Wzrost populacji w wieku podeszłym we wszystkich krajach rozwiniętych, niesie ze sobą problem opieki społeczno-medycznej. Wśród osób starszych rośnie wskaźnik cierpiących na choroby przewlekłe i chroniczne, rośnie wskaźnik niepełnosprawności i inwalidztwa, a także równoczesnych dolegliwości.
Otoczenie opieką całej tej rosnącej populacji w szpitalach oraz w in-stytucjach specjalistycznych jest nierealne po prostu z przyczyn ekono-micznych, a więc z uwagi na koszty strukturalne i na deficyt opiekunów zawodowych. Oszacowano, że np. w 2003 r. ta kategoria ludności pochła-niała 40% całego budżetu przeznaczonego na ochronę zdrowia.
Systematyczna opieka instytucjonalna jest również nierealna z przy-czyn kulturowych. Pacjenci pragną raczej skracać swój pobyt w szpitalu. Są natomiast zainteresowani kompletną opieką poza strukturami szpitalny-mi, preferując opiekę domową. Ta jednak niesie za sobą dodatkowe pro-blemy i ograniczenia.
W ograniczenia te wpisuje się niekorzystny stosunek demograficzny między osobami słabymi i niesamodzielnymi, a ich opiekunami zawodo-wymi i rodzinnymi, a także na masową skalę niedostatek nowoczesnych rozwiązań technologicznych, ułatwiających lub wręcz zastępujących pracę człowieka.
Postęp i rozpowszechnianie nowych technologii w opiece domowej może stanowić wyzwanie dla rosnących potrzeb i dla doskonalszej jakości usług.
Innowacje technologiczne rewolucjonizują organizację życia domowego osób starszych. W tym kontekście na szczególną uwagę zasługują pomosty technologii medycznej jako doskonały produkt francusko-szwajcarskiej myśli technicznej.
Pierwszym krokiem na drodze do obejmowania na szeroką skalę coraz liczniejszych kręgów adresatów pomocy społecznej były wędrowne usługi, świadczone przez profesjonalistów i wolontariuszy. Niedoskonałość usług polegała jednak na braku odpowiednich przyrządów, na zbytnim wydłu-żeniu w czasie poszczególnych zajęć w związku z koniecznością dotarcia do kolejnego świadczeniobiorcy.
Sukces aparatów przenośnych, jak aktimetr (do mierzenia aktywności) i domifon (kontrola usług), był pierwszym etapem przenikania osiągnięć technologicznych do pomocy społecznej.
Drugi etap polega na doskonaleniu tych przyrządów, by równocześnie mogły one wysyłać od pacjenta do opiekuna informację o wszelkich za-grożeniach, a także vice versa po odebraniu tej informacji przenieść od opiekuna (może nim być lekarz czy pracownik socjalny) wskazówki, jak zagrożenia minimalizować.
Etap trzeci stanowi konstruowanie sieci wzajemnych powiązań, łączą-cych wszystkich aktorów procesu. Sieci powiązań zwane platformami lub pomostami ocen, powstały we Francji i Szwajcarii w początku 2003 r.
[N. Noury 2005].
Działanie pomostów określanych inicjałami HIS (Habitat Intelligent pour la Sante – Środowisko Mieszkaniowe Inteligentne dla Zdrowia) opiera się na systemie krążenia informacji między miejscem pobytu pacjenta, czy podopiecz-nego a miejscem, w którym znajdują się dostarczyciele. Tymi dostarczycielami wsparcia mogą być lekarze, pielęgniarki, asystenci socjalni, pracownicy na-ukowi, sprawujący opiekę na odległość. System informacyjny HIS gromadzi dane na temat pacjenta i jego otoczenia poprzez lokalną sieć odbiorników i nadajników. Umożliwiono wzajemne porozumiewanie się za pośrednictwem Internetu. Wiadomości pochodzące z odbiorników stanowią bazę danych dla potrzeb medycyny na odległość. Telemedycyna, dysponując parametrami fi-zjologicznymi (aktywność, przebyte choroby) i środowiskowymi (najbliższe otoczenie, wyposażenie techniczne mieszkania, zasoby pomocników i ich kwa-lifikacje) ma szanse, by nie trwoniąc czasu i środków finansowych na wielo-krotne kontakty osobiste z pacjentem, budować diagnozę jego aktualnych potrzeb oraz optymalne sposoby ich zaspokajania.
Pomosty stanowią sieć wzajemnie się krzyżujących rozwiązań. Łączą one dwie grupy uczestników, a więc dawców i biorców opieki (caregivers i caretakers). Łączą metodologiczne i technologiczne zasady zbierania danych. Platformy HIS są pomostem między przeszłością i przyszłością (wykorzystanie danych o genetycznych uwarunkowaniach stanu zdrowia za minione 5 lat i o prognozach na 5 lat przyszłych). Platformy są zbiorem
„inteligentnych” urządzeń, które jako doskonały produkt myśli ludzkiej, działają na wzór tej myśli (robot wędrowny, bransoletka Columba, kami-zelka, poduszka uciskowa, domifon).
Autorzy koncepcji pomostów ujawnili, że różne zmysły i organy można włączyć do działań na rzecz usamodzielnienia pacjenta słabowidzącego i niesłyszącego, przykutego do łóżka lub fotela, poprzez korzystanie z oczu, uszu (sygnały wizualne i dźwięczne), języka, rąk, skóry.
Platformy instalowane w Tuluzie, Paryżu i Grenoble poddawano te-stom sprawdzającym. Eksperyment polegał na wydzielaniu w zwykłym po-koju szpitalnym przestrzeni „nocnej” i przestrzeni „dziennej”. Sadzając pacjenta między telewizorem a kącikiem sanitarnym, bądź kuchnią i ja-dalnią, rejestrowano moment przemieszczania się oraz czas jego trwania.
Odnotowanie każdego poruszenia w okresie kolejnych dni, pozwoliło wyznaczać na ambulatogramach krzywe mobilności, zaniepokojenia. Rów-nocześnie notowano dokładnie każdy ruch personelu w tym pokoju. Po-równując linie krzywe aktywności pacjentów i personelu, stwierdzono, że ta pierwsza jest silnie ograniczona przez tą drugą. Stwierdzono również, że oscylator utworzony przez rytm aktywności personelu a narzucony przez organizację usług może mieć wpływ na samopoczucie pacjentów. Ujaw-nione tą drogą nieprawidłowości konfrontowano z parametrami stanu zdrowia, wyznaczonymi przy pomocy innych narzędzi.
Projekt badawczy w dziedzinie ergonomii został opracowany dla 3 re-jonów geograficznych w Instytucie Długowieczności w Grenoble, jako podstawa do zastosowania w instytucjonalnych i domowych systemach opieki nad ludźmi starszymi uzależnionymi od pomocy ze strony osób trze-cich. Projekt podzielono na 12 grup tematycznych do oceny nowoczesnej technologii, jak np.: znaczenie robotów wędrownych, fuzja danych, ja-kość sygnałów świetlnych i dźwiękowych i inne. [Rialle i inni 2004]
Model platform łączy elementy najnowszej techniki i zdrowia z ele-mentami środowiska. Ten szwajcarsko-francuski wynalazek umożliwia bu-dowanie pomostów między pacjentem w podeszłym wieku a jego natural-nym środowiskiem domowym oraz lekarzem i pracownikiem socjalnatural-nym.
Postęp i rozpowszechnianie nowych technologii rewolucjonizują orga-nizację opieki na odległość oraz kształcenie opiekunów. Te zmiany stają się coraz potrzebniejsze, w miarę utrwalania się niedoboru pomocników i opiekunów profesjonalnych, a także wraz z pogłębiającą się niekorzystną proporcją między wskaźnikiem osób starych niesprawnych a ich rodzinny-mi usługodawcarodzinny-mi.
Przenikanie Internetu do każdego domu wiejskiego włącza do służby na rzecz niesamodzielnej populacji w wieku podeszłym cały zbiór pomocy technologicznych, co sprzyja poparciu stanu ich zdrowia i ogólnego kom-fortu warunków bytu.
Prof. Barbara Tryfan jest socjologiem wsi,
emerytowanym pracownikiem naukowym Polskiej Akademii Nauk – Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa.
Piśmiennictwo
1. Baker i inni 2003, Measuring life space mobility in community dwelling.
2. Bergeron S. 2005, Bracelet anti-disparition, „Gerontologie et Societe”, nr 113.
3. Buchwalter K. i inni 2002 Telehealth for elders in rural community, „Family Community Health”, nr 28.
4. Cornet G. i inni 2008, Technologies pour le soin, l'autonomie et le lien social
„Gerontologie et Societe”, nr 126.
5. Cosquer R. D. i inni 2005, Systeme sereo developpe par la societe aphycare
„Gerontologie et Societe”, nr 119.
6. Couturier i inni 1999, Telegerontologie et la teleassistance „Revue geriatrique”.
7. Gabus J. C. 2005, Quo vadis „Gerontologie et Societe”, nr 113.
8. Gregoire J. 2005, Un outil de telegesstion d'aide a'domicile „Gerontologie et Societe”, nr 119.
9. Johnston C. i inni 2000 Permanent Telehome Health Research Project „Archi-ves of Family Medicine”, nr 5.
10. Karout P. 2005, Service vigilance "Gerontologie et Societe", nr 113.
11. Manrique G. 2005: Les soins de demain s'inventent aujourd'hui „Gerontologie et Societe”, nr 113.
12. Mormiche D. 2003, L'enquete de HID "Revue Francaise des Affaires Sociales", nr 1
13. Noury N. i inni 2003, Project on fifth Interworkshop.
14. Noury N. i inni 2005, AILISA Platformes d'evaluations des technologies „Ge-rontologie et Societe”, nr 113.
15. Rialle D. i inni 2004, New Trends in Health Smart Homes.
16. Talbot C. i inni 2005, Techonologies dans le soutien a'domicite „Gerontologie et Societe”, nr 113.
17. Varquez J. i inni 2003, Electrostimulation of the tongue ISEE PROCEEDING.
Cezary Klimkowski