Podsumowanie - Badania nad zjawiskiem przestępczości

3. Badania nad zjawiskiem przestępczości

3.3. Podsumowanie

Przestępczość jako zjawisko niezwykle istotne stało się przedmiotem rozważań wielu różnych nauk – historii, socjologii, nauk prawnych, kryminologii, nauk biologicznych oraz też geografii. Początkowo jednak każda z nich analizowała zjawisko odrębnie, tworząc własne koncepcje oraz teorie, uznając przestępczość za zjawisko multidyscyplinarne, które może być rozważane w ramach wielu różnych ujęć. Jednak bardzo szybko okazało się, że takie badania są niewystarczające, nie jest możliwa analiza tak złożonego zjawiska przy uwzględnieniu jedynie konkretnego rodzaju czynników. To zmieniło perspektywę postrzegania przestępczości i umiejscowiło rozważania nad tą problematyką w zakresie badań interdyscyplinarnych. Wśród nich pojawiać zaczęły się także opracowania uwzględniające charakterystykę środowiska oraz jego wpływ na zachowania dewiacyjne czy wielkość przestępczości. Jednakże wiele prac zawierających ten tzw.

„geograficzny pierwiastek” początkowo stanowiło dorobek nauk innych niż stricte geograficzne. Należały raczej do socjologów, psychologów, ekonomistów czy kryminologów, którzy wykorzystywali dotychczasowe koncepcje do przestrzennych analiz zjawiska.

Pomimo znacznego zainteresowania przestępczością wielu różnych dziedzin naukowych, to powstałe opracowania plasują się zasadniczo w obrębie trzech podejść

113

– kryminologicznego, socjologicznego oraz geograficznego, chociaż tworzone są przez przedstawicieli także innych dyscyplin, ale w określonym kontekście wpisującym się w przedmiot badań poszczególnych nauk. W tym miejscu warto zwrócić uwagę na kilka kwestii dotyczących głównych kierunków badawczych w zakresie badań nad przestępczością, nie uwzględnionych w niniejszym przeglądzie literatury.

Kryminologiczne badania nad przestępczością należą do najstarszych. To od początku tę dyscyplinę uznawano za główną naukę wiodącą w ramach analiz zjawiska oraz poszukiwania jego przyczyn. W tym zakresie szczególną rolę odgrywa etiologia kryminalna, a więc nauka skupiająca się na poszukiwaniu czynników sprzyjających występowaniu zjawiska, także związanych z przestrzenią. Uwzględniając różne koncepcje, ogólnie można wskazać na trzy podstawowe podejścia w rozważaniach nad przyczynami przestępczości:

a) Biologiczną – wskazuje jako główny czynnik kryminogenny dziedziczenie cech przestępczych lub też nabycie takowych w wyniku różnych zdarzeń: schorzeń mózgu, uszkodzenia mózgu przed urodzeniem lub we wczesnym dzieciństwie, wad genetycznych bądź wrodzonych zaburzeń osobowościowych;

b) Socjologiczną – bezpośrednio związana jest z funkcjonowaniem społeczeństwa i jednocześnie wewnętrznie zróżnicowania – ujmowana w różnorodny sposób. Wśród czynników sprzyjających powstawaniu zjawiska wymienia się najczęściej: ubóstwo, bezrobocie, migracje, występujące wśród mieszkańców konflikty, alkoholizm oraz narkomanię;

c) Sytuacyjną – wskazującą, że to okazje/sytuacje warunkują pojawienie się potencjalnych przestępców, do nich zaliczyć można m.in. uwarunkowania o charakterze przestrzennym, które dotyczą dużych jednostek miejskich – czynniki zagospodarowania, obiekty, ofiary przestępstw etc.

W ramach klasycznej kryminologii, w przypadku badań nad przestępczością bardzo często poszczególne podejścia są mieszane. Dostrzega się bowiem konieczność kompleksowego ujęcia problemu biorąc pod uwagę zarówno biologiczne uwarunkowania sprawcy, jak również wszelkie czynniki społeczne i przestrzenne aktywizujące jednostkę do popełnienia czynu. Wynika to z faktu, że nie można mówić o jednej uniwersalnej przyczynie powstawania i funkcjonowania zjawiska – zarówno przestępcy, jak również ich ofiary/obiekty podlegają różnego rodzaju wpływom, okoliczności, a cechy charakteryzujące poszczególne jednostki są bardzo zróżnicowane. Stąd też wskazuje się, że najbardziej adekwatną jest kompleksowa, koncepcja etiologii przestępczości, według której przyczyny oraz motywy są różne dla poszczególnych jednostek, jak również dla tych samych, ale w odmiennych sytuacjach. Takie podejście uzasadnia uwzględnienie w rozważaniach nad skomplikowaną genezą przestępczości również uwarunkowań przestrzennych (Hanausek 1998). W tym zakresie istotnym kierunkiem badań jest kryminologia środowiskowa, która wykształciła się w ramach rozważań nad wieloaspektowymi analizami przestępczości. Warto zaznaczyć, że w tym nurcie wprowadzono istotne założenia, które umożliwiły nieco inne ujęcie zjawiska:

114

1) zmianę postrzegania przestępczości, która w socjologii, naukach prawnych oraz psychologii definiowana jest jako pewna forma zwrócenia uwagi na znacznie większy problem powstały w ramach społeczeństwa np. dewiację, psychopatię, socjopatię, manifestację niewłaściwych warunków społeczno-gospodarczych etc., na ujęcie jej jako odrębne zjawisko w ramach kryminologii;

2) oderwanie się od dotychczasowych analiz, które zwykle sprowadzały się wyłącznie do analiz nad sprawcą przestępstw, a właściwie pod uwagę nie brano innych czynników, które mogłyby stwarzać okazję do popełnienia czynu, a zgodnie z niektórymi teoriami – każdy człowiek jest zdolny do popełnienia przestępstwa, jednak to sytuacja i określone czynniki warunkują ostateczną decyzję;

3) podkreślenie znaczenia aspektów przestrzennych i środowiskowej perspektywy geograficznej, odejście od perspektywy socjologicznej (Sypion-Dutkowska 2014).

Przestępstwo definiowane przez prymat kryminologii środowiskowej jest zdarzeniem jednostkowym, którego cechą charakterystyczną jest niezgodność z obowiązującym prawem. Zaistnienie przestępstwa wynika z pojawienia się czterech elementów: faktu, że zostały złamane przepisy prawa, istnienia potencjalnego sprawcy, ofiary lub obiektu stanowiącego cel oraz przestrzeni, w której możliwe jest popełnienie przestępstwa (Brantingham, Brantingham 1991). Zdaniem N. Sypion-Dutkowskiej (2014) kryminologia środowiskowa obejmuje zakresem swoich analiz miejsce przestępstwa w sposób kompleksowy, co oznacza, że bierze pod uwagę nie tylko zagospodarowanie czy zabudowę danego obszaru, ale również sposób ich użytkowania oraz wpływ zamieszkujących tam grup społecznych, ich odczuć, obaw etc. Głównymi założeniami badawczymi, którymi zajmuje się kryminologia środowiskowa są:

1) zachowanie sprawcy, które jest efektem relacji osoba-sytuacja, przy czym bardzo istotne znaczenie ma środowisko, zwłaszcza kryminogenne, które odgrywa zasadniczą rolę w zakresie przyczynienia się do faktu popełnienia przestępstwa, a także czynników, które mają wpływ na jego przebieg;

2) zagospodarowanie przestrzeni, tj. rozmieszczenie określonych funkcji użytkowania ma zasadniczy wpływ na rozmieszczenie, występowanie oraz natężenie różnych rodzajów przestępstw;

3) miejsca, które przez swoje określone uwarunkowania przestrzenne stwarzają okazje lub też ułatwiają potencjalnemu sprawcy działanie, efektem tego jest powstawanie struktur przestrzennego rozmieszczenia przestępstw, także w czasie;

4) kontrola oraz prewencja możliwe wyłącznie dzięki poznaniu struktur przestępstw w odniesieniu do czasu oraz przestrzeni, jak również zrozumienie środowisk kryminogennych (Wortley, Mazerolle 2008).

Kryminologiczne badania nad przestępczością stanowią niezwykle ważny dorobek w ramach rozważań nad zjawiskiem przestępczości. W ramach różnorodnych analiz sformułowano wiele koncepcji mających na celu objaśnienie uwarunkowań przestępczości. W większości skupiają się one jednak na sprawcy przestępstwa i jego charakterystyce, predyspozycjach oraz motywacjach. Czynnik przestrzenny, chociaż pojawiał się stosunkowo wcześnie w ramach kryminologii, uznać jednak należy za

115

specyficzny dla badań geograficznych, które stopniowo nabrały szczególnego znaczenia dla rozważań nad tym zjawiskiem.

Nieco bardziej odmiennie przestępczość traktowana jest w ramach rozważań socjologicznych. Przestępstwo postrzegane jest jako fakt – zdarzenie społeczne, więc ze swej natury podlega badaniom socjologicznym. Poza tym zgodnie z przyjętymi założeniami jest również definiowane jako zachowanie o charakterze dewiacyjnym, które przeczy przyjętym systemom wartości, obyczajom, wartościom moralnym, czy przepisom prawa (Sztompka 2002). Za takie postępowanie zwykle przewidziane są określone sankcje, również będące wytworami społeczeństwa. Nie ulega wątpliwości zatem, że samo przestępstwo jest również konstruktem społecznym, co wynika ze zróżnicowanych i utrwalonych przez daną społeczność zwyczajów, moralność oraz norm. Zwykle ma to swoje odzwierciedlenie w obowiązującym prawie, zatem do stwierdzenia zaistnienia przestępstwa konieczne jest ustalenie kilku faktów;

a) czyn, który popełniono stanowi czyn człowieka, zgodnie z jego wolą, a jednocześnie oddziałujący na społeczeństwo w sposób negatywny;

b) czyn jest zabroniony przez obowiązujące prawo karne;

c) czyn jest bezprawny, a zatem nie występują okoliczności uzasadniające wyłączenie jego bezprawności w postaci np. obrony koniecznej;

d) czy jest karalny, a jego społeczna szkodliwość jest wyższa niż znikoma;

e) czyn jest zawiniony, co oznacza, że sprawcy można przypisać winę.

Jeśli zatem postępowanie sprawcy spełnia powyższe warunki, można je uznać za przestępcze. Stąd też zgodnie z podejściem socjologicznym, czyn staje się przestępstwem wtedy, kiedy zostanie mu nadane takie znaczenie (Błachut 2007).

Podobnie jest ze sprawcą przestępstwa, jednostka staje się nim, jeśli nie przestrzega lub nie postępuje zgodnie z ustalonym systemem zasad lub wartości. To właśnie postępowanie stanowi ważny przedmiot rozważań w ramach badań socjologicznych.

Socjologia, podobnie jak kryminologia, analizując zjawisko, sformułowała różne koncepcje mające na celu wyjaśnienie lub uzasadnienie występowania przestępczości jako problemu społecznego. Na podstawie powstałych teorii, wydaje się, że można wskazać zasadniczo trzy grupy tematyczne:

a) teorie, które biorą pod uwagę istotny element – mianowicie wpływ społeczeństwa, funkcjonujące w związku z tym wpływem, różnego rodzaju naciski oraz wywieraną presję, związaną z konkretnymi oczekiwaniami, traktując jednostkę jako istotę bierną, często nie mającą prawa wyboru, uznając więc, że tak naprawdę to właśnie grupa, w której dorastamy decyduje de facto o tym jak postępujemy;

b) teorie, które samo zjawisko przestępczości traktują jako nieuchronne, które zawsze istniało, istnieje oraz będzie istnieć, więc tak naprawdę należałoby pod rozwagę wziąć przede wszystkim środki kontroli zjawiska we właściwych jego granicach;

c) teorie, które w oczywisty sposób przyjmują działanie różnorodnych wpływów społecznych, uwzględniając jednocześnie wszystko to czego jednostka możne nauczyć się, ale wskazują, że to jak wszystkie nabyte umiejętności przy jednoczesnym oddziaływaniu grupy, w której funkcjonuje oraz całej społeczności,

116

wykorzysta zależy wyłącznie od tego jaki system wartości wyznaje oraz jak się do tego ustosunkowuje.

Podejście socjologiczne definiuje przestępczość wyłącznie w kontekście funkcjonowania społeczeństwa, przy czym wszelkie analizy podobnie, jak w przypadku badań kryminologicznych skupiają się przede wszystkim na rozważaniu osoby sprawcy, oddziaływania na sprawcę samego społeczeństwa lub grup, w których dana jednostka przebywa lub z których się wywodzi.

Geograficzne podejście do badań nad przestępczością jest całkowicie odmienne. W tym przypadku trudno mówić o szeroko wypracowanym zakresie koncepcji. Można wyróżnić trzy podstawowe teorie (teorię wzorca zachowań przestępczych, teorię racjonalnego wyboru i teorię działań rutynowych), powstałych na styku kryminologii i geografii, uzasadniających przestrzenne uwarunkowania rozmieszczenia przestępstw lub motywacje potencjalnego sprawcy przy uwzględnieniu czynników związanych z przestrzenią, które mogą przyczyniać się do popełnienia przestępstw. W opracowaniach geograficznych podejmuje się, poza opisem i analizą przestrzennego rozmieszczenia przestępstw, także próbę stosowania powstałych koncepcji – czy to na gruncie, kryminologii w połączeniu z socjologią, jak również testowania teorii zawierających element przestrzenny. Światowy dorobek badań nad przestępczością stanowi współcześnie dość szerokie spektrum opracowań tworzonych nie tylko przez samych geografów, ale często także przedstawicieli kryminologii, socjologii czy ekonomii, a o ich umiejscowieniu w zakresie rozważań geograficznych decyduje podjęcie analiz nad przestrzennymi uwarunkowaniami zjawiska, w takim zakresie, w jakim to właśnie geografia odnajduje swój przedmiot badań. Koncentrują się one przede wszystkim na zagadnieniach dotyczących:

a) rozważań nad mechanizmami działania sprawcy – w ich ramach autorzy podejmują próbę objaśnienia motywacji postępowania sprawców, w tym jego funkcjonowania w określonej przestrzeni, postrzegania otoczenia oraz potencjalnych ofiar;

b) badań na przestrzennym zróżnicowaniem zjawiska w zależności od różnorodnych czynników, w tym również uwzględniając ich wpływ na motywacje sprawców Badania te dotyczą przede wszystkim charakterystyki różnych miejsc, w których doszło do popełnienia przestępstwa, jak również objaśnienia przyczyn tkwiących w samej przestrzeni, które wpłynęły na podjęcie decyzji o dokonaniu określonego czynu. Pod uwagę brane są również negatywne zjawiska społeczne, stan architektury etc.

c) testowania koncepcji kryminologicznych lub kryminologiczno-geograficznych, co pozwala na wskazanie możliwości objaśnienia pewnych zależności w określony sposób, jak również udoskonalenia poszczególnych założeń lub tworzenia nowych – współczesnych praw/koncepcji;

d) metod badania zjawiska – opracowania te przede wszystkim skupiają się na doskonaleniu stosowanych narzędzi, analizach nad dokładnością i wynikami uzyskiwanymi przy wykorzystaniu różnych oprogramowań. Jest to o tyle łatwiejsze, że udostępniane przez policję dane statystyczne charakteryzują się dużą szczegółowością.

117

Bogaty dorobek badań nad przestępczością zaowocował dość szerokim spektrum metod i technik służących analizie zjawiska. Ponadto zagadnienia nad przestrzennymi uwarunkowaniami przestępczości, przy uwzględnieniu motywacji postępowań sprawcy, mają bogatą podbudowę teoretyczną. Efekty takie możliwe były do uzyskania m.in. dzięki dostępności danych statystycznych na dużym poziomie szczegółowości. Inaczej jest niestety w przypadku rozwoju geograficznych analiz nad zjawiskiem w polskich opracowaniach. Jak już wskazano w niniejszym rozdziale stanowią one jeszcze pojedyncze prace tematycznie obejmujące różne zagadnienia.

Podsumowując polski dorobek w ramach geograficznych badań nad przestępczością należy zwrócić uwagę dwie kwestie. Po pierwsze analizy skupiają się wokół kilku zagadnień – o których wspominają również niektórzy badacze zajmujący się wskazaną problematyką (Mordwa 2013a, Sypion-Dutkowska 2014) należy do nich:

1) badania dotyczące rozmieszczenia i zmienności czasowej przestępstw, które koncentrują się przede wszystkim na analizach zróżnicowania w zakresie występowania zjawiska głównie w przestrzeni dużych miast – w szczególności Łodzi i Szczecina (gdzie powstało i powstaje stosunkowo dużo opracowań), a ponadto Gdyni, Wrocławia, Poznania, Krakowa czy Warszawy oraz innych pojedynczych opracowań. Większość z nich oparta była na danych zagregowanych do poziomu okręgów policyjnych, co zasadniczo pozwalało jedynie na bardzo ogólne analizy zjawiska i uniemożliwiało prowadzenie jakichkolwiek pogłębionych rozważań.

Współczesne opracowania wykorzystują dane nieco bardziej szczegółowe pozwalające chociażby na wyznaczanie tzw. hot spotów, a przez to także inne analizy dotyczące koncentracji w poszczególnych obszarach miasta i szerszą interpretację;

2) rozważania w zakresie percepcji przestępczości, jej postrzegania i kreowania przez różnego rodzaju media, wpływu tej kreacji na postrzeganie wielkości zjawiska przez mieszkańców i wreszcie poczucia bezpieczeństwa. Badania te wykonano dla zaledwie kilku jednostek, m.in. Warszawy, Krakowa, a w ostatnim czasie tematyka ta poruszana była dla Łodzi i zdaje się, że w ramach szeroko pojętej geografii przestępczości dorobek naukowy w tym zakresie jest najobszerniejszy. Rozważania na temat wskazanych zagadnień opierają się zwykle na wywiadach przeprowadzonych wśród mieszkańców, a ich wyniki są przeciwstawiane statystykom policyjnym. Wyniki badań pozwoliły na wyznaczenie w przestrzeni miasta dzielnic dobrych i złych w odczuciu mieszkańców i porównanie tych wrażeń z przestępczością rejestrowaną oraz badaniami wiktymizacyjnymi;

3) analizy obejmujące swoim zakresem kwestie występowania zjawiska w określonych przestrzeniach, przyczyny znacznej koncentracji przestępstw w niektórych obszarach w zależności od ich zagospodarowania, działalności tam występujących, a także ze względu na cechy demograficzne i inne społeczeństw je zamieszkujących stanowią jeszcze stosunkowo rzadkie opracowania. Skupiają się ono przede wszystkim na rozważaniach nad natężeniem przestępczości w określonych miejscach i zależnością tego nasilenia od warunków zagospodarowania tj. jakości zabudowy, warunków mieszkaniowych, kwestii wykształcenia ludności

118

zamieszkującej takie obszary, jak również w zakresie problemów tam występujących (alkoholizm, narkomania i inne). Podobnie jak w przypadku pozostałych zagadnień także tu dominują opracowania dotyczące konkretnych ośrodków miejskich, przede wszystkim Torunia, Piły, Świecia, Inowrocławia, ale również Warszawy i Szczecina.

W przypadku Szczecina przeprowadzono pogłębione analizy z wykorzystaniem narzędzi i technik oprogramowania GIS określając strefy odległości od poszczególnych funkcji zagospodarowania przestrzennego, a także ich oddziaływanie, w tym kierunek i siłę na poszczególne (wybrane) rodzaje przestępstw.

Jeszcze rzadsze, aczkolwiek wykonywane analizy w ramach tego kierunku dotyczą miejsc występowania przestępstw w kontekście miejsc zamieszkania osób podejrzanych o ich popełnienie (m.in. opracowania dotyczące Łodzi);

4) badania związane z analizami miejsc zamieszkania sprawców przestępstw oraz przestrzennych czynników warunkujących ich zachowania stanowią niewielki odsetek opracowań nad problematyką przestępczości Wiąże się to z możliwościami uzyskania odpowiednich danych oraz uwarunkowaniami prawnymi, które wprowadzają dość znaczne obostrzenia w zakresie ich otrzymania i prowadzenia szczegółowych analiz. W związku z tym pojawiające się opracowania dotyczą zwykle podejrzanych o popełnienie przestępstwa i korelacji tych informacji z dotychczasowymi założeniami teoretycznymi i wnioskami z badań prowadzonych w innych krajach;

5) rozważania metodologiczne i teoretyczne nad problematyką przestępczości stanowią jeszcze rzadkie opracowania i stosunkowo mało pogłębiane, co wynika z dostępności i agregacji danych statystycznych udostępnianych przez policję.

Wszelkie podejmowane próby są raczej omówieniem dotychczasowego dorobku w tym zakresie. Pojawiające się prace metodologiczne czy teoretyczne obejmujące przestępczość jako jedno z wielu zagadnień dotyczą badania problemów bezpieczeństwa w mieście (Cieślarczyk 2010, Czekaj, Zawartka-Czekaj 2010, Fehler 2010, Forysiak 2010).

Badania nad przestępczością, koncentrują się zazwyczaj wokół obszarów znajdujących się w pobliżu ośrodka naukowego prowadzącego w tym zakresie badania lub też dotyczą porównań na poziomie regionalnym (wojewódzkim), co oznacza również, że ten kierunek badawczy nie jest jeszcze zbyt mocno rozpowszechniony. Taki efekt spowodowany może być różnymi czynnikami, spośród których dostępność danych statystycznych stanowi jeden z ważniejszych. Ogólne wnioski zdefiniowane w ramach różnego rodzaju analiz odnoszące się do poszczególnych kierunków podejmowanych w zakresie badań nad zjawiskiem przestępczości przedstawiono w tabeli – podkreślono wnioski, które powtórzyły się w przypadku kilku opracowań/prowadzonych badań (Tab. 3).

119

Tab. 3 Ogólne wnioski w zakresie badań nad zjawiskiem przestępczości źródło: opracowane własne na podstawie kwerendy literaturowej Problemy badawcze Główne wnioski

rozmieszczenie i zmienność czasowa przestępstw

- przestępczość jest domeną wielkich miast, urbanizacja sprzyja wzrostowi przestępczości (głównie kradzieżom, przestępstwom z użyciem przemocy; wielkość zjawiska rośnie proporcjonalnie z wielkością miasta; w wielkich miastach największy udział w ogólnej liczbie stanowią przestępstwa przeciwko mieniu prywatnemu, a w małych te skierowane przeciwko człowiekowi (uszkodzenia ciała oraz bójki);

- niektóre przestępstwa są charakterystyczne dla wielkich miast, a dodatkowo silnie się tam koncentrują;

- zróżnicowanie przestrzenne przestępczości jest stosunkowo trwałe w czasie;

- w przestrzeni miasta zawsze znajdują się obszary niebezpieczne i te niezagrożone przestępczością; obszarami o największym nasileniu zjawiska są zwykle centra miast, natężenie spada wraz z oddalaniem się od centrum; wyższe wskaźniki przestępczości dotyczą obszarów o funkcjach administracyjnych, handlowych, komunikacyjnych, rozrywkowych, a także tych niegdyś przemysłowych lub przemysłowo-mieszkaniowych, a obecnie zdegradowanych;

- zjawisko wykazuje sezonowość występowania- w cieplejszej części roku zdarzeń jest o 10%

więcej niż w zimnej; warunki pogodowe mają również istotne znaczenie; najbezpieczniej jest w lipcu, stosunkowo mało przestępstw występuje w listopadzie i grudniu; w dni robocze, czyli poniedziałku do czwartku wielkość zjawiska utrzymuje się zasadniczo na tym samym poziomie dla każdego z rodzajów przestępstw. Piątki są dniami, w których ryzyko wystąpienia przestępczości jest największe, natomiast wtorki, środy i czwartki są stosunkowo bezpieczne.

- różnice w natężeniu zjawiska między wschodnią i zachodnią częścią kraju, znaczne wielkości przestępczości wykazano na terenie dużych miast;

percepcja przestępczości, kreowanie przez media;

poczucie bezpieczeństwa

- obszary o znacznym nasileniu przestępstw zwykle postrzegane są przez mieszkańców również jako niebezpieczne – nie jest to jednak tożsame z wielkością zjawiska postrzeganą przez mieszkańców a statystykami policyjnymi;

- brak poczucia bezpieczeństwa lub też lęk przed przestępczością ma dość złożoną genezę, która jest konsekwencją nie tylko samych rodzajów przestępstw, ale również wiąże się nieodzownie ze specyficznymi cechami samej przestrzeni, jej ładu i zagospodarowania, jak również warunków funkcjonowania w ośrodkach miejskich; strach wynika także z warunków życia, w których funkcjonują mieszkańcy;

- większość osób określa pewne dzielnice jako niebezpieczne, nie wskazując jednocześnie uwarunkowań o charakterze społecznym, jak np. alkoholizm i innych negatywnych zjawisk, wymieniając wśród elementów kształtujących negatywny odbiór takich obszarów: stan infrastruktury mieszkaniowej, zaniedbanie, brak w ciągłości zabudowy, złe warunki bytowania

W dokumencie Przestępczos c w przestrzeni – geograficzne badania zjawiska w wielkim mies cie (przykład Wrocławia, Krakowa i Poznania) (Stron 113-123)