Street analysis jako odmienne podejście badawcze w analizach przestępczości

Na podstawie powyższych rozważań stwierdzić można, że analizy zjawiska przestępczości mogą być prowadzone przy zastosowaniu różnych metod czy technik, zarówno najprostszych pozwalających na tworzenie klasycznych map tematycznych i dzięki nakładaniu warstw dotyczących różnych zjawisk, interpretowania zróżnicowania przestrzennego, jak również przy wykorzystaniu nieco bardziej skomplikowanych narzędzi bazujących na matematycznych algorytmach umożliwiających, poza stwierdzeniem określonych zależności przestrzennych, także wskazanie miejsc potencjalnego wystąpienia zjawiska. Mimo znacznego rozwoju oprogramowania GIS pozwalającego na prowadzenie zaawanasowanych badań przy wykorzystaniu dostępnych metod, polskie rozważania dotyczące przestrzennych uwarunkowań przestępczości stanowią jeszcze swoistą rzadkość i charakteryzują się dość dużą różnorodnością, co jednocześnie uniemożliwia potwierdzenie wykrytych prawidłowości w większej liczbie jednostek. Sytuacja ta wynika przede wszystkim z danych jakie są udostępniane przez jednostki policyjne oraz obwarowań prawnych.

W większości miast niemożliwe staje się uzyskanie szczegółowych danych adresowych dotyczących popełnionych przestępstw, co wynika z ochrony danych osobowych oraz innych kwestii związanych z prowadzeniem systemu statystyk policyjnych. Jedyna znana analiza bazująca na danych adresowych została opracowana dla Szczecina, o czym wspomniano w rozdziale dotyczącym dorobku naukowego w zakresie badań nad przestępczością. Dane agregowane są często niedbale tj. brakuje informacji dotyczących niektórych elementów takich jak np. data/

godzina lub miejsce popełnienia przestępstwa, co znacznie utrudnia prowadzenie przestrzennych analiz nad zjawiskiem. Kolejnym problemem staje się niejednolitość policyjnych baz danych, co sprawia problemy w zakresie porównywania jednostek przestrzennych, jak również wymusza na badaczu podjęcie decyzji co do subiektywnej weryfikacji zawartych tam informacji. Nie ulega wątpliwości zatem, że postać danych jakie zostają udostępnione w znacznym stopniu determinuje dobór metod i technik umożliwiających prowadzenie analiz. W niniejszym opracowaniu wykorzystano statystyki policyjne zagregowane do postaci liczby przestępstw przyporządkowanych do poszczególnych ulic, co zdeterminowało określone podejście badawcze.

Dotychczasowe badania w zakresie przestępczości miejskiej prowadzone były na danych zagregowanych do poziomu okręgów policyjnych, dzielnic miejskich, bardzo rzadko dotyczyły konkretnych punktów adresowych. Rzadko również analizuje się przestrzenne zróżnicowanie zjawiska na poziomie ulic.

Street analysis to grupa metod, która umożliwia prowadzenie analiz dla niewielkich stref w przestrzeni miasta – ulic. W ramach metod stosowanych w tym zakresie należy wskazać na street profile analysis oraz street segment crime density.

Nowa technika – street profile analysis – prezentowana przez zespół autorów (V. Spicer, J. Song, P. Brantingham, A. Park i M.A. Andrsen 2016) dedykowana jest

140

do analizy czasowych oraz przestrzennych wzorców przestępczości, jakie można zidentyfikować wzdłuż głównych dróg w obszarach zurbanizowanych – metropolitalnych. Podobnie street segment crime density, w przypadku której wyróżnić można mniej i bardziej zagrożone fragmenty ulic. Mapowanie przestępczości w ten zmieniony sposób umożliwia wskazanie wzorców wzdłuż segmentów ulic, uwzględniając w tym zakresie również atraktory/generatory zjawiska, ruch ludności i jej aktywność. Autorzy wskazali także na fakt, że wizualizacja istniejących zależności między założeniami teoretycznymi wypracowanymi przez kryminologię oraz funkcjami użytkowania terenu może stanowić bardzo ważne narzędzie w zakresie planowania strategicznych działań policji. Wspominana już kryminologia środowiskowa jest tą subdyscypliną kryminologii, która zdaniem wielu badaczy dała przyczynek do kartowania i badania przestępczości w obszarach miejskich podkreślając silny wpływ na wielkość zjawiska takich elementów jak infrastruktura miejska, aktywność ludzka oraz jej charakter, które to mają tendencje do koncentrowania się na niewielkich, zdefiniowanych miejscach. Analiza zjawiska oraz stosowane techniki uwzględniające wypracowane założenia teoretyczne pozwalają na zdefiniowanie oraz zrozumienie dynamiki przestępczości. Prezentowane techniki oparte są właśnie na teoriach dotyczących wpływu infrastruktury miejskiej, zaprojektowania i stanu na wzrost wielkości zjawiska, a celem stosowanej metody jest wskazanie, w jaki sposób wpływa to na poziom przestępczości w tych niewielkich, przestrzennie zdefiniowanych miejscach oraz wskazanie, kiedy, ze względu na specyfikę otoczenia, poziom ten może wzrastać (Spicer i in. 2016). Infrastruktura miejska składa się z określonych elementów, do których zaliczyć należy węzły, ścieżki oraz krawędzie, gdzie koncentrują się znaczne wielkości zjawiska. Jednocześnie elementy te stanowią przestrzenie geograficzne, które podlegają zmianom w czasie tworząc definiowalne przestrzenne wzorce przestępczości. W węzłach koncentruje się działalność człowieka – przy czym mogą stanowić je skrzyżowania ścieżek itp. bądź inne atrakcyjne miejsca takie, jak np. centra handlowe. Zauważono, że wzorce przestępczości w miejscach węzłowych nie charakteryzują się stałością, co wynika przede wszystkim z braku spójności działalności ludzkiej w tych miejscach, jako przykład autorzy wskazali centra handlowe, które stanowią cel kradzieży zarówno, kiedy są otwarte, jak również wówczas, gdy są zamknięte. Ścieżki stanowią ciągi komunikacyjne zarówno dla pojazdów, pieszych, rowerów etc., krawędzie natomiast, to granice między miejscami. Ścieżki oraz krawędzie tak jak węzły, podlegają zmianom w czasie, co ma istotny wpływ na funkcjonujące wzorce przestępczości. W tym zakresie sieć uliczna jest interesującą strukturą, która łączy i definiuje interakcje między elementami infrastruktury miejskiej (Brantingham, Brantingham 2015). Ponadto te trzy elementy w niektórych obszarach środowiska miejskiego koncentrują się tworząc zagęszczenia, co może sprzyjać wzrostowi przestępczości. Dzięki zastosowaniu street analysis możliwe staje się wskazanie takich miejsc, w których poziom zjawiska wzrasta, dzięki czemu można odpowiednio zaplanować działania w zakresie zapobiegania. Główne ciągi komunikacyjne, które skupiają węzły, krawędzie i ścieżki charakteryzujące się znacznym natężeniem działalności ludzkiej są przez to bardzo podatne na

141

zróżnicowanie zjawiska, natomiast analiza segmentów ulicy umożliwia określenie tego zróżnicowania, uwzględniając wpływ wskazanych trzech elementów.

Street profile analysis to technika, która dedykowana jest przede wszystkim niewielkim fragmentom sieci ulic, w przypadku których stosowanie innych dostępnych metod powodowałoby zbyt duże uogólnienia. Często stosowana jest natomiast do wizualizacji zjawiska metoda kernel density maps lub agregacja liczby zdarzeń do poszczególnych adresów, umożliwia jedynie wykrywanie na mapach pewnych wzorców przestępczości w postaci hot spotów lub lokalizacji o wysokich wskaźnikach omawianego problemu (Spicer i in. 2016). Innymi słowy analiza street profile analysis pozwala na badanie zjawiska przestępczości na poziomie mikroprzestrzennym (jeśli miasta uznamy już za lokalny poziom odniesienia), a w tym zakresie wskazanie generatorów przestępczości np. na ulicach charakteryzujących się określonymi wcześniej negatywnymi zjawiskami. Ponadto wykreślenie profilu ulicy (bo należy zaznaczyć, że efektem wynikowym stosowania tej metody jest wykres) wskazuje dynamikę oraz zróżnicowanie poziomu zjawiska wzdłuż ulicy. Wykres konstruowany jest przez odniesienie długości drogi do osi X oraz zliczenie przestępstw na osi Y (Spicer i in. 2016). Zdaniem autorów opracowania technika ta w znacznie bardziej czytelny sposób przedstawia przestrzenne zróżnicowanie zjawiska wzdłuż konkretnej ulicy, a to z kolei umożliwia prowadzenie analiz porównawczych wizualizując dane w ramach jednego wykresu (Ryc. 22).

Ryc. 22. Street profile analysis dla porównania wielkości zjawiska w porze dziennej i nocnej. Źródło:

Spicer i in., 2016, s. 72

Zaletą tej techniki jest z pewnością konkretne określenie miejsc w obrębie ulicy, w których przestępczość występuje w największym stopniu a przez to identyfikacja konkretnych czynników odpowiedzialnych za taką sytuację. Jest to szczególnie ważne dla działań strategicznych w zakresie zapobiegania przestępczości.

Ponadto przedstawienie wielkości zjawiska na wykresie ułatwia jego czytelność i analizę nawet dla osób nie związanych z badaniem przestępczości. Możliwe jest

142

także wskazanie, w ramach jednego opracowania graficznego, dynamiki zjawiska w poszczególnych latach (Ryc. 23), a przedstawienie poziomu przestępczości wzdłuż ulicy pozwala na precyzyjniejsze określenie miejsca zbrodni (Spicer i in. 2016).

Ryc. 23. Street profile analysis dla porównania wielkości zjawiska w wybranych latach. Źródło: Spicer i in., 2016, s. 72

Oczywiście w porównaniu do metod zliczania przestępstw do konkretnych punktów adresowych lub stosowania kernel density, które zdaniem autorów nieco rozmywają obraz problemu, street profile analysis pozwala na wyostrzenie obrazu występowania przestępczości i bardziej szczegółowej analizy (Spicer i in. 2016). Jak wskazali sami autorzy, metoda ta sprawdza się przede wszystkim przy analizie głównych dróg. Poza tym na powstałym wykresie przedstawiana jest wiodąca ulica, pomniejsze określone są w miejscach styku z nią, zatem street profile analysis sprawdza się przy analizowaniu konkretnych przypadków znacznego natężenia zjawiska w określonej przestrzeni na obszarze miasta. Tak jak w przypadku stosowania innych metod, porównywanie określonych zmiennych takich, jak: czas popełnienia przestępstwa, rodzaj przestępstwa lub dynamika zjawiska wymaga utworzenia kilku opracowań graficznych, tak również w przypadku tworzenia profilu ulicy uwzględniającego kilka zmiennych dla kilku ulic również wymaga sporządzenia kilku wykresów. Technika jest interesująca w kontekście analiz ulic o największym zagrożeniu występowaniem zjawiska. Pozwala na prześledzenie wzdłuż konkretnie określonej ulicy największego natężenia przestępczości i wskazania prawdopodobnych generatorów. Ma to szczególne znaczenie w aspekcie aplikacyjnym, zwłaszcza dla rozlokowania jednostek/ patroli policyjnych.

Druga, z technik street segment crime density, jak wskazują autorzy opracowania (Spicer i in. 2016), nie stanowi techniki szczególnie popularnej w zakresie analiz nad przestrzennym zróżnicowaniem zjawiska przestępczości, jednakże bardzo często pojawia się w literaturze jako jedna z możliwości. Niemniej jednak jest ona istotna z uwagi na charakter danych statystycznych. W tym przypadku popełnione przestępstwa zostają zagregowane do segmentów ulicy, a następnie

143

podlegają dalszym agregacjom do poszczególnych – wcześniej ustalonych klas (Ryc. 24). Dzięki temu możliwe staje się określenie segmentów o wysokim poziomie przestępczości, które w dalszej kolejności mogą być analizowane w zakresie elementów przestrzeni wpływających na natężenie zjawiska w określonych już wcześniej lokalizacjach o znacznym natężeniu zjawiska. Zdaniem autorów opracowania technika ta uniemożliwia porównywanie wizualne poszczególnych segmentów ulic np. według czasu popełnienia przestępstwa, na jednej mapie – konieczne jest wykonanie kilku map i następnie możliwe sporządzenie analiz komparatystycznych (Spicer i in. 2016).

Ryc. 24 Street segment crime density - przykład zastosowania techniki. Źródło: Spicer i in., 2016,, s. 71

4.4. Modyfikacja street analysis jako nowe podejście badawcze