
korzystanie elektronicznych narzędzi do obsługi dokum entów życia społecznego poczynając od grom adzenia aż do inform acji oraz pow o
łanie oddzielnego czasopisma pośw ięconego dokum entom życia spo
łecznego, czy też zaktywizowania na tym polu towarzystw bibliolo- gicznych. W tym zakresie biblioteki zagraniczne m ają zdecydow anie większe doświadczenia i efekty, czego przykład m oże stanow ić p ro jek t digitalizacji zbiorów Johna Joh n so n a w B ibliotece Bodlejańskiej oraz przygotowywanie m echanizm ów zdalnego dostępu do zbiorów dokum entów efem erycznych poprzez sieć w A ustralii^i. W przyszło
ści usługi sieciowe w zakresie udostępniania dokum entów życia spo
łecznego m ają zam iar realizować wszystkie biblioteki z a c h o d n i e i ^ .
Nie mniej ważnym działaniem bibliotek na polu dokum en
tów życia społecznego jest wypracowanie jednolitej term inologii, także międzynarodowej, odnoszącej się do dokumentów efem e
rycznych. Dotyczy to nie tylko definicji pojęcia, ale także czynności wykonywanych przy grom adzeniu, opracow aniu, przechowywaniu i informacji o m ateriałach niekonw encjonalnych oraz m. in. jed n o li
tego nazewnictwa w odniesieniu do form dokum entów . D ośw iadcze
nia bibliotek polskich w zakresie dokum entów życia społecznego publikowane na łam ach czasopism n a u k o w y c h ^ ^ wskazują wielką potrzebę podjęcia działań w kierunku uniHkacji tych przedsięwzięć.
Biblioteki zagraniczne zgrom adziły już szereg doświadczeń w
zakre-^ W. Sokołow ska: D o k u m e n ty życia społecznego... Op. cit., s. 54.
10 Z ob. przypis nr 8 s. 170.
Ч M. D ew e, P. Drew: The collection o f printed... O p. cit., s. 133-135.
'2 Ibidem.
T. Sm olarczykowa: O pracow anie d o k u m e n tó w życia społecznego w B ib lio tece Jagiellońskiej. „B iuletyn B iblioteki Jagielloń sk iej” 1976, R. 26; A . Supru- niuk: D o k u m e n ty życia społecznego... Op. cit., s. 307-309.
Sie ustaleń term inologicznych, m. in. upowszechniono i ujednolicono nazewnictwo m ateriatów niekonwencjonalnych^^.
N ajtrudniejszym bodaj, bo wymagającym dłuższego czasu i zaangażow ania się środowisk bibliotekarskich zadaniem , które będzie przyszłym udziałem bibliotek jest merytoryczne przygotowanie bibliotek polskich gromadzących dokumenty ży
cia społecznego do nadchodzącej konfrontacji z biblioteliami zagranicznym i. Większość bibliotek naukowych w Polsce w zakresie zbiorów konwencjonalnych powoli przystosowuje się do rozwiązań obowiązujących w bibliotekach zagranicznych. Aby ta konfrontacja nie stała się katastrofą dla polskich książnic należy uruchomić działania, 0 których napisałam wyżej. W chwili obecnej, w zakresie dokum entów życia społecznego, biblioteki polskie od zagranicznych różnią się:
1. M niejszą ilością sposobów zdobywania dokum entów życia spo
łecznego.
2. B rakiem specjalistycznych czasopism w zakresie druków ulot
nych.
3. N iedostatecznym przygotowaniem do konieczności poszerze
nia profilu grom adzenia o nieznane wcześniej formy m ateriałów ulotnych.
4. B rakiem projektów badawczych odnoszących się do dokum en
tów efem erycznych.
5. B rakiem szkoleń i konferencji naukowych z zakresu teorii 1 praktyki działań z drukam i niekonw encjonainym ii^ oraz brakiem działań integrujących przynajm niej zinstytucjonalizowane środowi
ska grom adzące dokum enty życia społecznego^^.
6. B rakiem szerokiej, masowej inform acji o gromadzonych w bi
b liotekach d o ku m en tach nietradycyjnychi^.
14 Ch. M ak ep eace: O p. cit., s. 5-9.
i'’ N p. opisyw any wyżej projekt dotyczący digitalizacji Kolekcji Johna Johna- sona w B ib lio tece B odlejańskiej w O xfordzie czy projekt badawczy zrealizow any przez M . D e w e oraz P. D rew z W ielkiej Brytanii, którzy badali australijskie d o kum enty życia sp o łeczn eg o . W: M. D ew e, P. D rew: The C ollection o f P rinted E p h em era ... O p. cit., s. 123-135.
N p. konferencja „Philadelphia A rea C onsortium o f Special C ollections Li
braries” (PA C SC L), która odbyła się w Filadelfii w dniach 4-6 września 1994 r.
i dotyczyła wym iany uwag w zakresie organizacji kolekcji efem eryd w bibliotekach, archiwach oraz w zbiorach prywatnych. W: A . M. McColl: Introduction to P A C S A L conference on ephem era. „Popular Culture in Libraries” 1996 nr 4 s. 19-20.
N p. akcje inform acyjne organizow ane przez N orth York Central Library w K anadzie p o łą c z o n e z wystaw am i tem atycznych grup dokum entów życia sp o łecz n e g o przechow yw anych w tej b ib liotece. W: E p h em era C a n a d a , 1998, vol. 7 nr 3 s. 2.
7. Niktym wykorzystywaniem najbardziej współczesnych środków przekazu dla informacji o dokum entach życia spolecznegoi^.
8. Niedostatecznym przygotowaniem do tw orzenia k o m p u tero wych baz danych dokum entów życia społecznego.
9. Niedostatecznym przygotow aniem do zdalnego udostępniania przechowywanych kolekcji m ateriałów niekonw encjonalnych.
Moim celem było zebranie i uporządkow anie dotychczasowych polskich ustaleń teoretycznych i doświadczeń praktycznych w z ak re
sie dokum entów życia społecznego, w oparciu o badania własne, analizę odpowiedzi na rozesłane do bibliotek ankiety oraz literatu rę przedm iotu. Z nielicznych publikacji odnoszących się do do k u m en tów życia społecznego wynika, że dokum enty te interesują w znacz
nym stopniu samych bibliotekarzy eksperym entujących na zbiorach dokum entów niekonw encjonalnych, którzy próbują zainteresow ać problem em szersze środowiska badaczy. Porów nanie jed n a k tych działań z podejm owanym i przez bibliotekarzy zagranicznych pracam i w zakresie dokum entów życia społecznego wypada niekorzystnie dla doświadczeń polskich. Liczba publikacji zagranicznych na tem at dokum entów życia społecznego wzrasta wraz ze w zrostem kolek
cjonerstw a i nowych możliwości elektronicznej obsługi działań praktycznych.
Także prezentacja informacji u udostępnianiu dokum entów życia społecznego napotyka znaczne trudności i ujawnia brak dokum entacji wykorzystania dokum entów niekonwencjonalnych.
Przeprowadzone badania wskazują jednak, że biblioteki pol
skie przyjęły założenia definicji funkcjonujących w polskiej lite
raturze naukowej i nie wprowadzają własnych ustaleń i kryte
riów w odniesieniu do dokumentów życia społecznego. M ożna ostrożnie przyjąć, że akceptacja krytykowanej niegdyś nazwy: doku
menty życia społecznego, następuje nie tylko dlatego, że brak jest innego, bardziej trafnego term inu. Potrzeba definicji arbitralnej, analitycznej i umownej nadal jest aktualna, zgodna z postulatem E. Chełstowskiego, który podkreślał także, że ważnym, jeśli nie najważniejszym, problem em jest ja sn a terminologia, bowiem do
kumenty życia społecznego posiadają wartość użytkową, praktyczną i naukową większą nieraz niż inne dokumentyi9. O siągnięciem
biblio-Po wpisaniu stów kluczowych „dokum enty życia sp o łeczn eg o ” w polskiej wersji wyszukiwarki Infoseek pojawiają się zaled w ie cztery linki, ten sam zabieg w wersji amerykańskiej In foseek a i w pisaniu określenia „ep h em era” pow oduje w yświetlenie ponad 65 tysięcy linków (16.06.2000).
E. Chełstowski: W ybrane p ro b lem y d o ku m en ta cji... O p. cit., s. 11 i n.
tekarzy, uczestników ossolińskiej konferencji jest bez w ątpienia spe
cjalizacja grom adzonych dokum entów życia społecznego, czego prze
jaw em jest m. in. zbieranie dokum entów ulotnych powstających w placów kach kulturalnych; są nadal najchętniej grom adzone przez biblioteki. U trw aliła się także zasada grupowego opracow ania doku
m entów życia społecznego jak o najskuteczniej porządkująca infor
m ację o nich. Jest też m oże najłatw iejsza i najbardziej czytelna dla sy
stem ów kom puterow ego opracow ania dokum entów . D o ciągle niezrealizow anych postulatów zaliczyć trzeba:
1. W ypracowanie ujednoliconych zasad dobrej informacji o doku
m entach życia społecznego.
2. U stalenie zasad w spółpracy między bibliotekam i, archiwami i m uzeam i w odniesieniu do dokum entów życia społecznego.
3. U nifikację opracow ania dokum entów ulotnych.
4. Prow adzenie p rac badawczych na tem at dokum entów życia społecznego oraz ich w artości źródłowej.
5. D igitalizację zbiorów druków efemerycznych.
6. Przygotow anie bibliotek do zdalnego udostępniania dokum en
tów życia społecznego.
7. Z apew nienie optym alnych w arunków przechowywania oraz ochrony zgrom adzonych publikacji niekonwencjonalnych.
8. U spraw nianie i unow ocześnianie prac obejm ujących grom a
dzenie, opracow anie oraz udostępnianie dokum entów życia społecz
nego.
Dzieła ogólne
1. B ibliotekarstw o i bibliografia. R o d za je i d zia ła ln o ść b ib lio te k Term inologia [N ow e wyd.] obow . O d 1992.01.01. W arszawa 1991 s. 14, P N -91/N -01226.
2. B ibliotekarstw o n a u k o w e . Pod red. A . Ł ysakow skiego. W arszawa 1956.
3. B o u ssin o t R .: D ictionare B ordes des Syn o n ym es, A nalogies, A n to n im e s , Paryż 1981.
4. Brasse Z.: K atalogow anie zb io ró w specjalnych i d o k u m e n tó w życia sp o łeczn e
go. W: A lfa b etyczn e o pracow anie zb io ró w bibliotecznych. Poznań: Wydaw.
N aukow e U niw ersytetu A dam a M ickiew icza, 1972 s. 29-32.
5. Bruckner A.: E n cyklo p ed ia S ta ro p o lska (W arszawa 1990 reprint).
6. Bruckner A.: S ło w n ik etym ologiczny ję z y k a polskieg o (W arszawa 1985).
7. D o k u m e n ty życia społecznego [w:] S ło w n ik term inologiczny in fo rm a c ji n a u k o wej, Technicznej i E k o n o m ic zn e j. W roclaw - Warszawa, Z akład N arodow y im. O ssolińksich, 1979 s. 39.
8. D o k u m e n ty życia społecznego, oprać. J. Cygańska. W: E n cy k ło p e d ia w sp ó ł
czesnego bibłiotekarstw a po lskieg o . Pod red. K. G łom b iow sk iego, B. Św ider
skiego i H. W ięckow skiej. Wrocław; Z N iO , 1976 s. 101.
9. D o k u m e n ty życia społecznego. W; E n cy k lo p e d ia w iedzy o książce. Pod red.
A . Birkenm ayer [i in.]. W rocław, Z N iO , 1971 s. 101.
10. D o k u m e n ty życia społecznego w bibliotece: m ateriały z ogółn o kra jo w ej k o n fe rencji zorganizow anej p rzez B ib lio tekę Z a k ła d u N aro d o w eg o im . O ssolińskich we W rocławiu w d n ia ch 2-3 czerwca 1969 ro k u . Pod red. J. A lbina. Wrocław:
Z akład N arodow y im. O ssolińskich, 1970.
11. D o k u m e n ty życia społecznego Ż y d ó w p o łsk ic h 1918-1939 w zbiorach B ibłioteki N arodow ej. Warszawa 1999.
12. D oroszew ski W : S ło w n ik ję zy k a p o lskieg o . Warszawa 1965.
13. D zia ł d o k u m e n tó w życia społecznego. Oprać. Z. D aszkow ski. W: E n c y k lo p e dia w spółczesnego bibliotekarstw a p o lskieg o . Pod red.: K. G łom biow sK iego, B. Św iderskiego i H. W ięckow skiej. W rocław: Z N iO , 1976 s. 105.
14. Eychler B.: Bibliografia regionalna i lo ka ln a . W: M eto d yka bibliograficzna:
p o ra d n ik dla au to ró w bibliografii specjalnych. Pod red. H. H leb-K oszańskiej, M. D em bow skiej i H. Saw oniaka. Warszawa: Stow arzyszenie Bibliotekarzy Polskich, 1963 s. 291-312.
15. Gierowski J. A.: H istoria P olski 1764-1864. W arszawa 1984.
16. Harrod L. М.: H a rro d ’s librarians’ glossary o f term s u esd in librarianship, d o c u m en ta tio n a n d the b o o k crafts, a n d reference b o o k. 1984, 5^^^ ed.
i / . In tern ation al E n cyclopaedia o f Inform ation a n d Library Science. L ondon - N ew York, 1997.
18. Jędruszczak Т.: H istoria P olski 1918-1939. Warszawa 1984.
19. K arłow icz J., Kryński A ., N iedźw iedzki W.: S ło w n ik ję zy k a polskiego. Warsza
wa 1900.
20. L o n g m a n D ictionary o f C ontem porary English, 3 ''^ edition. E ssex 1995.
21. N e w W ebster D ictio n a ry a n d T h esa u ru s o f the E nglish L anguage. Danbury 1992.
22. O pracow anie grupowe [oprać. Biblioteka Narodowa]. Warszawa, BN, 1969 s. 16.
23. O p ra co w a n ie grupow e. W: E n cyklo p ed ia W iedzy o K siążce. Wroclaw, Zakład N arod ow y im. O ssolińskich, 1971 s. 1682.
24. O rgelbrand S.: E n cyklo p ed ja P ow szechna. W arszawa 1899.
25. O xfo rd A d v a n c e d L e a rn e r’s D ictionary o f C urrent E nglish, 5^*^ edition, O xford 1995.
26. R aczek S.: P odręczny s ło w n ik d a w n e j p o lszczyzn y. W rocław - Warszawa K raków 1968.
27. Schw arz C. М ., Seaton М. А . i Fisiak J.: E nglish D ictionary f o r Speekers o f P olish. T oronto - Poznań, 1990.
28. Sław ski Е : S ło w n ik etym ologiczny ję z y k a po lskieg o . Kraków 1952.
29. S ło w n ik term in o lo g iczn y in fo rm a cji n a u k o w e j. W arszawa 1979.
30. S ło w n ik w yrazów obcych. W arszawa 1939.
31. T h e E n cycło p a ed ia A m e r ic a n a , In te m a tio n a ł E d itio n . Danbury, C onnecticut 1987 T. 10.
32. T h e L e x ic o n W ebster’s D ictio n a ry o f T he E nglish L a nguage. N ew York 1990.
33. T h e N e w E n cycło p a ed ia B rita n n ica , IS^*’ ed ition , C hicago, Auckland, G e n e va, L on d on , M adrid, Paris, R om a, Seul, Sydney, Tokyo, Toronto 1997.
34. Z gółk ow a H.: P ra ktyc zn y s ło w n ik ję z y k a po lskieg o . Poznań 1996.
35. Ż m igrodzki Z.: B ib lio teka rstw o . Wyd. 2. W arszawa 1998.
Źródta drukowane
1. A u stra lia n ep h em era collection, A cq u isitio n , Bibliography, C ataloguing N ew s.
N o 3 0 ,1 9 8 8 , (S ep tem b er) s. 9.
2. E p h e m e ra in th e N a tio n a l L ibrary o f A ustralia, A cq u isitio n , Bibliography, C a talo g u in g N ew s. N o 46, 1992, (S ep tem b er) s. 3-5.
3. In fo r m a to r о b ib lio teka ch i o śro d ka ch in fo rm a cji w Polsce. Warszawa 1995.
4. E streicher K.: B ibliografia p o ls k a X i X w. Z eszyt dodatkowy. Kraków 1973, s. III.
Źródła rękopiśmienne
1. A n k iety n ad esłan e p rzez 40 bibliotek.
2. C hełstow ski E.: D o k u m e n ty życia społecznego. Kraków 1962 (m aszynopis).
3. H urston Z. N.: Recordings, M a n u scrip ts a n d E p h em era in the A rch ive o f Folk
3. H urston Z. N.: Recordings, M a n u scrip ts a n d E p h em era in the A rch ive o f Folk