Popularyzacja wychowania fizycznego podczas masowych akcji i imprez sportowych

W powojennym okresie popularyzacja wychowania fizycznego odbywała się również podczas wielkich i masowych akcji oraz masowych imprez sportowo- -rekreacyjnych. Były one organizowane przez ruch młodzieżowy przy powszech-nym udziale młodzieży szkolnej76.do najpopularniejszych, również w środo-wisku wiejskim, należały Biegi narodowe i marsze Jesienne.

z protokołu posiedzenia WrSW w Poznaniu wynika, że Biegi narodowe odbywały się już w roku 194877. Potwierdza ten fakt również sprawozdanie pół-roczne oddziału kultury Fizycznej gukF z listopada tegoż roku. Biegi na ro-dowe, zorganizowane dla uczczenia „Święta Pracy – 1 maja”, były pierwszą masową imprezą gukF, a udział w nich wzięło 303 298 osób. odbyły się 2 maja, gdyż dzień wcześniej społeczeństwo miało obowiązek uczestniczenia w pochodach78.

Biegi narodowe w powiecie kępińskim zorganizowało 12 komitetów gmin-nych i 3 miasteczkowe. Wystartowali w nich junacy z Po „SP” oraz młodzież ze szkół średnich i zmP. zdarzały się przypadki, że młodzież wiejska startowała

74 Wywiad z Leonardem mosiejko, sportowcem i działaczem LzS powiatu olecko przepro

wa-dzony w dniu 31 lipca 2007 roku (maszynopis w posiadaniu autora).

75 AAn, gkkF, sygn. 118/5, Analiza pracy rady Wojewódzkiej zrzeszenia LzS [Wrocław]

w świetle realizacji zadań planowych w roku 1955, Wrocław [b.d., prawdopodobnie 1955 r.].

76 S. Pilarek, Ogólna charakterystyka dziejów Szkolnego Związku Sportowego na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim w latach 1945–2000, [w:] Z dziejów kultury fizycznej w Polsce,

pod red. S. zaborniaka, rzeszów 2005, s. 106.

77 APP, zoW zSch, sygn. 25, Protokół z posiedzenia Wojewódzkiej rady Sportu Wiejskiego

(WrSW) w Poznaniu z dnia 30.05.1949 r.

78 AAn, gkkF, sygn. 26, Sprawozdanie półroczne (01.03. – 30.09.1948) oddziału kultury

mASoWe AkcJe i imPrezy SPorToWe 121

nie tylko w barwach LzS, ale również zmP i Po „SP”79. ze wspomnień działacza zmP Ludwika gomółki wynika, że młodzież zetempowska bardzo się angażowała w organizację biegów, aby ich masowość była jak największa. rzekomo z tego powodu w biegach powiatu kępińskiego udział wzięło aż 2500 uczestników80.

Wiele z tych imprez przebiegało wzorowo, ale zdarzały się i takie, które rujnowały cały wysiłek organizatorów. Paradoksalnie, wśród wielu przyczyn niepowodzeń należ wymienić nieporozumienia między organizatorami biegów a zmP. W powiecie dzierżoniowskim Biegi narodowe nie zostały przeprowa-dzone wszędzie, gdyż w wielu gminach na ten sam dzień zaplanowano konferencje gminne zmP81 oraz wymianę legitymacji82. na wniosek sekretarza powiatowej rady LzS, by konferencja odbyła się w godzinach popołudniowych, otrzymano odpowiedź: „my planu godzin konferencji zmieniać nie możemy, a wy jak chce-cie to możechce-cie sobie zrobić biegi narodowe w Poniedziałek i Wtorek w dniach

79 APP, zoW zSch, sygn. 25, Protokół z posiedzenia Wojewódzkiej rady Sportu Wiejskiego

(WrSW) w Poznaniu z dnia 30.05.1949 r.

80 APP, kW PzPr, sygn. 3609, „moja działalność w zmP, SP i zhP” – wspomnienia Ludwika

gomółki, Poznań, grudzień 1969 r.

81 APWr, Wrn, sygn. XVi/65, Sprawozdanie Powiatowej rady zrzeszenia LzS w

dzierżo-niowie za okres od 1.01.1953 do 15.05.1953 r.

82 APWr, PWrn, sygn. XVi/7, ocena realizacji zadań planowych zrzeszenia LzS na terenie

woj. wrocławskiego za okres od 1 stycznia do 31 sierpnia 1953 r. opracowana na egzekutywę kW PzPr.

Piłkarze LzS Przygodzice, mistrzowie powiatu ostrowskiego w roku 1954 Źródło: Kronika LZS Barycz Przygodzice 1948–1958

pracy […]”83. Problem w tym, że w dni powszednie młodzież wiejska zaan ga-żowana była w prace rolnicze. Takie decyzje działaczy zmP negatywnie wpły-wały na popularyzację wychowania fizycznego i świadczyły o instru men talnym trakto waniu kultury fizycznej na wsi przez ówczesne władze.

W Biegach narodowych udział wzięło wielu utalentowanych zawodników. do tego grona z pewnością należy zaliczyć chromińskiego z LzS czerna, który zwyciężył w biegu na 1500 m w centralnej imprezie lekkoatletycznej sportow-ców wiejskich84. W biegach tych startował także późniejszy reprezentant Polski zdzi sław krzyszkowiak.

również hufce Po „SP” organizowały Biegi narodowe. na przykład w hufcu w Sieroszewicach majowe biegi były jedną z form kształtowania wychowania ogólnego oraz popularyzacji wychowania fizycznego. „o wczesnej godzinie popołudniowej w dniu 8 maja zaroiło się boisko sportowe w Sieroszewicach. To junacy i junaczki z hufców Sieroszewice przygotowywali się do złożenia egza-minu sprawności fizycznej, stawiając gremialnie całym stanem do Biegu naro-dowego. mieniły się zielone mundurki i białe bluzki, granatowe spódniczki. mło-dzież stanęła w stroju sportowym, pomimo panującego przejmującego zimna. Po odebraniu swojej kartki każdy stanął w swojej grupie według wieku do od-powiedniego dystansu, czekając na swoją kolej. i tak kolejno wypuszczano grupę po grupie obliczając natychmiast wyniki, aby jak najrychlej wysłać meldunek o wynikach Biegu do Powiatowego inspektoratu kultury Fizycznej w ostrowie”85. rok później ten sam hufiec, z pomocą gminnej rady Sportu Wiejskiego, zorga-nizował podobne biegi. Szczegółową relację z tej imprezy zamieściła w kronice hufca komendantka Anna Siwak86.

Po wojnie na wsi na bardzo niskim poziomie było pływanie. mało kto potrafił utrzymać się na wodzie, nie wspominając już o pływaniu określonymi stylami. między innymi z tego powodu w roku 1949 do masowych akcji wychowania fizycznego wprowadzono również naukę pływania. „W ramach akcji masowej nauki pływania należy rozpracować praktyczne sposoby przeprowadzenia jej w roku 1949 tak, aby objęła jak największą ilość młodzieży wiejskiej”87. Akcja

83 APWr, Wrn, sygn. XVi/65, Sprawozdanie Powiatowej rady zrzeszenia LzS w

dzierżo-niowie za okres od 1.01.1953 do 15.05.1953 r.

84 APWr, PWrn, sygn. XVi/7, Sprawozdanie WkkF z realizacji zadań planowych,

04.06.1952.

85 APP, kW Po „SP”, sygn. 150, kronika gminnego hufca „Służba Polsce” w Sieroszewicach

założona 01.01.1949 r. notatki z dnia 10.05.1949 r.

86 APP, kW Po „SP”, sygn. 150, kronika gminnego hufca „Służba Polsce” w Sieroszewicach

założona 01.01.1949 r. notatki z dnia 07.05.1950 r.

87 AAn, zSch, sygn. 1700, Wnioski poszczególnych komisji powołanych do rozpatrzenia

omawianych zagadnień z dziedziny w.f. i sportu na wsi na dwudniowej odprawie wojewódzkich inspektorów kul. Fizycznej [b.d., prawdopodobnie 1949 r.].

mASoWe AkcJe i imPrezy SPorToWe 123 ta również miała charakter propagandowy. należało więc rozprowadzić broszury pt. Podstawy pływania, prowadzić statystyki przeszkolonych, organizować za-wody pływackie, wręczać nagrody i analizować uzyskane wyniki88.

masowa akcja nauki pływania nie przyniosła spodziewanych efektów. za-miast planowanego udziału pół miliona osób do akcji przystąpiła zaledwie po-łowa z nich. zdaniem gukF było to spowodowane zbyt późnym wydaniem zarządzeń organizacyjnych, niekorzystną pogodą przez połowę lata, niedoborem kadry szkoleniowej oraz brakiem urządzeń89.

do krzewienia pływania wykorzystywano również wiele broszur, opraco wań i książeczek, które miały za zadanie opisać w najprostszy sposób style pływackie oraz odpowiednio przygotować do zdobywania odznak SPo90.

do imprez popularyzujących wychowanie fizyczne na wsi zaliczyć należy również „Święta kultury Fizycznej”. ich celem było przedstawienie rocznego dorobku kół sportowych. miały też zamykać sezon zimowy, a rozpoczynać letni. W roku 1948 świąt tych nie przeprowadzono, gdyż nowo powstałe wojewódzkie i powiatowe gukF były jeszcze niezorganizowane91.

kolejną formą popularyzacji wychowania fizycznego były „masowe biegi sztafetowe”. odbyły się one 5 sierpnia 1951 roku z okazji otwarcia iii Światowego zlotu młodych Bojowników o Pokój w Berlinie. „Aby umożliwić szerokim rze-szom młodzieży Polski Ludowej zamanifestowanie swych uczuć sekcja LA gkkF zarządza […] zorganizowanie na terenie całej Polski mASoWych BiegóW SzTAFeToWych”92. W małych miejscowościach i wsiach biegi te miały się odbyć na boiskach lub terenach otwartych o możliwie równej na-wierzchni. Start lub metę sztafet należało wyznaczyć w pobliżu szkół, domów kultury, świetlic lub na boiskach, stadionach, w parkach. W gminach w biegach sztafetowych miały wziąć udział reprezentacje wszystkich LzS z terenu. Przy małej liczbie LzS w gminie można było łączyć 2–3 gminy razem. każde koło sportowe musiało wystawić sztafetę mieszaną (60–80% mężczyzn oraz 20–40% kobiet). dystans sztafety ulicznej miał wynosić nie mniej niż 2000 m, a sztafety na boisku lub terenie zamkniętym nie mniej niż 1000 m. Liczbę zawodników w sztafecie ustalały poszczególne komitety kultury fizycznej93.

88 AAn, zSch, sygn. 1702, Plan pracy inspektoratu Wych. Fizycznego i Sportu na rok 1949.

89 AAn, gkkF, sygn. 26, Sprawozdanie półroczne (01.03. – 30.09.1948) oddziału kultury

Fi zycznej gukF – do ogólnego sprawozdania gukF, Warszawa 11.11.1948 r.

90 Por. A. kaczyńska, Pływanie w Ludowym Zespole Sportowym, Warszawa 1955.

91 AAn, gkkF, sygn. 26, Sprawozdanie półroczne (01.03. – 30.09.1948) oddziału kultury

Fizycznej gukF – do ogólnego sprawozdania gukF, Warszawa 11.11.1948 r.

92 AAn, kg Po SP, sygn. 847, komunikat nr 6 w sprawie masowych biegów sztafetowych,

Warszawa 16.07.1951 r.

innymi imprezami popularyzującymi wychowanie fizyczne na wsi były „marsze szlakami zwycięstw”, „Święto reformy rolnej”, „dzień Sportu” roz-gry wane na szczeblu gminnym i powiatowym połączone z pokazami gimnas-tycznymi94.

Wychowanie fizyczne, tak jak inne elementy życia codziennego, było wy ko-rzystywane do celów propagandowych. Podczas odprawy wojewódzkich inspek-torów kultury fizycznej w roku 1949 poszczególne komisje wysuwały swoje wnioski co do zagadnień z dziedziny wychowania fizycznego. komisja Polityczna zwróciła szczególną uwagę na pracę ideologiczną. „Praca na polu wf ma być świadomym wkładem w biologiczne odrodzenie narodu, oraz ma dać trwałe fun-damenty pod budowę socjalistycznego ustroju. Wszystkie teorie nacj o na lis-tyczne prowadzące do pseudopatriotyzmu, szerzącego nienawiść narodową mu-szą być konsekwentnie zwalczane”95.

każde spotkanie, narada czy pogadanka członków lub działaczy LzS były wykorzystywane do celów politycznych i propagandowych. Wygłaszano referaty o treści politycznej na temat aktualnych problemów wsi, a przeplatano je oma-wianiem pracy LzS oraz organizacji społecznych odpowiedzialnych za poszcze-gólne działania na wsi96.