Poziom kapitału społecznego

Poziom kapitału społecznego związany jest w pewnym stopniu z zagadnieniem opisanym już powyżej. Zwłaszcza kapitał sąsiedzki, który jest – obok kapitału stowarzyszeniowo-obywatelskiego – jednym z dwóch typów kapitału społecz-nego rozpatrywanych w ramach niniejszego projektu badawczego. W przypad-ku tej skali, kwestia relacji sąsiedzkich potraktowana jest jednak z nieco innej perspektywy niż w przypadku społecznej integracji w sąsiedztwie miejsca za-mieszkania.

Skala poziomu kapitału sąsiedzkiego została stworzona w oparciu o odpo-wiedzi badanych na trzy pytania składowe, dotyczące różnych aspektów ich re-lacji z sąsiadami. Dotyczyły one częstotliwości spotkań z sąsiadami, zaufania do nich oraz zwracania się z prośbą o pomoc – a więc kwestii związanych z dużo bardziej zażyłymi relacjami niż te, do których odnosi się zagadnienie społecznej integracji w sąsiedztwie.

162

Wykres V.27. Poziom kapitału społecznego poznaniaków – kapitał sąsiedzki33

Odsetek respondentów o niskim (23,2%) albo bardzo niskim (19,6%) po-ziomie kapitału sąsiedzkiego zauważalnie przeważa nad osobami z wysokim (17,5%) i bardzo wysokim (8,5%) kapitałem sąsiedzkim. Średnia wartość skali zbliżona jest do jej środkowej wartości i wynosi 1,92. W ramach poszczegól-nych kategorii społeczno-demograficzposzczegól-nych można zauważyć następujące pra-widłowości:

Poziom kapitału sąsiedzkiego zależny jest w dużej mierze od płci – •

u kobiet zanotowano znacznie wyższą średnią wartość skali (2,01), niż u męż-czyzn (1,81).

Zasadniczo wzrasta też wraz z wiekiem: •

powyżej 65 lat – średnia wartość skali: 2,36. o

dla osób pomiędzy 56 a 65 rokiem życia – wartość skali: 2,05. o

dla osób pomiędzy 46 a 55 rokiem życia – wartość skali: 1,89. o

33 Pomiar poziomu kapitału społecznego w wymiarze sąsiedzkim zaczerpnięty został z badań ogólnopolskich realizowanych przez CBOS. Wartości skali wyznaczane są poprzez zsumowanie punktów przypisanych na podstawie trzech pytań składowych. Pytanie 1: Jak często spotyka się Pan(i) ze swoimi sąsiadami, odwiedzając ich w domu, przyjmując wizyty, spędzając razem czas w mieście lub na podwórku – wyłączając kontakty w szkole i w pracy oraz przelotne przypadkowe spotkania? Odpowiedziom: „Codziennie lub prawie codzien-nie” oraz „Kilka razy w miesiącu” przyporządkowane zostały 2 pkt; odpowiedziom: „Raz na miesiąc” oraz „Raz na kilka miesięcy” przyporządkowano 1 pkt; natomiast odpowiedzi „Rza-dziej” przypisano 0 pkt. Pytanie 2: Czy zgodzi się Pan(i) ze stwierdzeniem, że może Pan(i) ufać większości swoim sąsiadom? Odpowiedzi „Tak” przyporządkowano 1 pkt, natomiast „Nie” – 0 pkt. Pytanie 3: Czy, gdy jest taka potrzeba, zwraca się Pan(i) do swoich sąsiadów o drobną pomoc, np. pożyczanie czegoś, przyniesienie zakupów, ewentualnie przechowanie kluczy? Odpowiedziom: „W ogóle się to nie zdarza” oraz „Zdarza się to rzadko” przypisano 0 pkt., a odpowiedziom: „Kilka razy w roku zdarzają się takie sytuacje” oraz „Często wy-świadczamy sobie różne drobne przysługi” przyporządkowano wartość 1. Minimalna war-tość skali wynosi 0 i jest równoznaczna z bardzo niskim poziomem kapitału społecznego, z kolei maksymalna wartość wynosi 4 i jest równoznaczna z wysokim poziomem kapitału sąsiedzkiego.

19,6 23,2 21,2 17,5 18,5

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Bardzo niski poziom kapitału sąsiedzkiego (wartość skali 0) 1

2 3

Wykres V.28. Poziom kapitału społecznego poznaniaków

– kapitał stowarzyszeniowo-obywatelski34

dla osób pomiędzy 36 a 45 rokiem życia – wartość skali: 1,93. o

dla osób pomiędzy 26 a 35 rokiem życia – wartość skali: 1,63. o

dla osób poniżej 25 roku życia – wartość skali: 1,90. o

Badani z wykształceniem podstawowym i gimnazjalnym (2,09) oraz śred-•

nim (2,02) mają najwyższy poziom kapitału sąsiedzkiego. Znacznie niższe i zbli-żone do siebie wartości można zaobserwować u respondentów z wykształce-niem wyższym (1,86) oraz zasadniczym zawodowym (1,84). U osób z tytułem licencjata poziom kapitału społecznego jest zdecydowanie najniższy – średnia wartość skali wynosi w tym przypadku 1,46. Jest to w dużej mierze związane

34 Pomiar poziomu kapitału społecznego w wymiarze stowarzyszeniowo-obywatelskim zaczerpnięty został z badań ogólnopolskich realizowanych przez CBOS. Wartości skali wyzna-czane są poprzez zsumowanie punktów przypisanych na podstawie czterech pytań składo-wych. Pytanie 1: Czy w bieżącym roku (2011) należy Pan(i) do jakiejś organizacji społecznej, samorządowej lub politycznej (np. komitet rodzicielski, koło parafialne, związek zawodowy, klub, stowarzyszenie, organizacja charytatywna, partia lub stronnictwo polityczne itp.) oraz aktywnie działa w tej organizacji? Odpowiedzi: „Należę i poświęcam czas na działalność” przypisano 2 pkt., odpowiedzi: „Należę, ale nie poświęcam czasu na działalność” przyporząd-kowano 1 pkt, natomiast odpowiedzi: „Nie należę do żadnej organizacji lub stowarzyszenia” przypisano 0 pkt. Pytanie 2: Czy brał Pan(i) udział w ostatnich wyborach samorządowych (z 2010 roku) na Prezydenta Poznania lub do Rady Miasta Poznania? Odpowiedzi: „Tak” przy-porządkowano 1 pkt, natomiast „Nie” – 0 pkt. Pytanie 3: Czy w ostatnim roku (2010) doko-nał(a) Pan(i) jakiejś dobrowolnej wpłaty na rzecz organizacji społecznej lub na jakiś cel cha-rytatywny? Odpowiedzi „Tak” przyporządkowano 1 pkt, natomiast „Nie” – 0 pkt. Pytanie 4: Czy ma Pan(i) zaufanie do władz Poznania? Odpowiedziom: „W ogóle nie mam zaufania” oraz „Mam małe zaufanie” przypisano 0 pkt., natomiast odpowiedziom: „Mam duże zaufanie” oraz „Mam pełne zaufanie” przyporządkowano wartość 1. Minimalna wartość skali wynosi 0 i jest równoznaczna z bardzo niskim poziomem kapitału stowarzyszeniowo-obywatelskiego, z kolei maksymalna wartość wynosi 5 i jest równoznaczna z wysokim poziomem kapitału stowarzy-szeniowo-obywatelskiego.

9,3 24,5 35,9 19,8 5,0 5,6

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Bardzo niski poziom kapitału stowarzyszeniowo-obywatelskiego (wartość skali 0) 1

2 3 4

164

z najczęstszym wiekiem tej kategorii respondentów – u badanych pomiędzy 26 a 35 rokiem życia zanotowano w końcu najniższe wartości średnie skali.

U emerytów i rencistów zaobserwowano zdecydowanie najwyższy poziom •

kapitału sąsiedzkiego spośród wszystkich kategorii społeczno-demograficznych (2,30). Znacznie niższe, zbliżone do siebie wartości występują u respondentów zajmujących się domem (2,02) oraz bezrobotnych (1,98). Wartości poniżej śred-niej zanotowano natomiast u osób pracujących (1,80) i uczących się (1,79).

Na bardzo podobnej zasadzie stworzono skalę kapitału stowarzyszeniowo-obywatelskiego poznaniaków. Pytania zadawane w tym celu respondentom do-tyczyły takich kwestii, jak przynależność oraz działanie w organizacjach społecz-nych, zawodowych i polityczspołecz-nych, udział w wyborach władz samorządowych, udzielanie wsparcia finansowego na rzecz organizacji społecznych lub charyta-tywnych oraz przejawianie zaufania do władz Poznania.

Respondentów najczęściej cechuje przeciętny poziom kapitału stowarzysze-niowo-obywatelskiego, ponad połowa badanych znajduje się w kategoriach na środku skali (2 i 3). U stosunkowo niewielkiego odsetka (w sumie niewiele po-nad 10%) osób zanotowano wartości wyższe. U znacznie większej części respon-dentów stwierdzono natomiast niski (24,5%) albo bardzo niski (9,3%) poziom kapitału stowarzyszeniowo-obywatelskiego.

Średnia wartość skali mierzącej poziom kapitału stowarzyszeniowo-obywa-telskiego wynosi 2,03. W ramach poszczególnych kategorii społeczno-demogra-ficznych zanotowano następujące wartości:

Zróżnicowanie związane z płcią jest bardzo niewielkie – średnia wartość •

skali wynosi 2,07 dla mężczyzn i 2,0 dla kobiet.

Wiek jest istotnym czynnikiem warunkującym poziom kapitału stowa-•

rzyszeniowo-obywatelskiego. Można zauważyć jego tendencję wzrostową wraz z wiekiem badanych. Średnie wartości skali w ramach poszczególnych kategorii wynoszą:

dla osób powyżej 65. roku życia – wartość skali: 2,47. o

dla osób pomiędzy 56 a 65 rokiem życia – wartość skali: 2,39. o

dla osób pomiędzy 46 a 55 rokiem życia – wartość skali: 1,96. o

dla osób pomiędzy 36 a 45 rokiem życia – wartość skali: 2,39. o

dla osób pomiędzy 26 a 35 rokiem życia – wartość skali: 1,83. o

dla osób poniżej 25. roku życia – wartość skali: 1,66. o

Poziom kapitału stowarzyszeniowo-obywatelskiego wzrasta wraz z pozio-•

mem wykształcenia badanych. Najniższe wartości zanotowano u respondentów z wykształceniem podstawowym i niepełnym podstawowym (1,67) oraz zawo-dowym (1,78). Nieco wyższe wśród osób z wykształceniem średnim (1,98) oraz licencjackim (2,01). Zdecydowanie najwyższy poziom można zauważyć u bada-nych z wyższym poziomem wykształcenia – średnia wartość skali w przypadku tej kategorii przyjmuje wartość 2,29.

Podobnie jak w przypadku kapitału sąsiedzkiego, stosunkowo wysoki •

poziom kapitału stowarzyszeniowo-obywatelskiego zanotowano w przypadku emerytów i rencistów (2,37). Wyjątkowo niski jest on zaś u osób uczących się (1,65) oraz zajmujących się domem (1,34).

Wnioski nasuwające się po analizie danych dotyczących kapitału sąsiedz-kiego poznaniaków są nieco mniej optymistyczne niż w przypadku zagadnienia społecznej integracji w sąsiedztwie. Respondenci o niskim kapitale sąsiedzkim zauważalnie przeważają nad osobami o wysokim poziomie tego kapitału. Śred-nia wartość skali jest w tym przypadku zbliżona do jej środkowej wartości. Na podstawie danych można stwierdzić, że kobiety dysponują dużo większym po-ziomem kapitału sąsiedzkiego niż mężczyźni. Jest tak też zasadniczo w przypad-ku starszych kategorii wiekowych respondentów.

Jeśli chodzi o kapitał stowarzyszeniowo-obywatelski poznaniaków, więk-szość osób znalazła się w kategoriach położonych na środku skali, zaś bardzo niewielki odsetek respondentów charakteryzuje wyższy jego poziom. Ponad jed-na trzecia badanych cechuje niski (24,5%) lub bardzo niski (9,3%) poziom kapi-tału stowarzyszeniowo-obywatelskiego. Stwierdzono tendencję do zwiększania się poziomu tego rodzaju kapitału wraz ze wzrostem poziomu wykształcenia badanych.