PRÓBA OKREŚLENIA POTENCJALNYCH CZYNNIKÓW RYZYKA ZAKAŻENIA WIRUSEM ZACHODNIEGO NILU

Spośród 50 pacjentów grupy kontrolnej, którzy nigdy nie opuszczali terytorium Polski, ponad połowa pacjentów pochodziła z regionu wielkopolski (n=29, 58%). Mniej licznie reprezentowane były inne województwa kraju: podkarpackie (n=5), zachodnio-pomorskie (n=3), podlaskie (n=2), lubuskie (n=2) i warmińsko-mazurskie (n=2). Pojedynczy pacjenci pochodzili także z województw: dolnośląskiego, mazowieckiego, opolskiego, pomorskiego, łódzkiego, kujawsko-pomorskiego oraz śląskiego (Ryc. 48).

111

Ryc. 48. Rozkład geograficzny poszczególnych regionów Polski reprezentowanych przez 50 pacjentów grupy kontrolnej, którzy nie podróżowali poza granicami kraju.

Do głównych czynników ryzyka transmisji zakażenia wirusem Zachodniego Nilu na terenie kraju u pacjentów grupy kontrolnej zaliczono między innymi lokalizację i charakter środowiska przyrodniczego w obrębie miejsca zamieszkania. Wynika to z faktu, że na terenach wiejskich, w miasteczkach i na przedmieściach dużych miast liczebność populacji komarów jest wielokrotnie wyższa niż w aglomeracjach miejskich. Spośród 50 pacjentów grupy kontrolnej zdecydowana większość mieszkała na wsi (n=33, 66%). Trzy osoby deklarowały zamieszkiwanie na przedmieściach miast (6%), natomiast pięć w miasteczku poniżej 30 tys. mieszkańców (10%). Do mniejszości należeli pacjenci mieszkający na co dzień w miastach o liczbie mieszkańców w zakresie 30-100 tys. (14%) Tylko dwie osoby spośród pacjentów grupy kontrolnej mieszkały w dużych aglomeracjach miejskich powyżej 500 tys. mieszkańców (4%) (Ryc. 49).

112

Ryc. 49. Miejsce zamieszkania 50 pacjentów należących do grupy kontrolnej, niewyjeżdżających poza terytorium Polski.

Niezależnie, 43 osoby z grupy kontrolnej mieszkały w domu jednorodzinnym wolnostojącym (86%). W kamienicy mieszkało tylko dwóch pacjentów, jeden w domu szeregowym, natomiast czterech pozostałych w bloku mieszkalnym. Dodatkowo, 39 pacjentów grupy kontrolnej deklarowało uprawianie warzyw i kwiatów w ogródku przydomowym (78%). Kolejną grupę potencjalnych czynników ryzyka zakażenia wirusem Zachodniego Nilu na terenie kraju stanowiło codzienne narażenie podczas wykonywania czynności zawodowych. Wśród pacjentów tej grupy najliczniej występowali hodowcy zwierząt i rolnicy (86%).

Dwudziestu trzech rolników deklarowało ponadto posiadanie pola uprawnego (46%), a dwunastu - sadu owocowego (24%). Mniej licznie reprezentowanymi zawodami o zwiększonej predyspozycji na zakażenie WNV okazali się wychowawcy szkolni, pracownicy

lasów państwowych, organizatorzy usług turystycznych, osoby pracujące przy transporcie i obróbce drewna oraz weterynarze. 16spośród 50 pacjentów (32%) zgłaszało wykonywanie

więcej niż jednej czynności zawodowej predysponującej do rodzimego zakażenia WNV (Ryc. 50). 0 5 10 15 20 25 30 35 AGLOMERACJA MIASTO 100-500 TYS. MIASTO 30-100 TYS. MIASTECZKO PRZEDMIEŚCIA WIEŚ

113

Ryc. 50. Rodzaje zawodów wykonywanych przez 50 pacjentów grupy kontrolnej, predysponujących do autochtonicznego zakażenia wirusem Zachodniego Nilu.

Sposób spędzania czasu wolnego lub posiadane pasje i zamiłowania w znaczącym stopniu mogą zwiększać narażenie na ukłucia wektorów. Do szczególnie predysponujących czynności

zwiększających narażenie na autochtoniczne zakażenie WNV zakwalifikowano: myślistwo i łowiectwo, wędkarstwo, jeździectwo, piesze wędrówki, turystykę górską, wspinaczkę

skałkową, zbieranie grzybów oraz jagód, uprawianie kwiatów i warzyw, fotografowanie przyrody i zielarstwo. Występowanie tych czynników ryzyka u 50 pacjentów grupy kontrolnej niewyjeżdżających z Polski zobrazowano graficznie na rycinie 51. U 43 pacjentów grupy kontrolnej (86%) stwierdzono występowanie więcej niż jednego czynnika ryzyka związanego z posiadanym hobby. 23 20 4 3 2 ^{2 1}

Narażenie zawodowe

114

Ryc. 51. Sposób spędzania czasu wolnego predysponujący do zwiększonej ekspozycji na ukłucia komarów wśród 50 pacjentów grupy kontrolnej.

Rodzaj uprawianego sportu lub czynności rekreacyjnych przeprowadzanych na otwartej przestrzeni również może stanowić czynnik predysponujący do wystąpienia zakażenia wirusem Zachodniego Nilu na terytorium Polski. Najczęściej zgłaszane przez pacjentów rodzaje aktywności fizycznej to: jazda na rowerze (n=30), spacer z psem (n=18) i kąpiel w otwartym zbiorniku wodnym (n=13). Inne rodzaje aktywności fizycznej, jak np. gra w piłkę (n=8), żeglarstwo lub kajakarstwo (n=6) oraz jogging w parku lub lesie (n=6) wybierane były zdecydowanie rzadziej. Tylko trzy osoby zgłosiły uprawianie nordic walking po zachodzie słońca, jedna natomiast - jazdę na quadzie. 24 pacjentów podawało uprawianie więcej niż jednej czynności rekreacyjno-sportowej (48%). Dziesięciu spośród 50 pacjentów grupy kontrolnej nie zgłosiło żadnej aktywności fizycznej (20%).

Dodatkowym czynnikiem ryzyka może być również przebywanie w określonym środowisku przyrodniczym, w którym liczebność populacji wektorów bywa zazwyczaj duża. Najgroźniejszymi pod tym względem rejonami mogą być np. las, podmokła łąka oraz jezioro i rzeka. Tereny te należą do bardzo często odwiedzanych przez Polaków, co przedstawiono

0 5 10 15 20 25 30 35 40 MYŚLISTWO WĘDKARSTWO JEŹDZIECTWO PIESZE WĘDRÓWKI TURYSTYKA GÓRSKA WSPINACZKA SKAŁKOWA ZBIERANIE GRZYBÓW ZBIERANIE JAGÓD UPRAWA KWIATÓW UPRAWA WARZYW FOTOGRAFOWANIE PRZYRODY ZIELARSTWO

115

na rycinie 52. Niemal wszyscy pacjenci grupy kontrolnej deklarowali odbywanie wycieczek do lasu, czy na łąkę, niekiedy nawet wielokrotnie w ciągu roku. Nieco mniej osób rokrocznie wyjeżdżało nad jezioro lub rzekę. 46 pacjentów grupy kontrolnej zgłaszało więcej niż jedno ryzykowne zachowanie na terenie naturalnego środowiska przyrodniczego (92%).

Ryc. 52. Rodzaj środowiska przyrodniczego o dużej liczebności populacji komarów, w jakim przebywali pacjenci grupy kontrolnej zarażeni na rodzime zakażenie Wirusem

Zachodniego Nilu.

Dodatkowo za potencjalny czynnik ryzyka zakażenia WNV uznano spotkania i uroczystości rodzinne lub koleżeńskie organizowane na łonie natury, często odbywające się

w porze wieczornej. Wśród pacjentów zakwalifikowanych do grupy kontrolnej najpopularniejszym sposobem spędzania czasu wolnego w gronie przyjaciół lub znajomych okazało się grilowanie oraz spotkania w ogrodzie (86%). Nieco mniejszą popularnością cieszyły się pikniki na trawie (24%), natomiast najmniejszą - rozmowa na ławce (n=4), spotkanie na tarasie restauracji (n=3), czy też na balkonie (n=3). 41 spośród 50 pacjentów grupy kontrolnej (82%) uczestniczyło w kilku różnych formach spotkań towarzyskich na wolnym powietrzu (Ryc. 53). 43 43 36 wycieczki do lasu wycieczki na łąkę/torfowisko wycieczki nad jezioro/rzekę

116

Ryc. 53. Uroczystości rodzinne i spotkania towarzyskie na świeżym powietrzu odbywane przez 50 pacjentów grupy kontrolnej jako jeden z potencjalnych czynników ryzyka zakażenia wirusem Zachodniego Nilu.

43

39 12

4 ^{3 3}

grilowanie spotkanie w ogrodzie piknik

117