Pojęcie i elementy krajowej infrastruktury informacji przestrzennej

tego procesu, konieczne jest jednak zdefiniowanie pewnych standardów w zakresie wytwa-rzania danych przestrzennych, ich dystrybucji i interoperacyjności systemów (oznaczają-cej ich współdziałanie w zakresie dostępu do danych i możliwości wykonywania analiz przestrzennych w różnych systemach). Z zagadnieniem tym wiąże się pojęcie infrastruk-tury danych przestrzennych (Spatial Data Infrastructure – SDI) – opisane metadanymi zbiory danych przestrzennych oraz dotyczące ich usługi, środki techniczne, procesy i pro-cedury, które są stosowane i udostępniane przez współtworzące infrastrukturę informacji przestrzennej organy wiodące, inne organy administracji oraz osoby trzecie91.

90 ECDL Polska, https://ecdl.pl/epp_gis, dostęp: 29.11.2014.

W zależności od rozległości terenu, dla którego tworzy się infrastrukturę danych prze-strzennych, można wyróżnić infrastruktury: lokalną, regionalną, krajową, międzynaro-dową, globalną.

Infrastruktura danych przestrzennych obejmuje zatem powiązane ze sobą, zdolne do współdziałania systemy i bazy danych przestrzennych zawierające dane i metadane o odpowiedniej treści i jakości, technologie teleinformatyczne i geoinformacyjne stosujące powszechnie akceptowane standardy, przepisy prawne, struktury organizacyjne, rozwiąza-nia ekonomiczne oraz twórców i użytkowników geoinformacji92.

Jedną z podstawowych zasad tworzenia i użytkowania infrastruktury informacji prze-strzennej jest interoperacyjność zbiorów i usług danych przestrzennych – możliwość łączenia zbiorów danych przestrzennych oraz współdziałania usług danych przestrzen-nych, bez powtarzalnej interwencji manualnej, w taki sposób, aby wynik był spójny, a war-tość dodana zbiorów i usług danych przestrzennych została zwiększona93.

W Polsce rozwija się Krajowa Infrastruktura Informacji Przestrzennej (KIIP), która obejmuje94:

• przepisy prawne i techniczne zharmonizowane z dyrektywą europejską, • rozwiązania ekonomiczne,

• struktury organizacyjne,

• technologie teleinformatyczne i  geoinformacyjne wykorzystujące standardy międzynarodowe,

• powiązane ze sobą, zdolne do współdziałania systemy i bazy danych przestrzen-nych zawierające dane i meta dane o odpowiedniej treści i jakości, a w szczególno-ści dane i metadane określone specyfikacjami dyrektywy,

• środowiska producentów i użytkowników geoinformacji.

Najważniejszym elementem KIIP jest Krajowy System Informacji Geograficznej (KSIG) – rejestr państwowy, który stanowią standaryzowane bazy danych referencyjnych, zawierające informacje o obiektach znajdujących się na i pod powierzchnią Ziemi, wraz z określeniem ich położenia, zlokalizowanych na obszarze kraju, a także procedury i tech-niki służące systematycznemu zbieraniu, aktualizowaniu, przetwarzaniu i udostępnianiu danych.

Struktura organizacyjna KSIG budowana jest na trzech poziomach95:

• krajowym – przez Głównego Geodetę Kraju w oparciu o Bazę danych ogólnoge-ograficznych w skali 1: 250.000,

• wojewódzkim – przez marszałków województw – w  oparciu o  TBD w  skali 1:10.000 i VMap 2 w skali 1:50.000.

• powiatowym – przez starostów – w oparciu o ewidencję gruntów.

92 Gotlib D., Olszewski R., Infrastruktura danych przestrzennych, http://geoforum.pl/?menu-=46814,46841&link=gis-sdi, dostęp: 22.11.2014.

93 Ustawa z dnia 4 marca 2010 r. o infrastrukturze informacji przestrzennej…, art. 3.

94 Gisplay.pl, portal geoinformacyjny, http://www.gisplay.pl/gis/krajowy-system-informacji-prze-strzennej.html, dostęp: 25.11.2014.

Cele KSIG96:

• budowa i utrzymanie ładu przestrzennego i ładu ekologicznego,

• zaspokojenie potrzeb informacyjnych obywateli i instytucji wspomaganie funk-cjonowania administracji publicznej,

• wspomaganie zarządzania w sytuacjach kryzysowych,

• na etapie realizacji: tworzenie baz danych przestrzennych, budowa infrastruktury danych przestrzennych. Komponenty KSIG97: • VMAP2 (rozdział 3), • TDB, • mapy topograficzne 1:50.000, 1:10.000, • BDOT500, • ORTO, • mapa zasadnicza, • EGIB.

Baza danych ogólnogeograficznych (BDO)  w  skali 1:250.000 udostępnia dane referencyjne o stopniu szczegółowości dogodnym do budowy systemów regionalnych, ponadregionalnych i ogólnokrajowych, tworzy warunki do integracji systemów informacji przestrzennej budowanych w kraju, umożliwia włączenie się Polski do realizacji przedsię-wzięć w ramach europejskiej i światowej infrastruktury danych przestrzennych.

Struktura informacyjna BDO98: • podział administracyjny, • pokrycie terenu,

• rzeźba terenu,

• osadnictwo i obiekty antropogeniczne, • transport,

• obszary chronione, • nazwy geograficzne.

Baza danych topograficznych (TBD) to system gromadzenia, zarządzania i udostęp-niania danych topograficznych (odpowiadający skali 1:10.000) funkcjonujący w oparciu o  właściwe przepisy prawne. Obejmuje zarówno zasób danych, system informatyczny zarządzania danymi jak i odpowiedni system finansowania i organizacji. Zakres infor-macyjny i funkcjonalny oraz poziom technologiczny definiują wytyczne techniczne TBD. Komponenty bazy danych obiektów topograficznych99:

• TBD,

• mapa drukowana, • wektorowa baza danych, • ortofotomapa,

96 Tamże… 97 Tamże… 98 Tamże… 99 Tamże…

• numeryczny model terenu.

Fragment przykładowej mapy topograficznej województwa lubuskiego w  skali 1:100.000 prezentuje rysunek 10.

Rysunek 10. Fragment mapy topograficznej województwa lubuskiego, skala 1:100.000

Źródło: GIS Support, http://www.gis-support.pl/dedykowane-mapy-i-wizualizacje-kartograficzne/, aktualność: maj 2014.

1.16.2. Podstawy prawne tworzenia infrastruktury danych przestrzennych, państwowy zasób geodezyjny i kartograficzny

Dla pełnego zasobu wiedzy konieczne jest stałe monitorowanie trendów globalnych, europejskich i ponadregionalnych, zwłaszcza w zakresie przyjętych kierunków polityki (m.in. środowiskowej, gospodarczej, klimatycznej itp.). Znaczące wsparcie dla wykonania tego skomplikowanego zadania stwarza unijna dyrektywa INSPIRE. Tempo jej wdrażania w Polsce jest niskie100.

Dyrektywa Unii Europejskiej normującą plany rozwoju europejskiej infrastruktury danych przestrzennych INSPIRE101 tworzy prawną podstawę do zbudowania

i działa-100 Por. Belof M., Teoria a praktyka planowania regionalnego. Doświadczenia polskie w planowaniu prze-strzennym po 1998 r., Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2013, s. 205-206. 101 INSPIRE – Infrastructure for Spatial Information in the European Community, http://inspire.ec.europa.

nia infrastruktury informacji przestrzennej w Europie w celu formułowania, wdrażania, monitorowania i oceny polityki Wspólnoty na wszystkich poziomach działania oraz dostar-czania informacji społeczeństwu. Głównym celem INSPIRE jest zwiększenie i udoskona-lenie dostępności danych przestrzennych dla podejmowania decyzji w ramach Wspólnoty i wdrażania jej polityki w krajach członkowskich102. Dyrektywa INSPIRE reguluje kwestie związane z gromadzeniem i publikowaniem danych przestrzennych. Jej uzupełnieniem, rozwinięciem i przełożeniem na polskie warunki jest Ustawa o infrastrukturze informa-cji przestrzennej (IIP), która określa103:

• zasady tworzenia oraz użytkowania infrastruktury informacji przestrzennej, • organy administracji właściwe w sprawach informacji przestrzennej.

INSPIRE dotyczy zbiorów danych przestrzennych w zasobach organizacji państwo-wych oraz zasad dostępu i przetwarzania. Polska infrastruktura danych przestrzennych wchodzi w zakres działalności Państwowego Zasobu Geodezyjnego i Kartograficznego, który należy do Głównego Geodety Kraju, a jego obsługą zajmuje się Centralny Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej (CODGiK).

W Polsce do najważniejszych cyfrowych zbiorów danych przestrzennych tworzonych przez służbę geodezyjno-kartograficzną, stanowiących państwowy zasób geodezyjny i kartograficzny, należą104:

• EGiB – baza danych ewidencji gruntów i budynków (kataster nieruchomości), • EMUiA – baza danych ewidencji miejscowości, ulic i adresów,

• BDOT500 – baza danych obiektów topograficznych o szczegółowości zapew-niającej tworzenie standardowych opracowań kartograficznych w skalach 1:500– 1:5.000; opracowywana dla terenów miast oraz zwartych zabudowanych i prze-znaczonych pod zabudowę obszarów wiejskich,

• BDSOG – baza danych szczegółowych osnów geodezyjnych,

• GESUT – geodezyjna ewidencja obiektów sieci uzbrojenia terenu oraz o podmio-tach władających tymi sieciami,

• PRG – baza danych państwowego rejestru granic i powierzchni jednostek podzia-łów terytorialnych kraju,

• PRNG – baza danych państwowego rejestru nazw geograficznych,

• PRPOG – baza danych państwowego rejestru podstawowych osnów geodezyj-nych, grawimetrycznych i magnetycznych

• Baza Danych Hydrograficznych, • Baza Danych Sozologicznych, • mapa zasadnicza i inne.

102 Gotlib D., Olszewski R., Infrastruktura danych przestrzennych…

103 Ustawa z dnia 4 marca 2010 r. o infrastrukturze informacji przestrzennej...

104 Na podstawie: Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 12 lutego 2013 r. w sprawie bazy danych geodezyjnej ewidencji sieci uzbrojenia terenu, bazy danych obiektów topograficznych oraz mapy zasadniczej, Dz.U. z 21 marca 2013 r., poz. 383, par. 1.

Baza danych obiektów topograficznych BDOT10k powstała w latach 2012-2013 i obej-muje swoją treścią następujące tematy, z których każdy zapisany jest w kilku warstwach105:

• sieć wodna,

• sieć komunikacyjna, • sieć uzbrojenia terenu, • pokrycie terenu,

• budynki, budowle i urządzenia, • kompleksy użytkowania terenu, • tereny chronione,

• jednostki podziału terytorialnego, • inne obiekty przestrzenne. Na zasób BDOT10k składa się:

• Zasób podstawowy TOPO10k zorganizowany i zapisany zgodnie z ogólnie przy-jętymi standardami budowy baz danych przestrzennych, zawierający dane pomia-rowe, niezniekształcone w wyniku zabiegów redakcyjnych związanych z prezen-tacjami kartograficznymi, obarczony jedynie generalizacją pierwotną danych wynikającą z metod pomiaru i przyjętego modelu pojęciowego danych.

• Zasób kartograficzny KARTO10k utworzony na podstawie danych zawartych w BDOT10k w procesie ich generalizacji, wizualizacji i redakcji kartograficznej oraz numerycznym modelu rzeźby terenu i Państwowym Rejestrze Nazw Geograficznych. Instytucje państwowe nie związane ze służbą geodezyjno-kartograficzną tworzą także inne bazy danych przestrzennych obejmujące takie zagadnienia, jak:

• baza TERYT Głównego Urzędu Statystycznego – wykaz miejscowości, ulic i jed-nostek administracyjnych,

• MPHP - mapa podziału hydrograficznego Polski Instytutu Meteorologii i Gospo-darki Wodnej,

• bazy danych Państwowego Instytutu Geologicznego,

• Bank Danych Drogowych Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad oraz zarządów dróg różnego szczebla,

• bazy tworzone przez państwową służbę leśną w ramach Systemu Informatycznego Lasów Państwowych,

• bazy tworzone w ramach NATO (VMap),

• numeryczna mapa glebowo-rolnicza (Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznaw-stwa w Puławach)106.

Udostępnianie informacji przestrzennej wiąże się z ujawnianiem wielu danych, np. o nieruchomościach. W związku z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego sygn. akt I OSK 1839/12 z dnia 18.02.2014 r. na Internetowych mapach Systemu Informacji

105 Zob. szerzej: Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 17 listopada 2011 r. w sprawie bazy danych obiektów topograficznych oraz bazy danych obiektów ogólnogeograficznych, a także standardowych opracowań kartograficznych, Dz.U. Nr 279, Poz. 1642, załącznik 2.

106 Ciupa T., Suligowski R., Zastosowanie techniki GIS w ocenie zagrożeń naturalnych – dawnych i przy-szłych, Instytut Geografii Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce 2010, s. 27.

Przestrzennej Katowic została usunięta możliwość wyświetlania numeru księgi wieczystej w szczegółowym opisie działki.

1.16.3. Numeryczna mapa zasadnicza jako podstawowy element GIS