Jedną z najbardziej istotnych zmian, jakie zostały wprowadzone w polskim systemie procesu karnego w wyniku uchwalenia w 1997 r. nowego kodeksu postępowania karnego, można zaobserwować na gruncie regulacji prawnej uczestnictwa oskarżyciela posiłkowego w procesie karnym. Należy zauważyć, że kluczowe unormowanie dotyczące oskarżyciela posiłkowego w postępowa
niu karnym, zamieszczone w art. 53 k.p.k., stanowi egzemplifikację „kształto
wania się nieraz nowych treści normatywnych pod tradycyjnie niezmiennymi nazwami ustawowymi”1. W powołanym przepisie ustawodawca modyfikuje znaczenie nadawane dotąd (na gruncie poprzednio obowiązującej ustawy kamoprocesowej) nazwie „oskarżyciel posiłkowy”, przyjmując, że jej zakres pojęciowy obejmuje nie tylko pokrzywdzonego, który może brać udział w po
stępowaniu sądowym w sprawie publicznoskargowej obok oskarżyciela pub
licznego, ale także pokrzywdzonego działającego zamiast tego ostatniego.
Druga z form działalności procesowej oskarżyciela posiłkowego w postępowa
niu sądowym stanowi konstrukcję nieznaną poprzednio obowiązującej usta
wie kamoprocesowej. Fakt ten skłania do podjęcia próby sformułowania za
łożeń konstrukcyjno-terminologicznych, które dotyczyłyby tej formy udziału pokrzywdzonego w postępowaniu karnym.
Problematyka związana z pojęciem oskarżyciela posiłkowego pozostaje od dawna przedmiotem żywego zainteresowania nauki procesu karnego. Punk
tem wyjścia rozważań w tym zakresie musi więc być naświetlenie dotychcza
sowych koncepcji dotyczących omawianej kwestii. W literaturze prawniczej wszechstronną analizę dawniejszych poglądów na problem definicji „oskar
1 R. Kmiecik: Pojęcie oskarżyciela posiłkowego w teorii i ustawodawstwie karnym proceso
wym w Polsce. „Annales UMCS”. Vol. 20. Lublin 1998, s. 200.
życiela posiłkowego” przeprowadził R. Kmiecik2. Z tego względu - odwołując się do tych poglądów - należy ograniczyć się do spraw węzłowych. Wypada zaakcentować, iż punktem odniesienia dla dalszych wywodów będą założenia konstrukcyjno-terminologiczne przyjęte w doktrynie procesu karnego przez W. Daszkiewicza i R. Kmiecika.
Rozważania definicyjne nad pojęciem „oskarżyciela posiłkowego” należy poprzedzić kilkoma uwagami na temat pojęcia oskarżyciela w ogólności oraz wskazaniem kryteriów klasyfikacyjnych służących do uporządkowania rodza
jów oskarżycieli3. Przede wszystkim nieodzowne wydaje się zdefiniowanie terminu „oskarżyciel”, który stanowi genus proximum dla nazwy „oskarżyciel posiłkowy”. Opierając się na definicji prezentowanej w literaturze prawniczej przez K. Marszała4, należy przyjąć, że „oskarżycielem jest tylko taki podmiot procesowy, który występuje do sądu z żądaniem ukarania oznaczonej osoby za popełnienie określonego czynu i żądanie to w toku procesu karnego popiera, albo popiera oskarżenie wniesione przez inny podmiot”. Klasę podmiotów określanych mianem „oskarżyciela” można uporządkować, operując dwoma zasadniczymi kryteriami klasyfikacyjnymi, wyróżnionymi w nauce procesu karnego przez W. Daszkiewicza5, mianowicie podmiotowym oraz zakresu uprawnień i stanowiska w procesie.
Opierając się na pierwszym kryterium, można ustalić, że w charakterze oskarżyciela w postępowaniu karnym może działać organ państwa, każdy oby
watel, pokrzywdzony bądź czynnik społeczny6. Ten podział ma mniejsze zna
czenie z punktu widzenia prowadzonych rozważań. Należy jedynie stwierdzić, że udział oskarżyciela posiłkowego w postępowaniu karnym jest ilustracją uprawnień oskarżycielskich przysługujących pokrzywdzonemu.
Biorąc pod uwagę zakres uprawnień oraz stanowisko procesowe, zwłaszcza stosunek jednego oskarżyciela do drugiego, można wyróżnić oskarżycieli głów
nych i drugorzędnych7 (niegłównych8). Oskarżycielem głównym jest „oskar
2 Tamże, s. 199 i nast.
3 W. Daszkiewicz: Problem oskarżyciela w przyszłym polskim procesie karnym. NP 1956, nr 3, s. 35 i nast.; Tenże: Oskarżyciel w polskim procesie karnym. Warszawa 1960, s. 13 i nast.;
K. Mar szał: Proces karny. Wyd. IV. Katowice 1998, s. 139.
4 K. Marsza ł: Proces karny..., s. 139. Zob. także W. Daszkiewicz: Oskarżyciel w pol
skim procesie karnym..., s. 5-13.
5 W. Daszkiewicz: Problem oskarżyciela..., s. 35-37; T enże: Oskarżyciel w polskim pro
cesie karnym..., s. 13 i nast. Por. także K. Mar szał: Proces kamy..., s. 139.
6 Warto w tym miejscu zasygnalizować, że czasem przyjmuje się, iż actio popularis, a więc możliwość wniesienia oskarżenia przez każdego obywatela, jest przykładem oskarżenia przez organ (czynnik) społeczny. Zob. A. Berger: System i formy oskarżenia. „Głos Sądownictwa”
1938, s. 928.
7 W. Daszkiewicz: Oskarżyciel w polskim procesie karnym..., s. 17; K. Marsza!: Pro
ces karny..., s. 139.
8 W. Daszkiewicz: Oskarżyciel w polskim procesie karnym..., s. 17.
życiel typowy dla danego typu ścigania przestępstw”9. W sprawie o przestęp
stwo publicznoskargowe takie stanowisko procesowe ma oskarżyciel publicz
ny10. Każdy inny oskarżyciel pełni w postępowaniu sądowym w tej kategorii spraw rolę drugorzędną. To ustalenie ma kluczowe znaczenie, stanowi bowiem podstawę do stwierdzenia, że „oskarżyciel posiłkowy” jest elementem znacze
niowym pojęcia „oskarżyciel drugorzędny”. Wypowiedziana teza dotyczy na
zwy „oskarżyciel posiłkowy” występującej w płaszczyźnie abstrakcyjnej, oder
wanej od konkretnego ustawodawstwa kamoprocesowego11. Wypada zaak
centować, że w konkretnym ujęciu legislacyjnym nazwa ta może być zakre- sowo tożsama z nazwą „oskarżyciel drugorzędny” lub jej zakres pojęciowy może być węższy od tej ostatniej nazwy. W świetle tego co dotąd powiedziano, dość oczywista jest teza, że w aktualnym stanie prawnym oskarżycielem dru
gorzędnym w sprawie publicznoskargowej jest zarówno oskarżyciel posiłkowy, działający obok, jak i ten, który występuje zamiast oskarżyciela publicznego.
W kontekście powyższych ustaleń wydaje się nie ulegać wątpliwości, że usta
lając zakres pojęciowy nazwy „oskarżyciel posiłkowy” należy poddać ocenie relację, w jakiej pozostaje działalność procesowa oskarżyciela posiłkowego do stanowiska zajmowanego w postępowaniu karnym przez oskarżyciela głów
nego, a więc oskarżyciela publicznego.
W dobie prac ustawodawczych nad kodeksem postępowania karnego z 1928 r.12, dokonując uporządkowania terminologii prawniczej wiążącej się z udziałem w postępowaniu karnym oskarżycieli drugorzędnych, pojęciem
„oskarżyciela posiłkowego” określano pokrzywdzonego, który był uprawnio
ny do wniesienia skargi karnej w sprawie publicznoskargowej, jeżeli prokura
tor zaniechał ścigania karnego lub uchylał się od wniesionego oskarżenia13.
W owym czasie zakres pojęciowy nazwy „oskarżyciel posiłkowy” był utożsa
miany z zakresem nazwy „oskarżyciel subsydiamy”, nawiązującej do unormo
wań austriackiej ustawy o postępowaniu karnym z 23 maja 1873 r. Przyto
9 Szerzej Tamże, s. 17.
10 Szerzej W. Daszkiewicz: Problem oskarżyciela..., s. 35 i nast.; Tenże: Oskarżyciel w polskim procesie karnym..., s. 13 i nast.; R. Kmiecik, E. Skrętowicz: Proces karny - część ogólna. Kraków-Lublin 2002; s. 159 i nast.; K. Marszał: Proces karny..., s. 139.
11 W tym znaczeniu zakres pojęciowy nazwy „oskarżyciel drugorzędny” obejmuje np. oskar
życiela ubocznego, posiłkowego, pomocniczego.
12 W kwestii kształtowania pojęć dotyczących udziału oskarżycieli drugorzędnych w po
stępowaniu karnym na tle ustawodawstw państw zaborczych zob. E. Krzymuski: Wykład procesu karnego ze stanowiska nauki i prawa obowiązującego w byłej dzielnicy austriackiej oraz z uwzględnieniem ważniejszych różnic. Kraków 1910, s. 89 i nast.; J. Rosenblatt: Wykład austriackiego procesu karnego. Cz. 1. Kraków 1884, s. 41; R. Kmiecik: Pojęcie oskarżyciela posiłkowego..., s. 201.
13 W. Daszkiewicz: Problem oskarżyciela..., s. 36; T enże: Oskarżyciel w polskim proce
sie karnym..., s. 18.
czona definicja została zrewidowana pod wpływem unormowań kodeksu postępowania karnego z 1928 r. w jego pierwotnym brzmieniu (art. 70 i 71 k.p.k. z 1928 r.), z których wynikało, iż nazwa „oskarżyciel posiłkowy” jest używana w celu określenia pokrzywdzonego, który wnosi akt oskarżenia, je
żeli prokurator zaniechał ścigania karnego (oskarżyciel subsydiamy) oraz pokrzywdzonego, który jest uprawniony do wszczęcia postępowania przed sądem niezależnie od stanowiska prokuratora (oskarżyciel konkurujący)14.
Można więc powiedzieć, iż w wyniku działalności legislacyjnej pojęcie „oskar
życiela posiłkowego” zostało wzbogacone o jeden element znaczeniowy, mia
nowicie oskarżenie posiłkowe typu konkurującego.
W powojennej literaturze procesu karnego szczegółowej klasyfikacji form udziału oskarżyciela drugorzędnego w postępowaniu karnym w sprawie pub- licznoskargowej dokonał W. Daszkiewicz, prezentując równocześnie komplek
sową siatkę pojęć odnoszących się do poszczególnych form. Wskazany autor wyróżnił trzy typy15 działalności oskarżyciela drugorzędnego, mianowicie:
„oskarżyciela posiłkowego”, „oskarżyciela ubocznego” oraz „oskarżyciela po
mocniczego”. Dostrzegając potrzebę scharakteryzowania wymienionych kate
gorii oskarżycieli niegłównych, należy w tym miejscu ograniczyć zakres roz
ważań do przedstawienia definicji. Wspomniany wyżej autor pojęciem „oskar
życiela posiłkowego” określał oskarżyciela wchodzącego w miejsce uchylają
cego się od ścigania oskarżyciela głównego, z kolei pojęciem „oskarżyciela ubocznego” - oskarżyciela występującego obok oskarżyciela głównego wno
szącego skargę kamą. Wreszcie „oskarżycielem pomocniczym” nazywał oskar
życiela, który może wystąpić obok oskarżyciela głównego tylko za jego zgodą.
Analizując publikacje W. Daszkiewicza16, należy zwrócić uwagę na ewo
lucję pojęcia „oskarżyciela posiłkowego” u tego Autora. Otóż w swojej mono
grafii dokonuje on wyraźnej modyfikacji dotychczasowej definicji „oskarży
ciela posiłkowego”, przyjmując, że zakresem pojęciowym tej nazwy objęty jest oskarżyciel, „który może wykonywać funkcje oskarżycielskie chociażby oskarżyciel główny, jednocześnie zasadniczy, nie wnosił w ogóle skargi lub od wniesionej skargi odstąpił”. Zestawiając obie przytoczone definicje „oskar
życiela posiłkowego”, nietrudno zauważyć, że druga z nich jest zakresowo szersza. Elementem znaczeniowym, który nie uległ zmianie w obu definicjach,
14 R. Kmiecik: Oskarżyciel posiłkowy w procesie karnym. Warszawa 1971, s. 15-16; Ten
że: Pojęcie oskarżyciela posiłkowego..., s. 203.
15 Mówiąc o „typie”, mam na myśli każdą odmianę rodzajową udziału oskarżyciela w postę
powaniu karnym. Typem jest więc np. oskarżyciel publiczny, oskarżyciel pomocniczy, oskarżyciel posiłkowy. Słowa tego używam zamiennie z wyrazem „rodzaj” bądź „kategoria”. Z kolei słowem
„forma” posługuję się w odniesieniu do odmian działalności oskarżyciela drugorzędnego w postę
powaniu karnym.
16 W. Daszkiewicz: Problem oskarżyciela..., s. 36; T enże: Oskarżyciel w polskim proce
sie karnym..., s. 18.
jest „oskarżyciel, który może wejść w miejsce uchylającego się od ścigania oskarżyciela głównego”. Należy zwrócić uwagę, że element ten odnosi się do działalności procesowej oskarżyciela posiłkowego typu subsydiarnego oraz oskarżyciela posiłkowego typu konkurującego17. Differentia specifica wska
zanych definicji polega natomiast na tym, że zakresem pojęciowym drugiej z nich został objęty oskarżyciel, który może wykonywać funkcje oskarżyciel- skie, mimo że oskarżyciel główny od wniesionej skargi odstąpił18.
Celowość włączenia tego elementu w zaproponowanym przez W. Dasz
kiewicza brzmieniu w skład definicji „oskarżyciela posiłkowego” mogła budzić wątpliwości. Wypada przypomnieć, że uprawnienie oskarżyciela do działania w postępowaniu karnym, mimo odstąpienia od oskarżenia przez oskarżyciela głównego, jest - zdaniem wspomnianego autora - cechą funkcjonalną oskarże
nia ubocznego. Gdyby więc zaakceptować definicję zakresowo szerszą, należa
łoby - opierając się na jej brzmieniu - przyjąć, że zakresem pojęciowym nazwy
„oskarżyciel posiłkowy” objęty jest także oskarżyciel uboczny. Tej konsekwen
cji nie można by raczej zaakceptować nie tylko ze względu na utrwalone w terminologii prawniczej przed rokiem 1969 znaczenie terminu „oskarżyciel uboczny”19, ale także dlatego, że założenia terminologiczne zaproponowane przez W. Daszkiewicza nie gwarantowałyby wówczas poprawnego i funkcjo
nalnego porządkowania instytucji prawnych (typów oskarżycieli drugorzęd
nych). W konkluzji warto przytoczyć stanowisko R. Kmiecika, który - ana
lizując wskazaną wyżej definicję rozszerzającą - stwierdził, jak się wydaje, słusznie, iż element znaczeniowy zamieszczony w jej końcowej części trzeba by interpretować, przyjmując, że oskarżycielem posiłkowym jest taki oskar
życiel drugorzędny, który w razie odstąpienia oskarżyciela głównego może wykonywać funkcje oskarżycielskie, będąc uprawnionym do samoistnej skargi karnej20.
Podsumowując dotychczasowe rozważania, można wyrazić zapatrywa
nie, iż do czasu uchwalenia kodeksu postępowania karnego z 1969 r. w na
uce procesu karnego pojęciem „oskarżyciela posiłkowego” zgodnie określano oskarżyciela drugorzędnego, który mógł wnieść i popierać oskarżenie, jeżeli od ścigania karnego uchylał się oskarżyciel główny. Różnice między propo
nowanymi definicjami sprowadzały się natomiast do tego, czy zakres poję
17 R. Kmiecik słusznie podniósł, że w definicji „oskarżyciela posiłkowego” została pominięta ta cecha oskarżyciela posiłkowego konkurującego, która umożliwia mu wniesienie aktu oskar
żenia, mimo że prokurator nie uchylał się od ścigania, ponieważ nie uzyskał informacji o popełnieniu przestępstwa. Mając to na uwadze, R. Kmiecik wyraził zapatrywanie, iż definicja zaproponowana przez W. Daszkiewicza jest w tym zakresie zbyt wąska. Zob. R. Kmiecik:
Pojęcie oskarżyciela posiłkowego..., s. 205.
18 Zob. Tamże, s. 205.
19 Tamże, s. 205-207.
20 Tamże, s. 205-206.
ciowy analizowanej nazwy obejmuje również oskarżyciela typu konkurują
cego21.
Zakres pojęciowy nazwy „oskarżyciel posiłkowy” akceptowany - mimo wspomnianych różnic - w teorii procesu karnego przed 1969 r. uległ gwał
townej, można by nawet rzec rewolucyjnej, modyfikacji wskutek działalności legislacyjnej. Ustawodawca w kodeksie postępowania karnego z 1969 r.22, ignorując panujące w nauce poglądy na kwestie klasyfikacji oskarżycieli drugorzędnych i definiowania terminu „oskarżyciel posiłkowy”, przyjął roz
wiązanie, zgodnie z którym oskarżycielem posiłkowym był pokrzywdzony, który przystępuje do oskarżenia wniesionego przez oskarżyciela publicznego (art. 44 d.k.p.k.). Tę zasadniczą zmianę terminologiczną próbowano motywo
wać, podnosząc, że przymiotnik „uboczny” mógłby sugerować drugorzędność stanowiska procesowego tego oskarżyciela w procesie karnym23. Jeżeli weźmie się pod uwagę, że w istocie art. 44 d.k.p.k. dotyczył udziału w postępowaniu karnym właśnie oskarżyciela drugorzędnego, to przytoczony argument musi wydawać się nie do końca przekonujący24.
Należy stwierdzić, że adaptacja języka praktyki (a także języka teorii procesu karnego) do założeń terminologicznych przyjętych w kodeksie po
stępowania karnego z 1969 r. stanowiła czynnik determinujący ujęcie legisla
cyjne kwestii udziału oskarżyciela posiłkowego w postępowaniu sądowym w obowiązującej ustawie kamoprocesowej. W konsekwencji w kodeksie po
stępowania karnego z 1997 r. nie powrócono do tradycyjnych pojęć, które w teorii procesu karnego przed 1969 r. służyły do uporządkowania w sferze terminologicznej form udziału oskarżyciela drugorzędnego w postępowaniu karnym. W artykule 53 k.p.k. ustawa stanowi, że w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego pokrzywdzony może działać jako strona w charakterze oskarżyciela posiłkowego obok oskarżyciela publicznego lub zamiast niego. Można więc powiedzieć, że zakres pojęciowy nazwy ustawo
wej „oskarżyciel posiłkowy” obejmuje każdego pokrzywdzonego, który jako oskarżyciel drugorzędny może brać udział w procesie karnym w sprawie pub- licznoskargowej. W kontekście powyższych ustaleń nie powinna budzić wątp
liwości teza, że na gruncie obowiązującego stanu prawnego, a zatem w kon
kretnym ujęciu legislacyjnym, termin prawniczy „oskarżyciel drugorzędny”
jest znaczeniowo tożsamy z nazwą ustawową „oskarżyciel posiłkowy”.
21 Zob. Tamże, s. 207.
22 Warto zaznaczyć, że już w kodeksie wojskowym postępowania karnego z 1946 r. ustawo
dawca użył pojęcia „oskarżyciel posiłkowy” dla określenia działalności procesowej pokrzyw
dzonego w charakterze oskarżyciela obok oskarżyciela publicznego. Szerzej R. Kmiecik:
Oskarżyciel posiłkowy w procesie karnym..., s. 17.
23 Zob. R. Kmiecik: Oskarżyciel posiłkowy w procesie karnym..., s. 18; Tenże: Pojęcie oskarżyciela posiłkowego..., s. 209.
24 Szerzej R. Kmiecik: Oskarżyciel posiłkowy w procesie karnym..., s. 18; Tenże: Pojęcie oskarżyciela posiłkowego..., s. 209.
Jeśliby podjąć próbę sięgnięcia do tradycyjnej terminologii i na jej pod
stawie nazwać, przewidziane w kodeksie postępowania karnego z 1997 r.
formy udziału pokrzywdzonego w charakterze oskarżyciela przed sądem w sprawie publicznoskargowej, to należałoby przyjąć, że oskarżycielem posił
kowym (typu subsydiarnego) jest pokrzywdzony, który - wnosząc akt oskar
żenia w sprawie publicznoskargowej i popierając oskarżenie - działa zamiast oskarżyciela publicznego (art. 55 § 1 k.p.k.)25. Z kolei pokrzywdzonego, który w obowiązującym stanie prawnym może popierać oskarżenie, występując obok oskarżyciela publicznego (art. 54 k.p.k.), trzeba by określać mianem oskar
życiela ubocznego26. Można jedynie wyrazić ubolewanie, że ustawodawca nie zdecydował się na modyfikację zakresu pojęciowego nazwy „oskarżyciel posiłkowy”, ustalonego na podstawie art. 44 d.k.p.k., w kierunku realizacji siatki pojęciowej ukształtowanej w nauce procesu karnego przed 1969 r., a będącej konsekwencją gruntownie przemyślanych koncepcji teoretyczno- prawnych27.
Trzeba stanowczo stwierdzić, pamiętając o zasadniczych odmiennościach (konstrukcyjnych i funkcjonalnych) obu wskazanych w art. 53 k.p.k. form udziału pokrzywdzonego w postępowaniu sądowym, że w żadnym razie posłu
żenie się przez ustawodawcę jednym pojęciem „oskarżyciela posiłkowego” na oznaczenie tych form nie może być uzasadniane dążeniem do porządkowania pokrewnych instytuqi prawnych. Wydaje się, że wzgląd na poprawne i funk
cjonalne porządkowanie instytucji prawnych przemawiałby za analitycznym ujęciem w terminologii ustawowej udziału w postępowaniu karnym pokrzyw
dzonego, który działa obok, oraz pokrzywdzonego, który działa zamiast oskarżyciela publicznego (głównego).
W świetle tego, co wyżej ustalono, wydaje się nieodzowne pojęciowe wy
odrębnienie, przynajmniej w płaszczyźnie teoretycznej, form udziału pokrzyw
dzonego w charakterze oskarżyciela posiłkowego w postępowaniu karnym.
Bez cienia wątpliwości można przyjąć, że kryterium różnicującym, dającym się także bezpośrednio wywnioskować z treści art. 53 k.p.k., jest stanowisko procesowe oskarżyciela drugorzędnego w stosunku do oskarżyciela główne
go. Kolejnym kryterium, wynikającym z analizy obowiązujących unormowań
25 W doktrynie słusznie - jak się wydaje - przyjmowano, że oskarżycielem posiłkowym (zgodnie z analizowaną definicją) nie jest pokrzywdzony, który zgodnie z art. 47 d.k.p.k. - po odstąpieniu od oskarżenia oskarżyciela publicznego samodzielnie popiera oskarżenie. W ta
kim wypadku wniesiona skarga kama zachowuje swój byt prawny, bez względu na działanie pokrzywdzonego, co jest konsekwencją tego, iż sąd nie jest związany odstąpieniem oskarżyciela publicznego od oskarżenia. Por. R. Kmiecik: Oskarżyciel posiłkowy w procesie karnym..., s. 17-18. Zob. także S. Waltoś: Oskarżyciel posiłkowy w procesie karnym w świetle przepisów nowego kodeksu postępowania karnego. PiP 1969, z. 10, s. 540 i nast.
26 W. Daszkiewicz: Problem oskarżyciela..., s. 36;T enże: Oskarżyciel w polskim procesie karnym..., s. 18; R. Kmiecik: Oskarżyciel posiłkowy w procesie karnym..., s. 16-18.
22 Zob. także R. Kmiecik: Pojęcie oskarżyciela posiłkowego..., s. 201.
prawnych, jest zakres uprawnień przysługujących poszczególnym oskarżycie
lom posiłkowym, wiążący się bezpośrednio z kwestią prawa do samoistnej skargi karnej. Dość oczywiste jest, że uprawnienie to przysługuje tylko temu pokrzywdzonemu, który działa w postępowaniu sądowym zamiast oskarżyciela publicznego28. Fakt ten przesądza o odmiennym ustawowym uregulowaniu kwestii następstw procesowych odstąpienia od oskarżenia oskarżyciela posił
kowego, działającego obok oskarżyciela publicznego i biorącego udział w po
stępowaniu sądowym zamiast tego ostatniego.
Nasuwa się tutaj kluczowe w kontekście dokonywanych ustaleń pytanie, a mianowicie: czym należy się kierować, formułując propozycje termino
logiczne, jest bowiem kwestią bezsporną, że proponowane nazwy nie będą określeniami ustawowymi. Wydaje się, iż warto w tym względzie posłużyć się wskazówką interpretacyjną sformułowaną przez R. Kmiecika na gruncie unor
mowań poprzednio obowiązującej ustawy kamoprocesowej29. Wspomniany Autor przyjął, że jeżeli ustawa posługuje się jedną nazwą - „oskarżyciel posił
kowy” - dla określenia każdego wariantu wystąpienia pokrzywdzonego jako oskarżyciela drugorzędnego w postępowaniu karnym, to „wypada zachować tradycyjne przymiotniki umożliwiające bliższe określenie, o jaki wariant oskar
życiela posiłkowego chodzi”. W obowiązującym stanie prawnym przytoczony pogląd należy uznać za w pełni aktualny. Stanowi on podstawę terminologicz
nego sklasyfikowania obu przewidzianych w art. 53 k.p.k. form udziału oskar
życiela posiłkowego w procesie karnym.
Nawiązując zatem do ustalonej w języku prawniczym przed 1969 r. siatki pojęciowej dotyczącej oskarżycieli drugorzędnych, należy pokrzywdzonego, który może brać udział w postępowaniu obok oskarżyciela publicznego, nazy
wać „oskarżycielem posiłkowym ubocznym”. Z punktu widzenia prowadzo
nych rozważań pierwszoplanowe znaczenie ma ustalenie nazwy, której zakres obejmowałby pokrzywdzonego, uprawnionego do zainaugurowania postępo
wania sądowego i popierania oskarżenia w sprawie publicznoskargowej za
miast oskarżyciela publicznego. Respektując przyjęte wyżej założenie, pod
miot ten należy określać mianem „oskarżyciela posiłkowego subsydiamego”30.
Warto zaznaczyć, że przymiotnik subsydiamy, stanowiący część składową
28 Nie ma w tym kontekście znaczenia, że oskarżyciel posiłkowy, o którym mowa w art. 54 k.p.k., zachowuje uprawnienie do działania w postępowaniu przed sądem mimo odstąpienia oskarżyciela głównego (art. 54 §2 k.p.k.). Zob. dalej.
29 R. Kmiecik: Oskarżyciel posiłkowy w procesie karnym..., s. 18; Tenże: Pojęcie oskar
życiela posiłkowego..., s. 211.
30 Ten punkt widzenia jest dość rozpowszechniony w literaturze procesu karnego. Zob.
J. Bratoszewski, L. Gardocki, Z. Gostyński, S.M. Przyj emski, R.A. Stefański, S. Zabłocki: Kodeks postępowania karnego. Komentarz. T. 1. Warszawa 1998, s. 288;
P. Hofmański, E. Sadzi k, K. Zgryzę k: Kodeks postępowania karnego. Komentarz. T. 1.
P. Hofmański, E. Sadzi k, K. Zgryzę k: Kodeks postępowania karnego. Komentarz. T. 1.