Podsumowanie rozdziału drugiego

Waga relacji międzypokoleniowych – a tym samych i wynikających z nich bardziej zaawansowanych w sferze regulowania zasad życia społecznego kategorii – wzrasta i będzie wzrastać, przede wszystkim wskutek przemian umieralności, zwiększających prawdopodobieństwo współegzystencji kilku pokoleń i nasilającego się poczucia coraz większej troski o przyszłość – własną w perspektywie kilku dekad, społeczeństw w jeszcze dłuższej perspektywie.

Z jednostkowego i społecznego punktu widzenia ważne jest przygotowanie się do przyszłości, w której wzmożeniu częstości występowania relacji międzypokoleniowych towarzyszyć będą przemiany struktury demograficznej i gospodarki oraz wyczerpywanie się zasobów naturalnych. Niektóre z tych zagrożeń żyją w świadomości społecznej, głównie w formie „ekologizmu”, świadomość innych musi być rozbudzona, choćby w celu zachęcenia do przygotowania się na nie. Przykładem tego ostatniego, może być trwająca od dwóch dekad dyskusja na temat tego, czy i w jakim stopniu wysoko rozwinięte społeczeństwa „żyją ponad stan”, kredytując swoją nadmierną konsumpcję u poko-leń jeszcze nienarodzonych. Przekonanie takie dosadnie wyrażone zostało w połowie lat 1980. przez ówczesnego gubernatora stanu Kolorado Richarda D. Lamma [1999], który stwierdził, iż obecnie biblijna przypowieść o synu marnotrawnym postawiona została na głowie, dziś bowiem mamy do czynienia z ojcami marnotrawnymi, rujnującymi schedę swych dzieci.

Wszystkie te kwestie powiązane są samoistnie z solidarnością międzypokoleniową. Niezależnie zaś od sposobu definiowania, poziomu analizy, itp., kwestia solidarności międzypokoleniowej – zwłaszcza w swej skodyfikow anej formie, tj. w postaci kontraktu międzypokoleniowego – musi być uwzględniana przy jakimkolwiek strategicznym myśleniu o przyszłości. Myślenie to musi bazować na wiedzy o występującym typie solidarności pokoleniowej, zbudowanej dzięki pomiarom (zob. możliwości takiego pomiaru przedstawione w aneksie) oraz na przekonaniu o elastyczności kontraktu intergeneracyjnego, tj. o konieczności jego

dostosowania się zmieniających się warunków demograficznych, ekonomicznych i kulturowych. Do tego wątku wrócimy w ostatniej części niniejszej pracy.

Literatura

AGE (The European Older People’s Platform), 2009, A plea for greater intergenerational

solidarity, Brus-sels, 33 s.

Aguis E., 2006, Intergenerational justice, [w:] J. Ch. Tremmel (ed.), Handbook of intergenerational

justice, Edward Elgar Publishing, Cheltenham, Northampton (MA), 317-332

Antczak R., Dobrowolski P., 2007, Jak zapobiec konfliktowi pokoleń w Polsce?, [w:] J. Szomburg (red.), W poszukiwaniu kompasu dla Polski. Po II Kongresie Obywatelskim, IBnGR, Gdańsk, 159-174

Donfut C., 1999, Transferts publics et transferts prives entre generations, [w:] C. Attias-Donfus (ed.), Les solidarites entre generations. Vieillesse, familles, etat , Nathan, Paris, 5-23 Attias-Donfut C., Wolff F.-Ch., 2000, Complementarity between private and public transfers,

[w:] S. Arber, C. Attias-Donfut (eds.), The myth of generational conflict. The family and state in

ageing societies, Routledge, London, New York, 47-68

Auerbach A. J., Kotlikoff L. J., Leibfritz W. (eds.), 1999, Generational accounting around the

world, NBER, The University of Chicago Press, Chicago, London, 534 s.

Auerbach E. B., 1995, Unto the thousandth generation. Conceptualizing intergenerational justice, Peter Lang, New York

Becker H. A., 2000, Discontinuous change and generational contract, [w:] S. Arber, C. Attias-Donfut (eds.), The myth of generational conflict. The family and state in ageing societies, Routledge, London, New York, 114-132

Bindé J., 2004, The natural contract and development in the twenty-first century, [w:] J. Bindé (ed.),

The future of values. 21st century talks, UNESCO Publishing, Paris, 198-203.

Binstock R. H., 2010, From compassionate ageism to intergenerational conflict?, “The Gerontologist”, vol. 50, nr 5, 574-585

Birnbacher D., 2006, Responsibility for future generations – scope and limits, [w:] J. Ch. Tremmel (ed.), Handbook of intergenerational justice, Edward Elgar Publishing, Cheltenham, Northampton (MA), 23-38

Blanchet D., 1997, Mesurer l’equite intergenerationnelle: le choix des indicateurs, “La Lettre de l’Observatoire des Retraites”, nr 10, decembre (przedruk [w:] “Problemes Politiques et Sociaux”, 1998, nr 817-818)

Edmunds J., Turner B. S., 2005, Global generations: Social change in twentieth century, “The British Journal of Sociology”, vol. 56, nr 4, 559-577

Estes C. L., 2003, Theoretical perspectives on old age policy: a critique and a proposal, [w:] S. Biggs, A. Lowenstein, J. Hendricks (eds.), The need for theory. Critical approaches to social

Gardiner S. M., 2009, A contract on future generations?, [w:] A. Gosseries. L. M. Meyer (eds.),

Intergenerational justice, Oxford University Press, Oxford, New York, 77-118

Hantrais L., 2004, Family policy matters. Responding to family change in Europe, The Policy Press, Bristol, 246 s.

Hendricks J., 2005, Moral economy and ageing, [w:] M. J. Johnson (ed.), The Cambridge handbook

of age and ageing, Cambridge University Press, Cambridge, New York, 510-517.

Katz R., Lowenstein A., 2010, Theoretical perspectives on intergenerational solidarity, conflict and

ambivalence, [w:] M. Izushara (ed.), Ageing and intergenerational relations. Family reciprocity from a global perspective, Policy Press, Bristol, 29-56

Kohli M., 2005, Generational changes and generational equity, [w:] M. J. Johnson (ed.), The

Cambridge handbook of age and ageing, Cambridge University Press, Cambridge, New

York, 518-526

Kotlikoff L. J., 2003, Generational policy, The MIT Press, Cambridge, Mass., London, 128 s. Künemund H., 2008, Intergenerational relations within the family and the state, [w:] Ch. Saraceno

(ed.), Families, ageing and social policy. Intergenerational solidarity in European welfare states, Edward Elgar, Cheltenham (UK), Northampton (MA), 105-122

Lamm R. D., 1999, Care for the elderly: What about our children?, [w:] J. B. Williamson, D. M. Watts-Roy, E. R. Kingson (eds.), The generational equity debate, Columbia University Press, New York, 87-100

Laslett P., 1992, Is there a generational contract?, [w:] P. Laslett, J. S. Fishkin (eds.), Justice between

age groups and generations, Yale University Press, New Haven, 24-47

Lumer Ch., 2006, Principles of generational justice, [w:] J. Ch. Tremmel (ed.), Handbook of

intergenerational justice, Edward Elgar Publishing, Cheltenham, Northampton (MA),

39-52

Lüscher K., Liegle L., Lange A., Hoff A., Stoffel M., Viry G., Widmer E., 2010, Generations,

Intergenerational Relationships and Generational Politics. Bern: Swiss Academy of Humanities

and Social Sciences, 130 s.

Lüth E., 2001, Private intergenerational transfers and population aging. The German case, Physica-Verlag, A Springer-Verlag Company, Heidelberg, New York, 188 s.

Lynch J., 2006, Age in the welfare state. The origins of social spending on pensioners, workers, and

children, Cambridge University Press, Cambridge, New York, 223 s. + xviii

Marody M., Giza-Poleszczuk A., 2004, Przemiany więzi społecznych, WN Scholar, Warszawa, 378 s.

Montgomery A., 2008, US Families 2025: In search of future families, „Futures”, vol. 40, 377-387, doi:10.1016/j.futures.2007.08.005

Niezabitowski M., 2008, Projektowanie i przystosowywanie środowiska mieszkaniowego do potrzeb

ludzi starszych. Wybrane aspekty społeczne, psychologiczne i architektoniczne, [w:]

J. T. Kowaleski, P. Szukalski (red.), Pomyślne starzenie się w perspektywie nauk o pracy

i polityce społecznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 126–144

Phillips J., Ajrouch K., Hillcoat-Nallétamby S., 2010, Key concepts in social gerontology, Sage, London, Thousand Oaks, 240 s.

Rawls J., 1994, Teoria sprawiedliwości, tłum. M. Panufnik, J. Pasek, A. Romaniuk, PWN, Warszawa

Rzeczyński B., 2009, Gerontotechnologia w perspektywie urbanistycznej, [w:] J. T. Kowaleski, A. Rossa (red.), Przyszłość demograficzna Polski, „Acta Universitas Lodzensis. Folia Oeconomica”, nr 231, 287-304

Sher G. ,1992, Ancient wrongs and modern rights, [w:] P. Laslett, J. S. Fishkin (eds.), Justice between

age groups and generations, Yale University Press, New Haven, 48-61

Słownik małżeństwa i rodziny, pod red. E. Ozorowskiego, 1999, Wyd. ATK,

Warszawa-Łomianki, 513 s.

Stacewicz J., 1996, Megatrendy a strategia i polityka rozwoju, Wyd. Elipsa, Warszawa, 99 s. Supińska J., 2007, Wartości i zasady polityki społecznej, [w:] G. Firlit-Fesnak, M. Szylko-Skoczny

(red.), Polityka społeczna. Podręcznik akademicki, WN PWN, Warszawa, 71-80

Szatur-Jaworska B. (red.), 2008, Stan przestrzegania praw osób starszych w Polsce. Analiza

i rekomendacje działań, „Biuletyn Rzecznika Praw Obywatelskich – Materiały”, nr 65,

dostępne na stronie http://www.rpo.gov.pl/pliki/12228594450.pdf Sztompka P., 2002, Socjologia. Analiza społeczeństwa, Znak, Kraków, 653 s.

Szukalski P. 2009, Przygotowanie do starości jako zadanie dla jednostek i zbiorowości, [w:] P. Szukalski (red.), Przygotowanie do starości. Polacy wobec starzenia się, ISP, Warszawa, 39-55

Szukalski P., 2000, Rachunkowość generacyjna, „Polityka Społeczna”, 2000, nr 11-12, 17-21 Szukalski P., 2004, Kontrakt międzypokoleniowy a zasada sprawiedliwości międzypokoleniowej, [w:]

L. Frąckiewicz, A. Rączaszek (red.), Kapitał społeczny, Wyd. Akademii Ekonomicznej, Katowice, 169-184.

Szukalski P., 2006, Status rodzinny a sytuacja zdrowotna i bytowa osób sędziwych w środowisku

wielkomiejskim, niepublikowany raport z realizacji projektu badawczego KBN, Grant

2H2OE03424, Łódź, 99 s.

Szukalski P., 2006, Zagrożenie czy wyzwanie – proces starzenia się ludności, „Polityka Społeczna”, nr 9, 6-10

Szukalski P., 2008a, Relacje międzypokoleniowe z demograficznego punktu widzenia w starz ejącym się

społeczeństwie polskim, [w:] RRL (Rządowa Rada Ludnościowa), Sytuacja demograficzna Polski. Raport 2007-2008, ZWS GUS, Warszawa, 206-223, raport dostępny na stronie

http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/bip/BIP_raport_2007-2008.pdf

Szukalski P., 2008b, Starzenie się ludności a publiczny kontrakt intergeneracyjny, [w:] J. Kleer (red.),

Konsekwencje ekonomiczne i społeczne starzenia się społeczeństwa, Komitet Prognoz PAN,

Warszawa, 50-85

Szukalski P., 2008c, Ageizm – dyskryminacja ze względu na wiek, [w:] J. T. Kowaleski, P. Szukalski (red.), Starzenie się ludności Polski – między demografią a gerontologią społeczną, Wyd. UŁ, Łódź, 153-184

Thomése F., van Tilburg T., van Groenou M. B., Knipscheer K., 2005, Network dynamics in

later life, [w:] M. L. Johnson (ed.), The Cambridge handbook of age and ageing, Cambridge

Thomson D. A., 1993, A lifetime of privilege? Aging and generations at century’s end, [w:] V. L. Bengtson, W. A. Achenbaum (eds.), The changing contract across generations, Aldine de Gruyter, New York, 215-237

Tremmel J. Ch., 2009, A theory of intergenerational justice, Earthscan, London, Sterling, VA, 264 s.

Walker A., 1996, Introduction: The new generational contract, [w:] A. Walker (ed.), The new

generational contract. Intergenerational relations, old age, and welfare, UCL Press, London 1996,

1-9

Wilkoszewski H., 2008, Demographic pressure and attitudes towards public intergenerational transfers in

Germany – how much room left for reforms?, [w:] J. Ch. Tremmel (ed.), Demographic change and intergenerational justice. The implementation of long -term thinking in the political decision making process, Springer, Berlin-Heidelberg, 175-205

3. Solidarność międzypokoleniowa