RODZAJÓW WOJSK BĘDĄ SKUTKOWAĆ ICH POWODZENIEM
W WALCE.
O
bserwując współczesne konflikty zbrojne, łatwo dostrzec, że rozgrywają się one niemalże w każ-dych warunkach terenowych. Jednak coraz częściej rejonem walk stają się miasta i inne obszary zabudo-wane, które powszechnie określa się mianem terenu zurbanizowanego. Prowadzenie działań wojennych w takim środowisku niesie ze sobą wiele wyzwań, przed którymi muszą stanąć zarówno obrońcy, jak i atakujący. Dotyczą one takich problemów, jak sku-tecznie wykorzystać istniejącą infrastrukturę, aby nie tylko zapewnić ochronę walczącym siłom i zyskać przewagę nad przeważającym przeciwnikiem, lecz także jak zapewnić minimum warunków do przetrwa-nia ludności cywilnej znajdującej się na tym obszarze.WYMAGANIA
Na działania inżynieryjne w tym specyficznym śro-dowisku walki szczególny wpływ wywiera jego
ob-szar, system ulic i gęstość zabudowy. Istotna jest przy tym wysokość i właściwości konstrukcyjne budyn-ków, charakter naziemnej i podziemnej infrastruktury oraz występowanie rzek i kanałów. Rozpatrując te kwestie, można się pokusić o stwierdzenie, że przy-sposobienie rejonu zurbanizowanego do obrony bę-dzie się składało z dwóch podstawowych czynności.
Pierwsza to przygotowanie terenu do obrony, włącza-jąc w to przedsięwzięcia zarówno zapewniawłącza-jące mo-bilność własnym siłom i przeciwdziałające ruchowi przeciwnika, jak i wpływające na zdolność przetrwa-nia. Druga to przygotowanie obiektów do ochrony sprzętu i środków materiałowych, a także siły żywej zarówno tej zaangażowanej w walkę, jak i ludności cywilnej. Cel działań oraz zakres zadań w natarciu będą zależeć od charakteru zabudowy miasta, składu bojowego przeciwnika i jego przygotowania się do obrony. Cechą szczególną szturmu na miasto jest to,
50
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 4 / 2017Działanie pododdziałów wojsk inżynieryjnych będzie skupione przede wszystkim na pracach specjalistycznych, wymagających użycia sprzętu i maszyn
inżynieryj-nych oraz wiedzy o konstrukcjach budynków.
RAFAŁ MNIEDŁO/11 LDKPANC
51
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 4 / 2017
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 4 / 2017
52
że oddziały (pododdziały) otrzymują zadanie opano-wania określonych obiektów, a nie rubieży. Walka w terenie zabudowanym z reguły rozczłonkowuje się na wiele ognisk.
Wymienione czynniki istotnie wpływają na charak-ter wsparcia i zabezpieczenia inżynieryjnego działań taktycznych, ponieważ związane z tym przedsięwzię-cia1:
– gwarantują szybkie przystosowanie zabudowań do obrony;
– umożliwiają oddziaływanie na nacierającego przeciwnika ogniem wielowarstwowym;
– pozwalają na wykorzystanie infrastruktury podziemnej (tuneli, kanałów) do skrytego manewru pododdziałami;
– zapewniają ukrycie elementów ugrupowania bo-jowego i środków ogniowych;
– ułatwiają przystosowanie urządzeń komunalnych do ochrony wojsk i ludności cywilnej.
Działania w terenie zabudowanym znacznie różnią się od walk prowadzonych w warunkach normalnych.
Charakterystyczne ich cechy to: bliski kontakt z prze-ciwnikiem; wielość (pojemność) i liczba kierunków działania; autonomia działania pododdziałów; zde-centralizowane użycie wozów bojowych i czołgów oraz artylerii i wojsk inżynieryjnych, a także ciągła walka w dzień i w nocy.
Prowadząc działania w mieście, należy rozwiązać problemy związane z2:
– wsparciem i zabezpieczeniem inżynieryjnym działań pododdziałów rozmieszczonych w budynkach i podziemnych fragmentach komunikacji miejskiej;
– rozbudową inżynieryjną punktów oporu podod-działów broniących miejskich sieci wodociągowych i energetycznych;
– wsparciem i zabezpieczeniem inżynieryjnym wojsk podczas przemieszczania oraz utrzymywaniem węzłów komunikacyjnych, mostów, przepraw i lądo-wisk;
– prowadzeniem walki minowej i przeciwminowej.
Wymaga to od wojsk umiejętności działania nie tylko na poziomie ulic, lecz także w podziemnych ciągach komunikacyjnych oraz w budynkach. Nie-kiedy pododdziały inżynieryjne będą musiały się sprawdzić również pod wodą – w zatopionych pod-ziemnych obiektach miasta3. Uwzględniając
warun-ki terenu zabudowanego, wsparcie i zabezpieczenie inżynieryjne działań taktycznych wymaga skupienia się na4:
– rozpoznaniu inżynieryjnym obiektów, terenu i przeciwnika;
– budowie obiektów fortyfikacyjnych;
– przystosowaniu budynków i budowli do obrony, w tym wykonaniu (przygotowaniu) ukryć dla ludzi oraz na środki materiałowe i sprzęt;
– budowie zapór inżynieryjnych oraz izolowaniu re-jonów i dróg przez wykonywanie niszczeń;
– oczyszczaniu pól ostrzału (sektorów ognia);
– usuwaniu przeszkód (zapór) sztucznych i natural-nych;
– przygotowaniu i utrzymaniu sieci dróg i ulic;
– realizacji przedsięwzięć inżynieryjnych w ramach maskowania wojsk i obiektów.
ROZPOZNANIE
Celem rozpoznania inżynieryjnego w terenie zurba-nizowanym jest zdobycie w krótkim czasie danych o charakterze tego obszaru oraz możliwościach prze-ciwnika przygotowania go pod względem inżynieryj-nym do obrony lub zorganizowania w nim obrony przez wojska własne. Na podstawie zdobytych infor-macji określa się zakres i treść zadań zabezpieczenia inżynieryjnego działań bojowych. Specyfika walki wojsk w rejonach zurbanizowanych i ich zabezpiecze-nia pod względem inżynieryjnym wskazuje na znacz-ną liczbę obiektów rozpoznania, wielość i różnorod-ność zadań oraz trudne warunki ich wykonania. Dla-tego podczas określania zadań rozpoznania inżynieryjnego każdorazowo należy uwzględniać czynniki, które mogą bezpośrednio lub pośrednio wpływać na zdobywanie informacji oraz możliwości działania elementów rozpoznania5.
W ramach rozpoznania inżynieryjnego wykonuje się wiele zadań. Zalicza się do nich m.in.6: studium podziemnej infrastruktury miasta; określenie możli-wości przysposobienia budynków do obrony; wyzna-czenie rejonów charakteryzujących się dużą łatwopal-nością zabudowy i materiałów; lokalizację zbiorni-ków wodnych i sprzętu przeciwpożarowego;
pozyskanie i odpowiednie przystosowanie miejsco-wych materiałów budowlanych, środków mechaniza-cji prac inżynieryjnych, konstrukmechaniza-cji budowlanych czy
1 P. Cieślar, W. Kawka, S. Kowalkowski: Wykorzystanie wojsk inżynieryjnych w działaniach taktycznych. AON, Warszawa 2008, s. 208.
2 Z. Burawski: Zabezpieczenie inżynieryjne obrony w terenie zurbanizowanym. „Przegląd Wojsk Lądowych” 2004 nr 4, s. 23.
3 Ibidem.
4 Zasadnicze przedsięwzięcia odnoszące się do wsparcia inżynieryjnego w terenie zurbanizowanym to:
a) w obronie: izolowanie rejonów i dróg przez wykonywanie niszczeń, budowę zapór minowych i wykonywanie innych przeszkód, usuwanie prze-szkód, przygotowanie i utrzymanie sieci dróg oraz ulic, przystosowanie budynków i budowli do obrony i ukrycia ludzi, środków materiałowych i sprzętu, pomoc innym rodzajom wojsk przy budowie obiektów fortyfikacyjnych, pomoc w oczyszczaniu pól ostrzału;
b) w natarciu: wykonywanie przejść w zaporach i przeszkodach, wysadzanie bronionych przez przeciwnika obiektów lub wejść do nich, wybijanie przejść w murach i ścianach, usuwanie min, niewybuchów bomb (pocisków), min pułapek, przygotowanie i utrzymanie sieci dróg i ulic, wzmac-nianie pododdziałów innych rodzajów wojsk celem usprawnienia działania. Regulamin działań Wojsk Lądowych. DWLąd, Warszawa 2008, s. 227.
5 Rozpoznanie inżynieryjne. Podręcznik. SG WP, Warszawa 1994, s. 159.
6 P. Cieślar, W. Kawka, S. Kowalkowski: Wykorzystanie wojsk inżynieryjnych…, op.cit., s. 209.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 4 / 2017
53
zakładów produkcji betonu; rozpoznanie przedsię-wzięć inżynieryjnych przeciwnika i stosowanych przez niego sposobów minowania i wykonywania niszczeń; wytyczenie ulic i dróg dla skrytego manew-ru wojsk własnych.
Zadania rozpoznania w mieście wykonują inżynie-ryjne patrole rozpoznawcze (IPR) w składzie wynika-jącym z konkretnej sytuacji bojowej i inżynieryjnej.
Oprócz tego rozpoznanie tego typu prowadzą wszyst-kie pododdziały rodzajów wojsk na potrzeby powie-rzonych im zadań. Duże znaczenie w zdobywaniu da-nych rozpoznawczych, szczególnie jeśli brakuje szczegółowych planów miasta i jego komunikacji, ma także odszukanie i wykorzystanie specjalistów z ze-społów i centrów zarządzania kryzysowego, od któ-rych można uzyskać informacje o stanie infrastruktu-ry danej miejscowości.
Rozpoznanie inżynieryjne przeciwnika i zajmowa-nego przez niego terenu mogą także prowadzić inży-nieryjne posterunki obserwacyjne (IPO) oraz sape-rzy-zwiadowcy wysyłani w głąb jego ugrupowania.
Nocą obserwację dodatkowo wzmacnia się podsłu-chem. W tym celu zwiadowcy, zwykle z wyższych pięter budynków, schodzą na ich niższe kondygnacje.
Aby podejść do rozpoznawanego obiektu, saperzy--zwiadowcy wykorzystują piwnice budynków, różne-go rodzaju podziemne ciągi komunikacyjne, parki, sady i inne ukryte drogi7.
ROZBUDOWA FORTYFIKACYJNA
Działania obronne na poziomie taktycznym prowa-dzone w rejonach zurbanizowanych, a także charakter ich rozbudowy fortyfikacyjnej oraz formy i konstruk-cje obiektów fortyfikacyjnych są uwarunkowane: usy-tuowaniem rejonu zurbanizowanego (miasta) w pasie obrony, jego znaczeniem, czasem przeznaczonym na organizację obrony, posiadanymi siłami i środkami, charakterem i strukturą zabudowy, usytuowaniem naj-ważniejszych obiektów, zwłaszcza takich, jak: elek-trownie, gazownie, stacje radiowe i telewizyjne, głów-ne urzędy administracji cywilgłów-nej, wodociągi, poczty, stacje metra i kolejowe, lotniska, główne ulice (ich długość i szerokość), zbiorniki wodne, magazyny żywności, mosty, kanały, rzeki itp.8
Rozbudowa fortyfikacyjna systemu obrony rejonu zurbanizowanego (miasta) obejmuje9: rozpoznanie i określenie stopnia oraz charakteru prac fortyfikacyj-nych związafortyfikacyj-nych z przygotowaniem poszczególfortyfikacyj-nych obiektów i rejonów w ramach zewnętrznego oraz we-wnętrznego pasa (rejonu) obrony; budowę polowych obiektów fortyfikacyjnych oraz przystosowanie do obrony miast (osiedli) włączonych w system obrony na zewnętrznym pasie (rejonie) obrony;
przysposo-bienie do obrony dzielnic oraz ważnych budynków i budowli, stanowiących podstawę pozycji obronnych na wewnętrznym pasie (rejonie) obrony; budowę po-lowych obiektów fortyfikacyjnych w celu rozmiesz-czenia doraźnie funkcjonujących punktów dowód-czo-obserwacyjnych (PDO) oraz zaadaptowanie bu-dynków i budowli na schrony dla stanowisk dowodzenia (SD).
W czasie organizowania obrony miejscowości w pierwszej kolejności buduje się obiekty fortyfika-cyjne na przednim skraju pierwszej pozycji zewnętrz-nego pasa obrony na tych odcinkach, na których jest przewidywane najwcześniejsze nawiązanie styczno-ści z przeciwnikiem. Następnie, w ramach prac dru-giej kolejności, rozbudowuje się obiekty fortyfikacyj-ne, przystosowując do obrony budynki i budowle w samej miejscowości w punktach oporu oraz wzdłuż ciągów komunikacyjnych i ulic w wewnętrznym pa-sie obrony. Przygotowane do obrony okrężnej miej-scowości i dzielnice oraz poszczególne budowle sta-nowią węzły obrony oraz punkty oporu i są podsta-wową formą rozbudowy fortyfikacyjnej rejonu zurbanizowanego (miasta).
Rozbudowując pasy (rejony) obrony (punkty opo-ru), wykorzystuje się domy podpiwniczone, ogrodze-nia z kamieogrodze-nia lub betonu oraz inne trwałe obiekty.
W otworach okiennych i drzwiowych, w ścianach bu-dynków i ogrodzeniach kamiennych wykonuje się strzelnice i ochrania się je workami z piaskiem.
Obiekty podziemne oraz piwnice budynków przysto-sowuje się na ukrycia dla ludzi i do przechowywania zapasów materiałowych. Wzmacnia się ściany i stro-py piwnic, obsypuje ziemią zewnętrzne ściany bu-dynku oraz wykonuje zapasowe wyjścia. Budynki zajmowane przez pododdziały oczyszcza się z mate-riałów łatwopalnych, sypie się na podłogi piasek, urządza pasy przeciwpożarowe oraz gromadzi zapa-sy wody, piasku i sprzętu przeciwpożarowego10. Równocześnie z pracami prowadzonymi wewnątrz budynków wykonuje się wysunięte stanowiska ognio-we przed budynkami, rowy łączące oraz okopy i ukrycia na wozy bojowe. Sytuacja taka wymaga znacznego wzrostu nakładu prac, zwiększa także za-potrzebowanie na ludzi i sprzęt techniczny. Maszyny do prac ziemnych znajdują zastosowanie przy budo-wie obiektów na zewnątrz obrony oraz w terenie od-krytym wewnątrz rejonu obrony. Należy jednak pa-miętać, że wykorzystanie maszyn inżynieryjnych do budowy obiektów fortyfikacyjnych w terenie zabudo-wanym jest ograniczone11.
Podczas przygotowania miasta do obrony jednym z kluczowych czynników będzie przystosowanie bu-dynków i budowli do obrony oraz ukrycie ludzi,
środ-7 Ibidem, s. 210.
8 Fortyfikacja polowa. SG WP, Warszawa 1995, s. 24.
9 Ibidem, s. 25.
10 P. Cieślar, W. Kawka, S. Kowalkowski: Wykorzystanie wojsk inżynieryjnych…, op.cit., s. 210.
11 W. Kawka: Zadania inżynieryjne batalionu w działaniach taktycznych. AON, Warszawa 2007, s. 108.
DZIAŁANIA W TERENIE ZABUDOWANYM ZNACZNIE RÓŻNIĄ SIĘ OD WALK I LICZBA KIERUNKÓW DZIAŁANIA; ARTYLERII I WOJSK INŻYNIERYJNYCH, A TAKŻE CIĄGŁA WALKA W DZIEŃ I W NOCY