Poziom rozwoju społeczno- gospodarczego powiatów województwa podkarpackiego w 2018 roku
III. Potencjał społeczno-techniczny
x7 Liczba udzielonych porad w placówkach Podstawowej Opieki Zdrowotnej na 1 osobę (S),
x8 Wypożyczenia w bibliotekach publicznych w woluminach na czytelnika (S), x9 Liczba osób na 1 aptekę (D),
x10 Drogi publiczne o twardej nawierzchni (powiatowe) w km na 100 km2 powierzchni (S).
W oparciu o zmienne zaprezentowane w Tab.1. przeprowadzono weryfikację statystyczną z uwzględnieniem współczynnika zmienności. Warto zaznaczyć, że do badania zostały wykorzystane zmienne, których wartości współczynnika zmienności V(x) były większe od 10%. Warto odnotować, że zmienne powinny posiadać silną korelację ze zmienną objaśnianą, natomiast w słabym stopniu między sobą. Wszystkie zmienne, które miały wartości poniżej 10%, a zatem osiągały zbyt niski poziom zmienności, więc zostały wyłączone z analizy.
Poprzez wykorzystanie kalkulacji taksonomicznych indykatorów rozwoju dokonanych w oparciu o metodę wzorca rozwoju Hellwiga wyznaczono ranking powiatów województwa podkarpackiego według poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego (Rys. 1).
Rys. 1. Ranking powiatów województwa podkarpackiego według syntetycznej zmiennej di w roku 2018 (Bank Danych Lokalnych; Główny Urząd Statystyczny, Ministerstwo Rodziny; Pracy i Polityki Społecznej; Powiatowe Urzędy Pracy; Wojewódzki Urząd Pracy w Rzeszowie).
W oparciu o przedstawione dane (Rys. 1.) można stwierdzić, że najniższy poziom rozwoju występował w roku 2018 w Powiecie niżańskim (0,146), Powiecie jarosławskim (0,266) oraz Powiecie leżajskim (0,272). W opozycji do tej sytuacji pozostawały Powiat łańcucki (0,531), Powiat miasto Rzeszów (0,726) oraz Powiat miasto Krosno (0,743). Rozwój społeczno-gospodarczy był na najwyższym poziomie w Powiecie miasto Krosno (0,743). W odniesieniu do syntetycznego wskaźnika rozwoju Hellwiga to warto zaznaczyć, że przyjmuje on wartości liczbowe z przedziału [0,1]. Najkorzystniejsza sytuacja badanego obiektu opisana jest wyższą wartością. Klasyfikacja obiektów odbywała się z punktu widzenia jednorodnych grup, a podstawą do grupowania były uzyskane rezultaty otrzymane podczas porządkowania liniowego. Poszczególne jednostki badania zostały przyporządkowane do trzech klas składających się na całkowity przedział zmienności syntetycznego wskaźnika rozwoju społeczno-gospodarczego.
Poniżej została zaprezentowana klasyfikacja powiatów województwa podkarpackiego ze względu na wartości syntetycznego miernika Hellwiga w 2018 r. (Tab. 2.).
Tab. 2. Klasyfikacja powiatów województwa podkarpackiego ze względu na wartości syntetycznego miernika Hellwiga w 2018 r.
m. Przemyśl; dębicki; sanocki; m. Tarnobrzeg; łańcucki;
średni poziom
Tab. 2. przedstawia klasyfikację powiatów województwa podkarpackiego ze względu na wartości syntetycznego miernika Hellwiga w 2018 r.
Wykonane analizy wyszczególniły jednostki terytorialne posiadające najwyższy poziom rozwoju społeczno-gospodarczego: Powiat miasto Rzeszów oraz Powiat miasto Krosno. Natomiast niski poziom rozwoju społeczno-gospodarczego miał miejsce w powiatach: niżańskim, jarosławskim, leżajskim, stalowowolskim, mieleckim, tarnobrzeskim, krośnieńskim, bieszczadzkim, przemyskim, kolbuszowskim, brzozowskim. Możliwe jest sformułowanie wniosków, że niewystarczające wykorzystanie środków unijnych przez instytucje odpowiedzialne za politykę rozwoju społeczno - gospodarczego poszczególnych jednostek terytorialnych przeznaczonych na rozwój infrastruktury, społeczeństwa, stymulowanie gospodarki lokalnej. Przeprowadzone badania pokazują, że większość powiatów województwa podkarpackiego ma niski poziom rozwoju społeczno-gospodarczego. Taki stan rzeczy może sygnalizować obligatoryjność efektywniejszego wdrożenia właściwych programów pomocowych stymulujących lokalną gospodarkę oraz efektywniejszego spożytkowania funduszy unijnych przeznaczonych na rozwój lokalny i regionalny.
5. Wnioski
Przeprowadzona analiza danych empirycznych z wykorzystaniem taksonomicznego miernika rozwoju Hellwiga pozwoliła na określenie stopnia rozwoju społeczno-gospodarczego powiatów województwa podkarpackiego w 2018 roku dały możliwość identyfikacji poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego jednostek terytorialnych objętych badaniem. Dzięki temu dokonano klasyfikacji poszczególnych powiatów było uzyskanie rezultatów przedstawiających położenie określonych powiatów w wyszczególnionym rankingu, a w oparciu o to poziom ich zdywersyfikowania. Przeprowadzona analiza poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego powiatów województwa podkarpackiego została przygotowana przy pomocy trzech kategorii: potencjał
demograficzny i rynek pracy; potencjał gospodarczy oraz potencjał społeczno-techniczny.
Wykorzystane zmienne (cechy) dały możliwość wyznaczenia klasyfikacji powiatów. Warto zaznaczyć, że na wybrane trzy kategorie składało się 10 zmiennych prezentujących poziom zdywersyfikowania poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego badanych powiatów. Zastosowanie metody porządkowania liniowego umożliwiło stworzenie rankingu badanych obiektów (tj.
powiatów). Utworzona hierarchia obiektów pokazuje, że na pierwszych pozycjach znajdują się:
Powiat miasto Rzeszów; Powiat miasto Krosno. Są to ośrodki miejskie, aglomeracje charakteryzujące się największym uprzemysłowieniem. Należy zwrócić uwagę, że najniższy poziom rozwoju społeczno-gospodarczego kształtował się korzystnie w powiecie niżańskim, jarosławskim, leżajskim, stalowowolskim, mieleckim, tarnobrzeskim, krośnieńskim, bieszczadzkim, przemyskim, kolbuszowskim, brzozowskim. Należy zwrócić uwagę na konieczność zarekomendowania władzom poszczególnych szczebli jednostek terytorialnych powołanie odpowiednich instytucji nadzorujących oraz monitorujących zachodzące modyfikacje o charakterze społeczno-gospodarczym określonych gmin, powiatów, województwa. Patrząc z punktu widzenia perspektywy czasu, sytuacja się polepsza.
Poszczególne powiaty województwa podkarpackiego pozyskują coraz większe fundusze na działania prorozwojowe na rzecz gospodarki i społeczeństwa. Uzyskane wyniki składniają do wniosku, że zróżnicowanie poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego powiatów województwa podkarpackiego jest znaczne. Zauważalne jest to w stopniu wyróżniającym w zakresie rozwoju gospodarczego.
Faktem jest dynamiczny rozwój społeczno-gospodarczy Polski. Dotyczy to wzrastającego poziomu zróżnicowania rozwoju między jednostkami terytorialnymi zamożnymi, polepszających swoją sytuację budżetową, jak i tymi mniej zamożnymi. Obszary zamożne kształtują się za sprawą wykorzystania kapitału oraz możliwości gospodarczych. Regiony mniej zamożne wyeksponowane są na stagnację. Ważną rolę odgrywa tutaj polityka spójności Unii Europejskiej oraz polityka gospodarcza państwa, które przyczyniają się do spadku stopnia zdywersyfikowania regionu.
6. Literatura
Bański J, Czapiewski KI (2008) Ekspertyza. Identyfikacja i ocena czynników sukcesu społeczno-gospodarczego na obszarach wiejskich. Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN 2(32): 34-52.
Bąkiewicz A, Czaplicka K (2011) Wzrost i rozwój gospodarczy w krajach rozwijających się.
Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne 5(23): 13-28.
Hellwig Z (1968) Zastosowanie metody taksonomicznej do typologicznego podziału krajów ze względu na poziom ich rozwoju oraz zasoby i strukturę wykwalifikowanych kadr. Przegląd Statystyczny 15(4): 56-74.
Jańczuk L (2013) Determinanty Rozwoju społeczno-gospodarczego Regionów w Polsce. Roczniki Nauk Społecznych 5(41): 12-43.
Kaczmarczyk K (2012) Rola aktywnych instrumentów polityki rynku pracy w przeciwdziałaniu bezrobociu młodzieży (na przykładzie województwa dolnośląskiego). Nauki Społeczne, 2: 23-42.
Marciniak S (1997) Innowacje i rozwój gospodarczy. Ośrodek Nauk Społecznych Politechniki Warszawskiej 5(12): 23-42.
Parysek J, Wojtasiewicz L (1979) Metody analizy regionalnej i metody planowania regionalnego 6(23): 13-32.
Stasiak E (2016) Rozwój społeczno-gospodarczy na przykładzie gmin miejskich województwa Łódzkiego. Uniwersytet Łódzki, 75-85.
Stec M (2011) Uwarunkowania rozwojowe województw w Polsce- analiza
statystyczno-ekonometryczna. Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego 4(26): 15-29.
Suchecki B (2010) Ekonometria przestrzenna. Metody i modele analizy danych przestrzennych.
Wydawnictwo C.H. Beck 13(23): 25-48.
Szkudlarek P (2006) Wykorzystanie analizy wielowymiarowej do oceny konkurencyjności cenowej operatorów telefonii komórkowej w Polsce. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińśkiego.
Prace Katedry Ekonomii 11: 135-151.
Szlachta J (1996) Główne problemy polityki rozwoju regionalnego Polski na przełomie XX i XXI wieku 2(35):43-61.
Ziemiańczyk U (2010) Ocena poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego gmin wiejskich
i miejsko-wiejskich w województwie małopolskim. Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich, 14: 31-40.
Strony internetowe organizacji:
Bank danych lokalnych, Rynek pracy. https://bdl.stat.gov.pl/BDL/start. (dostęp: 18.04.2020).
Główny Urząd Statystyczny. https://stat.gov.pl/statystyka-regionalna/. (dostęp: 18.03.2020).
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Instrumenty Rynku Pracy.
https://www.mpips.gov.pl/praca/instrumenty/. (dostęp: 04.04.2020).
Wojewódzki Urząd Pracy w Rzeszowie. https://wuprzeszow.praca.gov.pl/. (dostęp: 02.03.2020).