ROZDZIAŁ V. Poczucie bezpieczeństwa i zagrożenia przestępczością mieszkańców
V. 1.11. „aktywizacja społeczności lokalnej” vs. „ochrona prawno-instytu-
V.2.1. Społeczna integracja w sąsiedztwie miejsca zamieszkania
Społeczna integracja sąsiedztwa jest jednym z kluczowych aspektów kształtowa-nia się poczucia bezpieczeństwa i zagrożekształtowa-nia przestępczością u jednostek. Zdro-worozsądkowe przekonanie o związku pomiędzy silnymi więziami sąsiedzkimi a poczuciem bezpieczeństwa w sąsiedztwie miejsca zamieszkania znajduje po-twierdzenie w badaniach naukowych (por. Kruger 2007).
Rozpatrywanych jest tu kilka aspektów społecznej integracji w sąsiedztwie, takich jak siła więzi sąsiedzkich, ocena sąsiedztwa miejsca zamieszkania i po-czucie związku z miejscem zamieszkania. W odniesieniu do pierwszego z tych zagadnień badanym zadano szereg pytań dotyczących ich relacji z sąsiadami. Zostały poruszone takie kwestie jak utrzymywanie stosunków z sąsiadami, ich poprawność, możliwość polegania na sąsiadach w potrzebie oraz zdolność do wyobrażenia sobie sytuacji, w której respondent razem z sąsiadami działa na rzecz poprawy otoczenia. Są to zasadniczo bardzo ogólne wymiary służące do opisu relacji pomiędzy osobami żyjącymi w tym samym otoczeniu. W odniesie-niu do tego typu danych można dokonać generalnego zobrazowania stosunków pomiędzy sąsiadami i siły więzi pomiędzy nimi. W tym celu została stworzona skala siły więzi sąsiedzkich, zaprezentowana na poniższym wykresie.
Wykres V.25. Społeczna integracja w sąsiedztwie – siła więzi sąsiedzkich31
31 Respondentom zadano pytanie: Proszę powiedzieć, czy stwierdzenia, które przeczy-tam, trafnie opisują Pana(i) stosunki z sąsiadami?: (1) Nie utrzymuję żadnych kontaktów z sąsiadami (2) Moje stosunki z sąsiadami są ogólnie poprawne, (3) W potrzebie mogę liczyć na moich sąsiadów, (4) Mogę sobie wyobrazić, że razem z sąsiadami robimy coś, aby nasze
24,4 5,0 25,2 45,4
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Nie utrzymuję żadnych kontaktów z sąsiadami (wartość skali 0) Bardzo niski poziom więzi sąsiedzkich (wartość skali 1) (wartość skali 2)
Z danych zawartych powyżej wynika, że respondenci utrzymują więzi są-siedzkie o różnej sile, przy czym często można je określić jako silne. Prawie ¼ ba-danych deklaruje jednak, że nie kontaktują się z sąsiadami w jakikolwiek sposób. Osoby, które utrzymują więzi sąsiedzkie, najczęściej (45,4%) udzielały pozytyw-nych odpowiedzi w odniesieniu do wszystkich zaproponowapozytyw-nych stwierdzeń, co oznacza wysoki poziom tych więzi. W przypadku ponad ¼ respondentów, kon-takty z sąsiadami są stosunkowo silne. Niewielki odsetek badanych (5,0%) de-klaruje za to niski poziom więzi sąsiedzkich.
Średnia wartość skali (od 0 do 3) wynosi w tym przypadku 1,92, jest więc dosyć wysoka. Można przy tym zauważyć następujące zróżnicowania ocen, w za-leżności od kategorii społeczno-demograficznej respondentów:
Siła więzi sąsiedzkich zróżnicowana jest w niewielkim stopniu ze wzglę-•
du na płeć – mężczyźni (1,95) deklarują nieco wyższy jej poziom niż kobiety (1,89).
Zanotowano wzrost ocen w skali wraz z wiekiem badanych, co oznacza, •
że osoby starsze deklarują bardziej intensywne kontakty z sąsiadami niż młodsi respondenci:
powyżej 65 lat – wartość skali: 2,15 o
dla osób pomiędzy 56 a 65 rokiem życia – wartość skali: 2,15. o
dla osób pomiędzy 46 a 55 rokiem życia – wartość skali: 1,98. o
dla osób pomiędzy 36 a 45 rokiem życia – wartość skali: 1,92. o
dla osób pomiędzy 26 a 35 rokiem życia – wartość skali: 1,78. o
dla osób poniżej 25 roku życia – wartość skali: 1,78. o
Zróżnicowanie jest w pewnym stopniu widoczne w odniesieniu do wy-•
kształcenia. W podobny sposób swoje więzi sąsiedzkie oceniają osoby z wy-kształceniem wyższym (1,93), średnim (1,96) i zasadniczym zawodowym (1,93). Znacznie odmienne deklaracje zebrano natomiast w przypadku osób z tytułem licencjata (1,78) oraz z wykształceniem podstawowym lub gimnazjal-nym (1,68).
Najlepsze oceny zebrano wśród emerytów (2,05), osób pracujących (1,94) •
oraz zajmujących się domem (1,94), zaś znacznie gorsze u bezrobotnych (1,66) oraz osób uczących się (1,60).
Kolejnym aspektem, który został wzięty pod uwagę w ramach analizy spo-łecznej integracji w sąsiedztwie wśród poznaniaków było postrzeganie przez
otoczenie było bezpieczniejsze, bardziej przyjazne, odpowiadało naszym potrzebom. Odpo-wiadając na każde pytanie respondenci wybierali odpowiedź „Tak” lub „Nie”. Jeżeli respondent odpowiedział twierdząco na pytanie (1) nie zadawano pytań (2) – (4) przypisując temu ukła-dowi odpowiedzi wartość 0. Kolejne wartości skali obliczane były poprzez zsumowanie liczby odpowiedzi twierdzących na pytania (2) – (4). Minimalna wartość skali wynosi 0, natomiast maksymalna 3.
158
mieszkańców sąsiedztwa swojego miejsca zamieszkania. Badani zostali popro-szeni o ocenę swojej okolicy pod względem kilku kryteriów dotyczących m.in. stopnia, w jakim czują się w niej bezpiecznie oraz jej atrakcyjności.
Tabela V.5. Ocena sąsiedztwa miejsca zamieszkania
Pytanie: Poniżej zestawiono listę przeciwstawnych stwierdzeń, za pomocą których można opisać sytuację w sąsiedztwie Pana(i) miejsca zamieszkania. Na skalach znajdujących się pomiędzy tymi stwierdzeniami proszę wskazać, jak bliskie są one sposobowi, w jaki ocenia Pan(i) swoje naj-bliższe sąsiedztwo?
Rozkład procentowy Statystyki
Zdecy
do
w
anie
pozytywnie Raczej pozyty
-wnie
Ani pozytywnie, ani neg
aty -wnie Raczej neg atywnie Zdecy do w anie neg atywnie Śr
ednia Ocena netto (% „Ocen
pozytywnych”) negatywnych”)(% „Ocen
1. Dobrze znana vs. Obca 46,2 40,4 9,3 3,3 0,8 4,28 82,5
86,6 4,1 2. Bezpieczna vs. Niebezpieczna 19,9 51,4 19,3 6,7 2,7 3,79 61,9 71,3 9,4 3. Zadbana vs. Zaniedbana 20,8 43,2 21,6 10,9 3,6 3,67 49,5 64,0 14,5 4. Czysta vs. Brudna 19,4 41,1 24,6 11,0 3,8 3,61 45,7 60,5 14,8 5. Atrakcyjna vs. Nieatrakcyjna 22,0 37,0 26,2 10,5 4,3 3,62 44,2 59,0 14,8
Ogólny wskaźnik oceny sąsiedztwa miejsca zamieszkania 3,79 56,8
Respondenci ogólnie korzystnie postrzegają sytuację w sąsiedztwie ich miejsca zamieszkania. W przypadku każdego z komponentów, składających się na ocenę sąsiedztwa, większość badanych pozytywnie oceniła sytuację w swo-im sąsiedztwie. Stosunkowo niewielki odsetek respondentów wyraził przy tym ocenę negatywną. Można jednak zauważyć dość silne zróżnicowanie opinii w ra-mach komponentów. Największy odsetek respondentów (86,6%) uznaje okolicę swojego miejsca zamieszkania za dobrze znaną. Bardzo niewielka część bada-nych (4,1%) określiła ją jako obcą. Stosunkowo wysoki odsetek respondentów (71,3%) ocenia sąsiedztwo swojego miejsca zamieszkania jako bezpieczne, jed-nak tylko 19,9% jest o tym zdecydowanie przekonanych. Wśród osób, które nie
stwierdziły, że ich okolica jest bezpieczna, zdecydowana większość nie potrafiła jej pod tym względem ocenić ani pozytywnie, ani negatywnie. Badani w podob-ny sposób postrzegają stopień zadbania, czystości oraz atrakcyjność sąsiedztwa swojego miejsca zamieszkania. Zbliżony odsetek respondentów uznał swoje sąsiedztwo za zadbane (64,0%), czyste (60,5%) lub atrakcyjne (59%) oraz za-niedbane (14,5%), brudne (14,8%) lub nieatrakcyjne (14,8%). Ogólny wskaźnik oceny sąsiedztwa miejsca zamieszkania jest stosunkowo wysoki, wynosi aż 3,79 (w skali od 1 do 5). Uśredniona ocena netto to w tym przypadku 56,8 pp.
Ostatnim aspektem społecznej integracji w sąsiedztwie, który został wzięty pod uwagę w badaniach jest poczucie związku badanych z miejscem zamieszka-nia. W celu określenia siły tego związku, respondentom zostały zadane pytania w różny sposób odnoszące się do tej kwestii. Na tej podstawie została stworzona skala związku z miejscem zamieszkania.
Wykres V.26. Poczucie związku z miejscem zamieszkania32
32 Respondentom zadano pytanie: Jedną z najważniejszych rzeczy w życiu każdego z nas – obok rodziny i pracy zawodowej – jest miejsce, w którym się mieszka. Poniżej znajduje się lista możliwych uczuć, które mogą towarzyszyć w kontakcie z różnymi miejscami. Proszę ocenić, jak dalece każde z tych sformułowań odpowiada Pana(i) odczuciom wobec okolicy w której Pana(i) mieszka? Badani mieli wybrać jedną z dwóch odpowiedzi „Tak” lub „Nie” w zależności od tego, czy zgadzali się lub nie zgadzali się z przedstawionymi stwierdzeniami: (1) Tęsknię, gdy długo mnie tu nie ma, (2) Czuję się tu bezpiecznie, (3) Mam ochotę zaangażo-wać się w działania dotyczące spraw sąsiedztwa. Wszystkim odpowiedziom „Tak” w ramach stwierdzeń, czyli takich, które pozytywnie odnoszą się do sąsiedztwa przypisano wartość 1, a odpowiedziom „Nie” przyporządkowano wartość 0. Z kolei odpowiedziom „Tak” w ramach stwierdzeń negatywnie oceniających sąsiedztwo: (4) Czuję się tu obco, (5) Chciałbym się stąd wyprowadzić przypisano wartość 0, a odpowiedziom „Tak” wartość 1. Wartość skali otrzyma-no poprzez zsumowanie liczby punktów. Minimalna wartość 0 oznacza brak związku z miej-scem zamieszkania, natomiast maksymalna wartość 5 oznacza wysoki poziom przywiązania do miejsca zamieszkania.
2,8 3,8 11,9 25,5 40,1 16,0
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Brak związku z miejscem zamieszkania (wartość skali 0)
Niskie poczucie związku z miejscem zamieszkania (wartość skali 1) 2
3 4
160
Respondenci zasadniczo wykazują poczucie związku ze swoim miejscem za-mieszkania, zwykle jest ono przy tym dość silne. Tylko nieznaczny odsetek re-spondentów nie czuje przywiązania do swojego miejsca zamieszkania (2,8%), a niewielka część badanych jest z nim związana w niewielkim stopniu (3,8%). Wśród ocen na skali dominują te w przedziale 3 – 5, oznaczające średni bądź wysoki poziom związku.
Średnia wartość skali jest w tym przypadku dość wysoka – wynosi 3,44. W ramach zróżnicowań społeczno-demograficznych można zauważyć, że:
Dla kobiet średnia wartość skali wyniosła 3,50. Oznacza to, że są one nieco •
bardziej przywiązane do swojego miejsca zamieszkania niż mężczyźni, dla któ-rych wyniosła ona 3,36.
Osoby starsze (powyżej 65 roku życia) deklarują zdecydowanie najwyższy •
stopień przywiązania do swojego miejsca zamieszkania (3,87). W pozostałych grupach wiekowych wynosi on:
dla osób pomiędzy 56 a 65 rokiem życia – wartość skali: 3,53. o
dla osób pomiędzy 46 a 55 rokiem życia – wartość skali: 3,58. o
dla osób pomiędzy 36 a 45 rokiem życia – wartość skali: 3,26. o
dla osób pomiędzy 26 a 35 rokiem życia – wartość skali: 3,23. o
dla osób poniżej 25 roku życia – wartość skali: 3,40. o
Średnie wartości skali dla respondentów z różnym poziomem wykształ-•
cenia są zasadniczo zbliżone. Wyjątek stanowią osoby z tytułem licencjata. Znaj-dują się one w najmłodszych kategoriach wiekowych, dla których właściwy był niższy stopień przywiązania do miejsca zamieszkania. Wartości dla różnych ka-tegorii wynoszą:
dla osób z wykształceniem podstawowym lub gimnazjalnym – wartość o
skali: 3,51.
dla osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym – wartość skali: o
3,49.
dla osób z wykształceniem średnim – wartość skali: 3,42. o
dla osób z tytułem licencjata – wartość skali: 2,99. o
dla osób z wykształceniem wyższym – wartość skali: 3,45. o
Emeryci i renciści są zdecydowanie najsilniej związani ze swoim miej-•
scem zamieszkania (3,77). Mniejszy stopień przywiązania wykazują osoby uczące się (3,45), bezrobotne (3,41) oraz pracujące (3,34). Wśród osób zajmu-jących się domem można zauważyć dużo niższy poziom związku z miejscem zamieszkania (2,40).
Podsumowując, z zebranych danych wyłania się stosunkowo pozytywny ob-raz społecznej integracji w sąsiedztwie wśród poznaniaków. W ramach wszyst-kich trzech komponentów badanego zagadnienia deklaracje respondentów
wskazywały na stosunkowo silne więzi z sąsiadami i miejscem zamieszkania. W każdym przypadku zanotowano znaczący odsetek respondentów, o których nie można tego powiedzieć, jednak zawsze stanowią oni zdecydowaną mniej-szość. Respondenci utrzymują najczęściej wysoki lub przeciętny poziom więzi sąsiedzkich. Zanotowano jednak przy tym dość duży odsetek badanych, którzy nie utrzymują tego typu więzi w ogóle. Stwierdzono, że siła więzi sąsiedzkich wzrasta wraz z wiekiem. Kolejnym aspektem, który był rozpatrywany w ra-mach zagadnienia społecznej integracji w sąsiedztwie jest ocena swojej okolicy przez mieszkańców. Najczęściej wyrażali oni oceny pozytywne, w szczególno-ści w odniesieniu do poczucia znajomoszczególno-ści tego miejsca oraz jego bezpieczeń-stwa. Opinie te były jednak w dużej mierze niezależne od cech społeczno-de-mograficznych. U ponad połowy badanych można było stwierdzić wysokie albo bardzo wysokie poczucie przywiązania do swojego miejsca zamieszkania. Je-dynie 2,8% nie odczuwa takiego związku w ogóle, a u 3,8% jest on słaby. Sto-pień przywiązania do miejsca zamieszkania wyróżnia osoby starsze spośród innych kategorii społeczno-demograficznych, wartość skali jest bowiem w ich przypadku wyraźnie wyższa.