Próba klasyfikacji systemu ochrony zdrowia w Polsce

Mając na uwadze opisany schemat finansowania polskiego systemu ochrony zdro-wia oraz przedstawione wcześniej podstawowe typy modeli systemów ochrony zdrowia można stwierdzić, iż w przypadku rozwiązań przyjętych w Polsce w za-kresie finansowania ochrony zdrowia, zauważalne jest przejście od modelu budże-towego w kierunku modelu ubezpieczeniowego. Należy tu dodać, iż nie można jednoznacznie zaklasyfikować polskiego systemu opieki zdrowotnej jako modelu ubezpieczeniowego, rezydualnego czy budżetowego. Stanowi on raczej hybrydę pomiędzy tymi modelami.

Najczęściej jednak modele finansowania ochrony zdrowia mają charakter mie-szany, łącząc ze sobą różnorodne źródła finansowania w różnych proporcjach (Ja-nik, Paździor, 2017: 137–147). Na chwilę obecną, polski system ochrony zdrowia zawiera najwięcej elementów z systemu ubezpieczeniowego. Aktualne pozostają jednak wciąż dyskusje co do roli, jaką państwo powinno odgrywać w tym systemie (Marcinkowska, 2015: 213–223). Mając to na uwadze, można stwierdzić, iż polski system ochrony zdrowia, podobnie jak i wiele innych systemów zabezpieczenia

Model finansowania polskiego systemu ochrony zdrowia… 41

zdrowotnego na świecie, stanowi pewien dynamiczny układ, który podlega cią-głym zmianom – uzależnionym w dużym stopniu od sytuacji makroekonomicz-nej, demograficznej i politycznej w kraju. Zawarte są w nim zarówno elementy rynkowe, jak i pewien stopień kontroli państwa.

W zakresie finansowania ze środków publicznych, polski system ochrony zdro-wia posiada szereg elementów pochodzących z modeli: ubezpieczeniowego i za-opatrzeniowego (zob. tabela 1.7). Poniżej zostały wyodrębnione cechy występujące w polskim systemie zabezpieczenia zdrowotnego, które są charakterystyczne dla wspomnianych modeli.

Tabela 1.7. Charakterystyczne cechy z modeli ubezpieczeniowego i zaopatrzeniowego występujące w polskim systemie ochrony zdrowia w latach 2005–2014

Źródło: opracowanie własne na podstawie wykonanego przeglądu literatury.

Trzeba również podkreślić, że w polskim systemie ochrony zdrowia wyróżnić można także świadczenia zdrowotne, które nie są finansowane ze środków pub-licznych lecz prywatnych.

Należy również pamiętać, iż wydatki prywatne nie powinny być postrzegane jedynie jako wydatki na ochronę zdrowia gospodarstw domowych, które są sza-cowane na podstawie badań budżetów gospodarstw domowych, gdyż te wartości mogą być niedoszacowane (Ryć, Skrzypczak, 2005: 209–226). W analizie wydat-ków prywatnych powinno uwzględniać się również opłaty nieformalne.

Widać wyraźnie, iż w systemie tym występuje szereg elementów pochodzących z różnych modeli finansowania ochrony zdrowia. Brak możliwości jednoznacznej klasyfikacji związany jest z zacieraniem się granic pomiędzy różnymi rodzajami mo- deli, na skutek wybiórczego przenoszenia rozwiązań stosowanych w  jednym modelu do drugiego. W konsekwencji następuje coraz większa hybrydyzacja mo-deli ochrony zdrowia (Schmid i in., 2010: 455–486).

Opieranie modelu finansowania ochrony zdrowia wyłącznie na środkach pry-watnych albo publicznych jest niemożliwe, a w efektywnym modelu finansowania

Model ubezpieczeniowy Model zaopatrzeniowy

• Występowanie obowiązkowej składki ubez-pieczeniowej,

• Występowanie w systemie, obok sektora publicznego, prywatnych podmiotów, • Zawieranie przez płatnika kontraktów ze

świadczeniodawcami na udzielanie świad-czeń zdrowotnych finansowanych ze środ-ków publicznych,

• Państwo tworzy przede wszystkim ramy prawne dla systemu oraz nadzoruje jego działalność,

• Swoboda wyboru przez pacjenta świadcze-niodawcy.

• Finansowanie części świadczeń zdrowot-nych z budżetu państwa – np. programów profilaktycznych i świadczeń wysokospecja-listycznych,

• Idea równego dostępu do świadczeń zdro-wotnych wszystkich obywateli,

winny występować oba te źródła finansowania. Wynika to z niedoskonałości sy-stemu ochrony zdrowia, ograniczających efektywną alokację zasobów, która jest charakterystyczną cechą prywatnych rynków o konkurencji doskonałej. Efektyw-ny model powinien więc stanowić pewną hybrydę modelu ubezpieczeniowego i budżetowego – opierającego się przede wszystkim na sektorze publicznym przy pewnym udziale sektora prywatnego (Ucieklak-Jeż, Bem (red.), 2014: 12–16). Wydaje się, iż obecny kształt polskiego systemu ochrony zdrowia stanowi właś-nie taką hybrydę. Zostały w nim zatarte granice pomiędzy klasycznymi modelami – tj. ubezpieczeniowym, budżetowym, jak również rezydualnym.

1.5. Podsumowanie

W  niniejszym rozdziale została przedstawiona charakterystyka systemu opieki zdrowotnej w Polsce wraz z zarysem jego przekształceń. Celem było tu wskazanie miejsca szpitali w polskim systemie ochrony zdrowia oraz ocena uwarunkowań systemowych, w których szpitale funkcjonują. Ponadto, rozważania i analizy za-warte w rozdziale miały ułatwić weryfikację hipotezy zakładającej, że model szpi-talnictwa w Polsce wynika z uwarunkowań społeczno-historycznych.

Pomimo wielu działań reformatorskich, w dalszym ciągu z polskiego systemu ochrony zdrowia nie wyeliminowano wielu istotnych mankamentów. Pośród naj-ważniejszych można wymienić m.in. bardzo trudną sytuację finansową szpitali, związaną z ich zadłużeniem oraz brakiem pokrycia ich kosztów w przychodach czy problemy związane z finansowaniem systemu – w tym relatywnie niski odse-tek PKB przeznaczany na ochronę zdrowia w Polsce. Ponadto wśród słabych stron polskiego systemu ochrony zdrowia wymienić można również problemy z dostęp-nością do świadczeń zdrowotnych (szczególnie specjalistycznych), długim czasem oczekiwania na zabiegi i operacje medyczne czy polityką lekową. Wymaga to nie-wątpliwie dalszych działań ukierunkowanych na poprawę jego funkcjonowania.

Reformowanie tak wrażliwej społecznie sfery, jak system ochrony zdrowia, nie jest oczywiście łatwym procesem. Tym bardziej, iż żaden z  zaprezentowa-nych w niniejszym rozdziale typowych modeli finansowania ochrony zdrowia nie pozostaje bez wad, a w polskim modelu występuje wiele mechanizmów finanso-wych charakterystycznych dla rożnych typów modeli finansowania przedstawia-nych w literaturze.

Nie ulega jednak wątpliwości, że szczególną rolę w polskim systemie ochrony zdrowia odgrywają szpitale i od ich działalności może być uzależniona efektyw-ność całego systemu. Wskazywać na to mogą wartości środków przeznaczanych na świadczenia szpitalne, które w  analizowanym okresie stanowiły ok. 50–60% łącznych wydatków publicznych przeznaczanych na finansowanie świadczeń

Podsumowanie 43

zdrowotnych w Polsce. Żaden inny rodzaj świadczeń zdrowotnych nie absorbuje tak znaczącej części środków przeznaczanych na finansowanie ochrony zdrowia. Na znaczenie jednostek szpitalnych w systemie wskazywać może również wielość działań reformatorskich, które w znacznej mierze były ukierunkowane właśnie na poprawę gospodarki finansowej sektora polskich szpitali.

Rozdział 2

Specyfika i problemy działalności