gólny. Jednoznacznie wynika to z treści art. 500 § 1 KPK, który stanowi, że „sąd może (...) wydać wyrok nakazowy”.
Postępowanie nakazowe jest najbardziej odformalizowanym spośród uregulowanych w KPK trybów szczególnych. Jak czytamy w uzasadnieniu do KPK104: „utrzymanie tego trybu w nowym KPK wynikało głównie z konieczności odciążenia sądów rejonowych,
104 Uzasadnienie do kodeksu postępowania karnego z 6.6.1997 r., [w:] Nowe kodeksy
karne z 1997 r. z uzasadnieniami, Warszawa 1997, s. 438.
które zostały obarczone wieloma nowymi obowiązkami przede wszystkim w postępowaniu przygotowawczym”.
W ramach tego postępowania stosuje się odpowiednio przepi
sy o postępowaniu uproszczonym, jeżeli przepisy normujące tryb nakazowy nie stanowią inaczej (art. 500 § 2 KPK). Postępowanie nakazowe jest więc trybem szczególnym drugiego stopnia105.
Przypomnieć w tym miejscu należy, że wyodrębnienie try
bów szczególnych procesu karnego może odbywać się dwojako.
Pierwszy sposób polega na wyłonieniu z postępowania zwy
czajnego trybów szczególnych, odwołujących się w kwestiach nieunormowanych szczególnie bezpośrednio do uregulowań trybu zwyczajnego. Drugi sposób opiera się na zastosowaniu techniki legislacyjnej wyodrębniającej z trybu zwyczajnego tryb szczególny pierwszego stopnia. W dalszej zaś kolejności tworzy się tryby szczególne zawierające odstępstwa od postępowania szczególnego pierwszego stopnia (tryby szczególne drugiego stopnia). Tę ostatnią technikę, nazywaną metodą kolejnych wyjść106, zastosowano w obowiązującym Kodeksie postępowa
nia karnego (podobne rozwiązania w tym zakresie przewidywał KPK z 1969 r.). Podstawowym trybem szczególnym pierwsze
go stopnia jest tutaj postępowanie uproszczone, zaś trybem szczególnym drugiego stopnia w stosunku do postępowania uproszczonego jest m.in. postępowanie nakazowe107.
Przepisy normujące postępowanie nakazowe traktować należy jako regulacje o charakterze wyjątkowym. Skoro tak, to zgodnie z dyrektywą exceptiones non sunt extendendae nie powinny być wykładane rozszerzająco.
W postępowaniu nakazowym stosuje się przepisy o postę
powaniu uproszczonym nie wprost, lecz odpowiednio. Możemy
105 Tak też Sąd Najwyższy w wyroku z 19.4.2011 r. (II KK 285/10, Prok. i Pr. 2011, Nr 10,
poz. 17), wskazując, że „tryb nakazowy jest trybem szczególnym II stopnia, opartym na po
stępowaniu uproszczonym (art. 500 § 2 KPK)”.
106 S. Waltoś, Postępowania szczególne w procesie karnym, Warszawa 1973, s. 21–22.
107 Projekt nowelizacji KPK, w związku z istotnym przemodelowaniem postępowania
zwyczajnego oraz zamysłem rezygnacji w KPK z trybu uproszczonego, przewiduje utrzyma
nie postępowania nakazowego, przy czym miałoby być ono postępowaniem szczególnym pierwszego stopnia. W ramach tego postępowania byłyby stosowane przepisy postępowania zwyczajnego, jeżeli regulacje rozdziału 53 KPK („Postępowanie nakazowe”) nie stanowiłyby inaczej (art. 500 § 2 w brzmieniu proponowanym przez projekt nowelizacji KPK).
wyróżnić trzy odmienne sytuacje. Pierwsza sprowadza się do zastosowania danej regulacji bez zmian (modyfikacji). Druga to stosowanie przepisu po dokonaniu w nim określonych modyfika
cji, uwzględniających specyfikę dziedziny, w ramach której ma on znaleźć swoje zastosowanie. I wreszcie sytuacja trzecia polega na tym, że dana regulacja w ogóle nie znajdzie zastosowania na gruncie trybu nakazowego z uwagi na jej bezprzedmiotowość bądź całkowitą sprzeczność z przepisami konstytuującymi to postępowanie (np. art. 385 § 1 KPK, art. 387 § 1 KPK). „Od
powiednie” stosowanie de facto sprowadzało się więc będzie w tym ostatnim wypadku do niezastosowania określonego prze
pisu108.
Podmiotem kierującym sprawę na posiedzenie sądu w celu wydania wyroku nakazowego jest prezes sądu (art. 339 § 3 pkt 7 KPK). On więc będzie wstępnie oceniał istnienie możliwości wyrokowania nakazowego i jeśli taką potrzebę stwierdzi, wyda stosowne zarządzenie w trybie art. 339 § 3 pkt 7 KPK. Należy pamiętać o tym, że w praktyce zarządzenie w tym przedmiocie – uwzględniając organizację i funkcjonowanie sądów rejonowych – będzie wydawał przewodniczący wydziału lub upoważniony sędzia (art. 93 § 2 KPK)109.
Ad 2. Wydanie wyroku nakazowego na posiedzeniu jest uwa
runkowane zaistnieniem określonych przesłanek pozytywnych i brakiem przesłanek negatywnych tego orzeczenia.
Do przesłanek pozytywnych wyroku nakazowego zaliczymy:
a) stwierdzenie, że sprawa podlega rozpoznaniustwierdzenie, że sprawa podlega rozpoznaniu w trybie uprosz�
czonym (art. 500 § 1 KPK). Przypomnieć w tym miejscu trzeba, że zgodnie z art. 469 KPK sąd rozpoznaje w trybie uprosz
czonym sprawy, w których prowadzone było dochodzenie.
108 Szerzej: J. Nowacki, „Odpowiednie” stosowanie przepisów prawa, PiP 1964, Nr 3,
s. 370 i n.
109 Trafnie wskazuje się w judykaturze (post. SN z 23.3.2006 r., II KZ 2/06, OSNwSK 2006,
Nr 1, poz. 617), że „stosownie do art. 93 § 2 KPK w postępowaniu sądowym zarządzenia mogą wydawać: prezes sądu, przewodniczący wydziału i upoważniony sędzia (…). Wskazane podmioty mogą zastępować się przy wydawaniu zarządzeń, zatem uprawnienia prezesa sądu w tym zakresie mogą realizować także przewodniczący wydziału i upoważniony sędzia. Tam zatem, gdzie kodeks upoważnia prezesa sądu do wydawania zarządzenia (…), decyzję tę mogą wydać również wskazane podmioty”.
Dochodzenie zaś prowadzi się w sprawach należących do właściwości sądu rejonowego:
– zagrożonych karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności, z tym, że w wypadku przestępstw przeciwko mieniu tylko wówczas, jeżeli wartość przedmiotu przestęp
stwa albo szkoda wyrządzona lub grożąca nie przekracza 100 000 zł (art. 325b § 1 pkt 1 KPK). Zgodnie z art. 325b
§ 2 KPK, z tej grupy wyłączone są sprawy o przestępstwa określone w Kodeksie karnym w: art. 155, art. 156 § 2, art. 157a § 1, art. 164 § 2, art. 165 § 2, art. 168, art. 174
§ 2, art. 175, art. 181, art. 182, art. 183, art. 184, art. 186, art. 187, art. 197 § 2, art. 201, art. 228 § 2, art. 229 § 2, art. 230 § 2, art. 230a § 2, art. 231 § 1 i 3, art. 233 § 1 i 4, art. 234, art. 235, art. 240 § 1, art. 250a § 1–3, art. 258
§ 1 i 2, art. 265 § 1 i 3, art. 266 § 2, art. 271 § 1 i 2 oraz w rozdziałach XXXVI (przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu) i XXXVII (przestępstwa przeciwko obro
towi pieniędzmi i papierami wartościowymi),
– przewidziane w art. 159 i art. 262 § 2 KK (art. 325b § 1 pkt 2 KPK),
– przewidziane w art. 279 § 1, art. 286 § 1, art. 286 § 2 oraz w art. 289 § 2 KK, jeżeli wartość przedmiotu przestęp
stwa albo szkoda wyrządzona lub grożąca nie przekracza 100 000 zł (art. 325b § 1 pkt 3 KPK)110.
Nie można prowadzić postępowania przygotowawczego w formie dochodzenia, gdy oskarżony jest pozbawiony wolności w tej lub innej sprawie, za wyjątkiem sytuacji, gdy zastosowano zatrzymanie lub sprawcę ujętego na gorącym uczynku lub bezpo
średnio potem tymczasowo aresztowano (art. 325c pkt 1 KPK).
Ponadto dochodzenia nie prowadzi się, jeżeli oskarżony jest nieletni, głuchy, niemy, niewidomy lub gdy biegli lekarze psy
chiatrzy powołani do wydania opinii w sprawie stwierdzą, że poczytalność oskarżonego w chwili popełnienia zarzucanego mu czynu lub w czasie postępowania jest wyłączona albo w znacz
nym stopniu ograniczona (art. 325c pkt 2 KPK);
110 Szerzej na temat zakresu przedmiotowego dochodzenia zobacz: R.A. Stefański, Dochodze
nie po nowelizacji kodeksu postępowania karnego w 2003 r., Prok. i Pr. 2003, Nr 4, s. 47–50.
b) zebranie w postępowaniu przygotowawczym dowodów wskazebranie w postępowaniu przygotowawczym dowodów wska
zujących, że okoliczności czynu i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości (art. 500 § 3 KPK). W judykaturze zasadnie pod
kreśla się (akcentując fakultatywność trybu nakazowego), że są to warunki sine qua non wydania wyroku nakazowego111. Dekodując zawarty w art. 500 § 3 KPK zwrot „okoliczności czynu i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości”, z po
wodzeniem możemy się odwołać nie tylko do wypowiedzi judykatury i doktryny prezentowanych w tej materii na tle wskazanego przepisu, ale także możemy wykorzystać poglą
dy prezentowane na tle art. 66 § 1 KK112, art. 335 § 1 KPK, art. 387 § 2 KPK113 i art. 388 KPK114. Tak więc należy przyjąć, że „okoliczności czynu i wina oskarżonego nie budzą wątpli
wości”, gdy w oparciu o materiał dowodowy zgromadzony w postępowaniu przygotowawczym sąd będzie w stanie w sposób pewny stwierdzić zaistnienie przestępstwa przez osobę, której zarzucono jego popełnienie. Pewność ta powin
na obejmować w szczególności konstytutywne okoliczności faktyczne czynu przestępnego, w tym stronę podmiotową i przedmiotową przestępstwa, a także jego kwalifikację praw
ną115 oraz okoliczności mające wpływ na wymiar kary116;
111 Zobacz wyr. SN z: 7.3.2012 r., II KK 30/12, Prok. i Pr. 2012, Nr 6, poz. 9; 15.5.1996 r., V KKN 21/96, Prok. i Pr. 1996, Nr 12, poz. 8; 17.4.2000 r., IV KKN 157/99, Prok. i Pr. 2000, Nr 10, poz. 10; 3.3.1999 r., II KKN 141/97, Prok. i Pr. 1999, Nr 9, poz. 16; 6.7.1995 r., III KRN 56/95, Prok. i Pr. 1995, Nr 11–12, poz. 13.
112 W przepisie tym stanowi się „o niebudzących wątpliwości okolicznościach popełnienia
czynu”.
113 W art. 335 § 1 KPK i art. 387 § 1 KPK ustawodawca jako jeden z warunków stoso
wania uregulowanych tymi przepisami instytucji konsensualnych wskazuje, że „okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości”.
114 W tym przepisie prawodawca nadmienia, że ograniczenie postępowania dowodowego
na rozprawie uwarunkowane jest m.in. złożeniem przez oskarżonego wyjaśnień, w których przyznał się do winy.
115 W wyroku SN z 20.8.2009 r. (IV KK 68/09, KZS 2011, z. 4, poz. 21) organ ten trafnie
więc wskazuje, że „konieczność wyjaśnienia, czy oskarżony nie działał w warunkach powrotu do przestępstwa określonych w art. 64 § 1 KK, skutkować powinna brakiem podstaw do uznania, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne, a tym samym do rozpoznania sprawy w postępowaniu nakazowym”.
116 Wyrok SN z 20.10.2011 r., III KK 159/11, Biul. SN 2012, Nr 2, s. 13–14; wyr. SN
z 18.4.2012 r., IV KK 38/12, Legalis; wyr. SN z 18.1.2011 r., V KK 405/10, KZS 2011, z. 6, poz. 2;
wyr. SN z 5.11.2010 r., III KK 254/10, OSNwSK 2010, Nr 1, poz. 2194; wyr. SN z 5.3.2009 r., II KK 339/08, OSNwSK 2009, Nr 1, poz. 635; wyr. SN z 31.10.2008 r., II KK 198/08, OSNwSK 2008, Nr 1, poz. 2178; wyr. SN z 19.10.2004 r., II KK 279/04, OSNKW 2005, Nr 6, poz. 52;
c) zaistnienie wypadku pozwalającego na orzeczeniezaistnienie wypadku pozwalającego na orzeczenie kary ogra�
niczenia wolności lub grzywny do 100 stawek dziennych albo do 200 000 zł (art. 500 § 1 KPK w zw. z art. 502 § 1 KPK).
Najpierw sąd musi więc zbadać, czy określone w prawie ma
terialnym zagrożenie karą przestępstwa, którego popełnienie zarzucono oskarżonemu, pozwala na wymierzenie kary ogra
niczenia wolności lub grzywny w opisanej wyżej wysokości.
Jeżeli tak, to konieczne jest ustalenie, czy in concreto stopień winy, społecznej szkodliwości czynu, wymogi prewencji indy
widualnej i generalnej (art. 53 § 1 KK) uzasadniają orzeczenie tych kar. Ustawowy zwrot „zachodzi wypadek pozwalający…”
interpretować należy funkcjonalnie. Tak więc wydanie wyro
ku nakazowego dopuszczalne jest nie tylko wtedy, gdy karę ograniczenia wolności lub grzywny wymieniono w sankcji da
nego przepisu karnego, ale także wówczas, gdy mimo sankcji przewidującej wymierzenie sprawcy tylko kary pozbawienia wolności zastosowanie określonego unormowania ustawy karnej (np. art. 58 § 3 KK) stwarza możliwość orzeczenia kary o charakterze wolnościowym117. Obok kar wolnościowych, w wypadkach przewidzianych w ustawie, wolno wymierzyć środek karny. Sąd może poprzestać jedynie na wymierzeniu środka karnego, jeżeli zachodzą warunki orzeczenia tylko tego środka (art. 502 § 2 i 3 KPK);
d) stwierdzenie przez sąd na podstawie zebranego materiałustwierdzenie przez sąd na podstawie zebranego materiału dowodowego, że przeprowadzenie rozprawy nie jest ko�
nieczne (art. 500 § 1 KPK)118. Organ sądowy, wydając wyrok nakazowy, bazuje co do zasady na dowodach zebranych
M. Zbrojewska, Dobrowolne poddanie się karze w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego, PS 2001, Nr 11–12, s. 206 i n.; wyr. SN z 4.4.1989 r., WR 126/89, OSNKW 1989, Nr 7–12, poz. 57 z aprobującą glosą T. Grzegorczyka, PiP 1990, Nr 10; wyr. SN z 6.8.1975 r., V KRN 84/75, OSNKW 1976, Nr 1, poz. 8 z aprobującą glosą J. Nelkena, NP 1976, Nr 6; A. Marek, Warunko
we umorzenie postępowania karnego, Warszawa 1973, s. 108–109; A. Zoll, [w:] A. Zoll (red.), G. Bogdan, Z. Ćwiąkalski, P. Kardas, J. Majewski, J. Raglewski, M. Szewczyk, W. Wróbel, Kodeks karny. Komentarz, t. I, Kraków 2004, tezy 29–30 do art. 66 KK; M. Mozgawa (red.), Kodeks karny. Praktyczny komentarz, Warszawa 2010, teza 3 do art. 66 KK.
117 J. Grajewski, [w:] J. Grajewski, L.K. Paprzycki, S. Steinborn, Kodeks postępowania kar
nego. Komentarz, Warszawa 2010, t. II, s. 207; wyr. SN z 17.5.2011 r., III KK 117/11, OSNKW 2011, Nr 9, poz. 80.
118 Sąd Najwyższy zasadnie więc wskazuje, że „cechą szczególną postępowania nakazowego
jest eliminacja rozprawy jako centralnego etapu stadium jurysdykcyjnego” (wyr. z 1.6.1998 r., III KKN 28/97, niepubl.).
w postępowaniu przygotowawczym. Sam nie przeprowadza więc czynności dowodowych. Wyjątkowo dopuścić należy możliwość „sprawdzenia okoliczności faktycznych” w trybie art. 97 KPK. Warunek z art. 500 § 1 KPK nie będzie spełniony i przeprowadzenie rozprawy stanie się konieczne w szczegól
ności w wypadku szerokiego zainteresowania społecznego daną sprawą oraz w razie potrzeby podkreślenia jej wagi119. Wydanie wyroku nakazowego będzie niedopuszczalne także wówczas, gdy w realiach sprawy konieczne okaże się od
działywanie wychowawcze i profilaktyczne na oskarżonego poprzez przeprowadzenie publicznej rozprawy.
Postępowanie nakazowe nie może się toczyć, a w konse
kwencji niedopuszczalne jest wydanie wyroku nakazowego (art. 501 KPK):
a) w stosunku do oskarżonego pozbawionego wolności w tej lub innej sprawie. Powyższe wyłączenie podyktowane jest przede wszystkim tym, że pozbawienie określonej osoby wolności utrudnia jej realizację prawa do obrony. Pod po
jęciem pozbawienia wolności rozumiemy w szczególności:
odbywanie kary pozbawienia wolności (także w sytuacji, gdy oskarżony aktualnie korzysta z zezwolenia na opusz
czenie zakładu karnego na podstawie art. 138 § 1 pkt 7 i 8 KKW120), tymczasowe aresztowanie, aresztowanie orzeczone jako kara porządkowa, zatrzymanie (procesowe, porządkowe, penitencjarne, administracyjne)121, przebywanie w zakładzie
119 D. Kala, Tryby szczególne w kodeksie postępowania karnego w świetle poglądów
prezentowanych w doktrynie i judykaturze, Toruń 2005, s. 117.
120 Tak trafnie SN w uchwale z 21.4.1989 r., KZP 2/89, OSNKW 1989, Nr 3–4, poz. 25.
121 Jak zasadnie zaakcentowano w wyroku Sądu Najwyższego z 24.4.2012 r. (II KK 81/12,
Legalis), „jako sytuację pozbawienia wolności rozumieć należy każde, wynikające z decyzji właściwego organu, uniemożliwienie osobie swobodnego poruszania się. Nie ma znaczenia podstawa prawna pozbawienia wolności, a istotny jest sam fakt, że osoba jest pozbawiona wolności. W zakresie pojęcia »pozbawienia wolności« mieści się także zatrzymanie – nawet pomimo faktu, że jest to zdarzenie krótkotrwałe”. Sąd Najwyższy stoi na stanowisku, że negatywna przesłanka wydania wyroku nakazowego aktualizuje się także wówczas, gdy oskarżony nie jest co prawda pozbawiony wolności w dniu posiedzenia „nakazowego”, lecz był pozbawiony wolności wcześniej (choćby tylko w formie zatrzymania), w toku prowadzo
nego postępowania karnego, w ramach którego następnie miałoby dojść do wydania wyroku nakazowego (wyr. SN z 13.12.2010 r., IV KK 294/10, OSNwSK 2010, Nr 1, poz. 2498). Wydaje się, że stanowisko to jest zbyt restryktywne, uwzględniwszy racje funkcjonalne, które legły u podstaw wprowadzenia do KPK ograniczenia wynikającego z art. 501 pkt 1 KPK. Sprowadzają
zamkniętym tytułem środka zabezpieczającego, obserwację psychiatryczną oskarżonego przeprowadzaną w zakładzie leczniczym, pobyt w zakładzie poprawczym oraz w schronisku dla nieletnich, pobyt cudzoziemca w strzeżonym ośrodku lub areszcie w celu wydalenia na podstawie przepisów ustawy z 13.6.2003 r. o cudzoziemcach122;
b) w sprawie z oskarżenia prywatnego.
Skoro w tego typu sprawach nie ma stadium przygoto
wawczego, to tym samym sąd nie będzie dysponował mate
riałem dowodowym, który pozwalałby na wydanie na posie
dzeniu wyroku nakazowego. W literaturze wskazuje się, że tryb nakazowy może być jednak stosowany w sytuacji, gdy prokurator, kierując się interesem społecznym, wszczął po
stępowanie o przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego (art. 60 § 1 KPK)123. Stanowisko to trzeba podzielić. Proces w jego pierwszym stadium wszczęto tutaj z urzędu i w kon
sekwencji w postępowaniu przygotowawczym zgromadzono materiał dowodowy, który może stanowić podstawę wyroku nakazowego. Wydanie wspomnianego wyroku pozostanie natomiast niedopuszczalne w sprawie, w której prokura
tor jedynie wstąpił do postępowania uprzednio wszczętego w trybie prywatnoskargowym. Co prawda proces toczy się wówczas dalej jako publicznoskargowy, jednak organ sądowy nie będzie dysponował dowodami zgromadzonymi w postę
powaniu przygotowawczym, gdyż tego stadium procesu nie było. Ta okoliczność zaś w świetle art. 501 § 1 KPK wyklucza wyrokowanie nakazowe;
c) jeżeli oskarżony jest:
– nieletni.
Nieletni to osoba, która w chwili popełnienia czynu zabronionego nie ukończyła lat 17 (zob. art. 1 § 1 pkt 2
się one do konieczności zapewnienia oskarżonemu prawa do obrony w związku z wydaniem wyroku nakazowego na posiedzeniu sądu. Wcześniejsze krótkotrwałe pozbawienie tej osoby wolności nie uniemożliwi jej przecież podjęcia skutecznej „walki” z wydanym na posiedzeniu wyrokiem, jeśli w czasie posiedzenia sądu oraz po tej dacie nie jest pozbawiona wolności.
Zobacz też D. Drajewicz, Glosa do wyroku SN z 13.12.2010 r., IV KK 294/10, Le��/el. 2011.
122 Tekst jedn.: Dz.U. z 2011 r. Nr 264, poz. 1273 ze zm.Dz.U. z 2011 r. Nr 264, poz. 1273 ze zm..
123 T. Grzegorczyk, Kodeks…, op. cit., 2003, teza 1 do art. 501; J. Grajewski, Przebieg pro
cesu…, op. cit., s. 391.
i art. 1 § 2 pkt 1 NielU124). Osoba ta będzie występowała w charakterze oskarżonego w procesie karnym, jeśli zajdą okoliczności wskazane w: art. 10 § 2 KK125, art. 16 § 2 zd. 3 NielU126 lub w art. 18 § 1 pkt 2 NielU127,
– głuchy, niemy, niewidomy.
Językowa jednoznaczność powyższych zwrotów praw
nych nakazuje przyjęcie, że wydanie wyroku nakazowego będzie wyłączone jedynie w sytuacji, gdy mamy do czynie
nia z upośledzeniem znoszącym funkcjonowanie danego zmysłu, nie zaś tylko ograniczającym jego prawidłowe funkcjonowanie (np. niedosłyszenie, niedowidzenie, beł
kotliwa mowa)128,
– zachodzi uzasadniona wątpliwość co do poczytalności oskarżonego.
Przyjęcie istnienia uzasadnionej wątpliwości co do po
czytalności oskarżonego może odnosić się zarówno do chwili czynu, jak i do czasu trwającego postępowania. Nie musi być pochodną ewidentnej wątpliwości w tej sferze.
Wystarczy więc uprawdopodobnienie, że poczytalność ta jest co najmniej ograniczona129. Uzasadniona wątpliwość
124 Ustawa z 26.10.1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich, tekst jedn.: Dz.U.
z 2010 r. Nr 33, poz. 178 ze zm., dalej jako: NielU.
125 Zgodnie z art. 10 § 2 KK nieletni, który po ukończeniu 15 lat dopuszcza się czynu za
bronionego określonego w art. 134, art. 148 § 1, 2 lub 3, art. 156 § 1 lub 3, art. 163 § 1 lub 3, art. 166, art. 173 § 1 lub 3, art. 197 § 3 lub 4, art. 223 § 2, art. 252 § 1 lub 2 oraz w art. 280 KK, może odpowiadać na zasadach określonych w Kodeksie karnym, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają, a w szczególności, jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne.
126 Zgodnie z art. 16 § 2 NielU w szczególnie uzasadnionych wypadkach, jeżeli czyn karalny
nieletniego pozostaje w ścisłym związku z czynem osoby dorosłej, a dobro nieletniego nie stoi na przeszkodzie łącznemu prowadzeniu sprawy, prokurator wszczyna lub prowadzi śledztwo. Po ukończeniu śledztwa prokurator bądź je umarza, bądź przekazuje sprawę nieletniego sądowi rodzinnemu. Jeżeli łączne rozpoznanie sprawy jest konieczne – przekazuje sprawę z aktem oskarżenia sądowi właściwemu według przepisów KPK, który orzeka w sprawie nieletniego z zachowaniem przepisów NielU.
127 Zgodnie z art. 18 § 1 pkt 2 NielU sąd właściwy według przepisów KPK rozpoznajeNielU sąd właściwy według przepisów KPK rozpoznaje sąd właściwy według przepisów KPK rozpoznaje sprawę przeciwko nieletniemu, który dopuścił się czynu karalnego, o którym mowa w art. 1
§ 2 pkt 2 lit. a, zaś postępowanie wszczęto po ukończeniu przez nieletniego lat 18.
128 Zobacz też: post. SN z 10.3.1997 r., III KKN 155/96, Prok. i Pr. 1997, Nr 7–8, poz. 8; por.
jednak: J. Satko, A. Seremet, Przesłanki obowiązkowej obrony oskarżonego głuchego, niemego lub niewidomego, Pal. 1995, Nr 9–10, s. 37 i n.
129 Porównaj: post. SN z 21.9.1977 r., Z 34/77, OSNKW 1977, Nr 12, poz. 138.
co do poczytalności oskarżonego może wynikać z osobo
wych lub rzeczowych środków dowodowych zgromadzo
nych w trakcie postępowania przygotowawczego lub po
zyskanych przez sąd w trybie art. 97 KPK. W szczególności treść opinii psychiatrycznej wydanej co do oskarżonego w innej sprawie, a załączonej do akt toczącego się postę
powania w sprawie, w której miałby być wydany wyrok nakazowy, może być podstawą przyjęcia przez sąd istnie
nia stanu uzasadnionej wątpliwości co do poczytalności oskarżonego130. Jak trafnie wskazano w uchwale siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 16.6.1977 r.131 (zasada praw
na), „dopuszczenie dowodu z opinii biegłych odnośnie do stanu zdrowia psychicznego oskarżonego (art. 202 § 1 KPK – przyp. D.K.) jest równoznaczne z pojawieniem się uza
sadnionej wątpliwości co do jego poczytalności (…)”. Wy
pada przypomnieć, że stan uzasadnionej wątpliwości co do poczytalności ustaje, jeżeli biegli lekarze psychiatrzy w wydanej opinii stwierdzą, że poczytalność oskarżonego zarówno w chwili popełnienia zarzucanego mu czynu, jak i w czasie postępowania nie budzi wątpliwości (art. 79
§ 4 KPK)132. Wobec literalnej jednoznaczności art. 501 pkt 3 KPK trzeba przyjąć, że „istnienie innych okoliczno
ści utrudniających obronę” (art. 79 § 2 KPK) nie stanowi negatywnej przesłanki trybu nakazowego;
d) w sprawie należącej do jurysdykcji sądów wojskowych.
Wyłączenie to wynika jednoznacznie z treści art. 646 KPK, który wskazuje, że w sprawach podlegających orzecz
nictwu sądów wojskowych nie stosuje się m.in. przepisów o postępowaniu nakazowym.
Ad 3. Zdaniem Sądu Najwyższego w toku postępowania przed