Praktyka orzecznicza w zakresie przestępstwa podatkowych

stosowania przez inne podmioty niż właściciele lub użytkownicy flot transportowych (art. 33 ust. 4), - stosowanie niespełniającego wymagań jakościowych oleju do silników statków rzecznych i ciężkiego oleju opałowego (art. 34 ust. 1-2). Wymienione przestępstwa zagrożone są wyłącznie grzywną określoną granicami kodeksowymi (art. 33 k.k.).Uchwalone w 2014 r. dwie, następujące po sobie nowelizacje u.s.m.j.p.536 przyniosły kryminalizację wprowadzenia do obrotu niespełniającego wymagań jakościowych paliwa stałego pochodzącego z importu, co zagrożone jest alternatywnie grzywna do 500.000 zł bądź karą pozbawienia wolności do lat 3. W przypadku mienia znacznej wartości sankcja jest surowsza i ma postać grzywny do 1 mln zł lub kary pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Przestępstwo to ma również formę nieumyślną, a także przypadek mniejszej wagi zagrożone jedynie zróżnicowaną kwotowo grzywną (art. 34a). Aktualne brzmienie końcowego przepisu karnego u.s.m.j.p. zostało nadane przez wspomniane ubiegłoroczne nowelizacje. Penalizuje on uniemożliwianie lub utrudnianie kontroli lub usuwanie paliwa lub paliwa stałego zabezpieczonego w wyniku kontroli. Działanie takie karane jest grzywną, karą ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do roku. (art. 35).

5. Praktyka orzecznicza w zakresie przestępstwa podatkowych

Jednym z istotnych elementów składających się na represyjność każdego systemu prawnego jest, obok ilości penalizowanych zachowań, surowości przewidzianych sankcji, czy długotrwałości prowadzonych postępowań, także praktyczne stosowanie prawa przez uprawnione do tego organy. Dotyczy to również systemu karnego skarbowego, w tym podatkowego. Praktykę orzeczniczą w tym zakresie, poza organami skarbowymi, kształtują przede wszystkim sądy spełniając doniosłą rolę w mechanizmie ochrony interesów państwa. Na przestrzeni ostatnich lat można zaobserwować zwiększanie się liczby osób skazanych za przestępstwa karno skarbowe, po spadku liczby osób skazanych za takie przestępstwa w latach 2007 – 2009 w stosunku do roku 2006.

W roku 2006 ogółem w Polsce za przestępstwa skarbowe skazano 5.439 osób, przy łącznej liczbie 462.937 osób skazanych za wszystkie przestępstwa. Najwięcej, bo 5.154 osoby skazano na grzywnę, 271 osób na karę pozbawienia wolności, 10 - na karę ograniczenia

536 Ustawa z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw i niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2014 r. poz. 1088) weszła w życie z dniem 14 października 2014 r., natomiast ustawa z dnia 10 października 2014 r. o zmianie ustawy o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw i niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2014 r. poz. 1395) weszła w życie z dniem 14 listopada 2014 r.,

wolności. Tą ostatnią karę określano poprzez świadczenie nieodpłatnej pracy na cele publiczne. Wymierzano ją za przestępstwa narażenia podatku na uszczuplenie, oszustwo podatkowe i paserstwo wyrobów akcyzowych537.

Spośród wymierzonych 271 kar pozbawienia wolności 35 orzeczono bez zawieszenia ich wykonania. Najczęściej wymierzaną była kara 1 roku pozbawienia wolności, którą orzeczono w 116 przypadkach, przy czym w 100 zawieszono jej wykonanie. Najrzadziej, bo tylko czterokrotnie wymierzano najsurowsze kary od 2 do 3 lat pozbawienia wolności oraz sześciokrotnie najłagodniejsze - w wymiarze do 3 miesięcy pozbawienia wolności. Największą grupę - 4.709 osób skazanych stanowią winni popełnienia przestępstw podatkowych. Popełnienie tych przestępstw było karane najsurowiej, tj. karą pozbawienia wolności. Najczęściej orzekano ją za paserstwo wyrobów akcyzowych - 93 razy, oszustwo podatkowe - 57 razy oraz narażenie podatku na uszczuplenie - 38 razy. Przestępstwem, za które karą pozbawienia wolności karano najrzadziej, bo tylko 4-krotnie była nieterminowa wpłata podatku, jednak we wszystkich orzeczonych przypadkach kary tej nie zawieszano. Pozostałe rodzaje przestępstw skarbowych usytuowanych poza rozdziałem „podatkowym” rzadko były karane najsurowszą karą, wśród nich jedynie za paserstwo celne 16 razy wymierzono karę pozbawienia wolności, w tym tylko raz bez zawieszenia.

Jak wyżej wskazano „najchętniej” orzekaną karą za przestępstwa skarbowe była kara grzywny. Najczęściej bo w 1.421 przypadkach, wymierzono ją w rozmiarze od 500 do 1000 zł. Najrzadziej (trzynastokrotnie) orzeczono grzywnę w rozmiarze od 101 do 200 zł. Najliczniej karane grzywną przestępstwa podatkowe to narażenie na uszczuplenie podatkowe - 1018 skazań, oszustwo podatkowe – 948 i paserstwo wyrobów akcyzowych – 846⁵³⁸.

W roku 2007 na ogólną liczbę 426.377 osób skazanych, za przestępstwa skarbowe skazano 4.338 osób, w tym za przestępstwa podatkowe 3.843 osoby. Na grzywnę skazano 4.057 osób, przy czym w najczęściej wymierzano ją wysokości od 1000 zł do 5000 zł. w stosunku do 2.524 osób. Grzywnę najczęściej orzekano za narażenie podatku na uszczuplenie – 963 razy oraz paserstwo wyrobów akcyzowych i oszustwo podatkowe.

Karę ograniczenia wolności wymierzono jedynie sześciu osobom, które dopuściły się oszustw podatkowych i narazili podatek na uszczuplenie, przy czym kwota podatku

537 W danych Ministerstwa Sprawiedliwości zawartych w opracowaniu Prawomocnie skazani dorośli wg

rodzajów przestępstw i wymiaru kary – czyn główny w latach 2006 – 2010 sporządzonym przez Wydział

Statystyki i Analiz Wymiaru Sprawiedliwości Warszawa 2011, nie podano liczy kar ograniczenia wolności orzeczonych za poszczególne przestępstwa skarbowe tłumacząc to koniecznością zachowania tajemnicy statystycznej w rozumieniu ustawy z dnia 29 czerwca 1995 roku o statystyce publicznej (Dz.U nr 89 poz. 439 z późniejszymi. zmianami).

narażonego na uszczuplenie była we wszystkich przypadkach małej wartości. Kara polegała na wykonaniu nieodpłatnej pracy na cele publiczne.

W skali zbliżonej do poprzedniego roku bo, 273 osoby skazano na karę pozbawienia wolności. W 29 przypadkach odstąpiono od zawieszenia jej wykonania. Najwyższą liczbę, 109 osób skazano na karę w wymiarze od 6 miesięcy do 1 roku pozbawienia wolności, przy czym 10 osobom kary nie zawieszono. W roku 2007 nie orzeczono kary pozbawienia wolności w wymiarze ponad 2 lat. Na karę 2 lat pozbawienia wolności skazano 7 osób za oszustwo podatkowe (3 bez zawieszenia) oraz 5 osób za narażenie podatku na uszczuplenie⁵³⁹.

Karą pozbawienia wolności najczęściej karano sprawców przestępstwa paserstwa wyrobów akcyzowych – 91, narażenia podatku na uszczuplenie – 63 i oszustwa podatkowego – 56. Sprawcy przestępstw innych niż podatkowe, najliczniej ukarani zostali karą pozbawienia wolności za paserstwo celne – 13 osób, którym wykonanie kary zawieszono.

W roku 2008 na ogólną liczbę 420.729 osób skazanych, za przestępstwa skarbowe skazano 4.512 osób, w tym za przestępstwa podatkowe 3.660 osób. Na grzywnę skazano 4.142 osoby, przy czym najwięcej na grzywnę w wysokości od 1000 do 5000 zł – 2.485 osób. Grzywnę najczęściej orzekano za narażenie podatku na uszczuplenie – 1013 razy oraz za oszustwo podatkowe i paserstwo wyrobów akcyzowych. W 2008 roku stosunkowo liczną grupę 175 osób skazano na grzywnę za udaremnianie lub utrudnianie kontroli podatkowej (art. 83 § 1 k.k.s.). Stanowi to istotną zmianę w stosunku do poprzedniego roku, kiedy to łącznie skazano za to przestępstwo jedynie 10 osób (w roku 2006 – 116 osób).

Karę ograniczenia wolności wymierzono jedenastu osobom, które dopuściły się oszustw podatkowych i narazili podatek na uszczuplenie oraz wyprowadziły ze składu podatkowego wyroby akcyzowe bez znaków akcyzy, przy kwocie podatku narażonego na uszczuplenie o małej wartości. Kara w 10 przypadkach polegała na wykonaniu nieodpłatnej pracy na cele publiczne, jeden raz orzeczono potrącenie wynagrodzenia za pracę na cel społeczny wskazany przez sąd.

W roku 2008 za przestępstwa z k.k.s. 356 osób skazano na karę pozbawienia wolności. W 57 przypadkach odstąpiono od zawieszenia jej wykonania. Najwięcej osób skazano na kary od 6 miesięcy do 1 roku pozbawienia wolności 163 osoby – 22 osobom kary nie zawieszono, oraz od 1 do 2 lat pozbawienia wolności 56 osób – 11 osobom kary nie

539 Ibidem. W powoływanym zestawieniu z niezrozumiałych powodów nie ujawniono liczby osób skazanych z art. 54 § 1 k.k.s. na karę 2 lat pozbawienia wolności wobec których odstąpiono od zawieszenia wykonania tej kary, jednocześnie podając dane w tym zakresie dotyczące osób skazanych na tą i inne kary za inne przestępstwa.

zawieszono. Natomiast karę 2 lat pozbawienia wolności wymierzono 21 osobom, (8 osób za narażenie podatku na uszczuplenie oraz 6 osób za oszustwo podatkowe), spośród których 3 nie zawieszono jej wykonania. W roku 2008 orzeczono również karę pozbawienia wolności w wymiarze ponad 2 lat za narażenie podatku na uszczuplenie540. Karą pozbawienia wolności najczęściej karano sprawców przestępstwa paserstwa wyrobów akcyzowych – 99, narażenia podatku na uszczuplenie i oszustwa podatkowego.

W roku 2009 na ogólną liczbę 415.272 osób skazanych, za przestępstwa skarbowe skazano 4.236 osób, w tym za przestępstwa podatkowe 3.562 osoby. Na grzywnę skazano 3894 osoby, przy czym najczęściej w wysokości od 1000 zł do 5000 zł (2.296 osób). Najczęściej orzekano ją za narażenie podatku na uszczuplenie (991 razy), oszustwo podatkowe (738), paserstwo wyrobów akcyzowych i za nieterminową wpłatę podatku. Podobnie jak w 2008 roku liczną grupę (155 osób) skazano na grzywnę za udaremnianie lub utrudnianie kontroli podatkowej. W stosunku do poprzedniego roku skazano za to przestępstwo o 20 osób mniej.

Karę ograniczenia wolności wymierzono sześciu osobom, które dopuściły się oszustw podatkowych i paserstwa wyrobów akcyzowych. W 5 przypadkach kara polegała na wykonaniu nieodpłatnej pracy na cele publiczne, jeden raz orzeczono potrącenie wynagrodzenia za pracę na cel społeczny wskazany przez sąd.

W roku 2009 za popełnienie przestępstw skarbowych 322 osoby skazano na karę pozbawienia wolności. W 61 przypadkach odstąpiono od zawieszenia jej wykonania. Najczęściej orzekano tą karę w przedziale od 3 do 6 miesięcy pozbawienia wolności - skazano 100 osób (16 osobom kary nie zawieszono) oraz od 6 miesięcy do 1 roku pozbawienia wolności - 147 osób (27 osobom kary nie zawieszono). Karę 2 lat pozbawienia wolności wymierzono 31 osobom, spośród których 5 nie zawieszono jej wykonania. W roku 2009 nie orzeczono kary pozbawienia wolności w wymiarze ponad 2 lat. Orzeczono natomiast karę zawierającą się w przedziale wymiaru od 3 do 5 lat pozbawienia wolności, za narażenie podatku na uszczuplenie. W zestawieniu brak jest bliższych danych dotyczących jej rozmiaru, wykonania i zawieszenia.

Karę 1 roku pozbawienia wolności, podobnie jak karę w wymiarze od 1 do 2 lat pozbawienia wolności najczęściej orzekano za paserstwo wyrobów akcyzowych – 20 razy, oszustwo podatkowe, narażenie na uszczuplenie podatkowe i wprowadzenie w błąd organu podatkowego.⁵⁴¹. Na karę 2 lat pozbawienia wolności najwięcej osób skazano za oszustwo

540 Ibidem.

541 Dane o liczbie i wykonaniu tych kar, podobnie jak w sygnalizowanych wcześniej przypadkach objęto tajemnicą statystyczną.

podatkowe, za narażenie podatku na uszczuplenie oraz za wydanie wyrobów bez oznaczenia znakami akcyzy. Karą pozbawienia wolności najczęściej karano sprawców przestępstwa narażenia podatku na uszczuplenie – 100 (bez zawieszenia 20), oszustwa podatkowego – 73 (bez zawieszenia 19), paserstwa wyrobów akcyzowych i wprowadzenia w błąd organu podatkowego.

W roku 2010 na ogólną liczbę 432.891 osoby skazane, za przestępstwa skarbowe skazano 6.257 osób, w tym za przestępstwa podatkowe 5.718 osób. Na grzywnę skazano 5.829 osób, przy czym dominujące były grzywny w przedziale od 1000 zł do 5000 zł – skazano na nią 3420 osób i w wysokości ponad 5000 złotych – 1280 osób. Grzywnę najczęściej orzekano za narażenie podatku na uszczuplenie – 1285 razy, paserstwo wyrobów akcyzowych – 1213, oszustwo podatkowe i za nieterminową wpłatę podatku. Liczną grupę 182 osób skazano na grzywnę za udaremnianie lub utrudnianie kontroli podatkowej. W stosunku do poprzedniego roku skazano za to przestępstwo o 27, a do roku 2008 o 7 osób więcej.

Karę ograniczenia wolności wymierzono 14 osobom, które dopuściły się oszustw podatkowych, paserstwa wyrobów akcyzowych i nieterminowych wpłat podatków. W 13 przypadkach kara polegała na wykonaniu nieodpłatnej pracy na cele publiczne, jeden raz orzeczono potrącenie wynagrodzenia za pracę na cel społeczny wskazany przez sąd.

W 2010 roku 413 osoby skazano na karę pozbawienia wolności. W 60 przypadkach odstąpiono od zawieszenia jej wykonania. Podobnie jak w roku poprzednim najchętniej orzekano kary w wymiarze od 3 do 6 miesięcy pozbawienia wolności - wobec 119 osób, 10 osobom kary nie zawieszono, oraz od 6 miesięcy do 1 roku pozbawienia wolności - skazano 185 osób, 24 osobom kary nie zawieszono. W roku 2010 orzeczono kary pozbawienia wolności w wymiarze ponad 2 lat za narażenie podatku na uszczuplenie oraz karę 3 lat pozbawienia wolności, za wprowadzenie w błąd organu podatkowego. W zestawieniu statystycznym brak jest dodatkowych danych dotyczących tych kar.

Karę 1 roku pozbawienia wolności najczęściej, bo 33 razy, orzekano za narażenie na uszczuplenie podatkowe, oszustwo podatkowe, paserstwo wyrobów akcyzowych i wprowadzenie w błąd organu podatkowego. Na karę 2 lat pozbawienia wolności skazano 15 osób za narażenie podatku na uszczuplenie, wobec 4 nie zawieszając wykonania kary i 9 osób za oszustwo podatkowe, 4-krotnie bez zawieszenia.

Karą pozbawienia wolności najczęściej karano sprawców przestępstwa narażenia podatku na uszczuplenie – 131 (bez zawieszenia 20), oszustwa podatkowego – 95 (bez

zawieszenia 19), paserstwa wyrobów akcyzowych i wprowadzenia w błąd organu podatkowego.

W roku 2011 na ogólną liczbę 423.464 osób skazanych, za przestępstwa skarbowe skazano 6.289 osób, w tym za przestępstwa podatkowe 5720 osób. Na grzywnę skazano 5.743 osoby, przy czym najwięcej w wysokości od 1000 zł do 5000 zł – 3472 osoby. Grzywnę najczęściej orzekano za narażenie podatku na uszczuplenie – 1140 razy, paserstwo wyrobów akcyzowych – 1.226 a także za oszustwo podatkowe i za nieterminową wpłatę podatku. Utrzymała się liczna grupa (169) osób skazanych na grzywnę za udaremnianie lub utrudnianie kontroli podatkowej, choć w stosunku do poprzedniego roku skazano za to przestępstwo o 13 osób mniej. W omawianym okresie w 442 przypadkach orzeczono także grzywnę obok kary pozbawienia wolności, przy czym w 376 zawieszono jej wykonanie. Najczęściej w wymiarze ponad 5000 zł – 256 krotnie oraz w wymiarze od 2000 do 5000 zł – 133 krotnie.

Karę ograniczenia wolności wymierzono 23 osobom, z których 10 dopuściło się paserstwa wyrobów akcyzowych. W 21 przypadkach kara polegała na wykonaniu nieodpłatnej pracy na cele publiczne, dwukrotnie orzeczono potrącenie wynagrodzenia za pracę na cel społeczny wskazany przez sąd.

W 2011 roku 523 osoby skazano na karę pozbawienia wolności. W 96 przypadkach odstąpiono od zawieszenia jej wykonania. Najczęściej orzekano kary w wymiarze od 3 do 6 miesięcy pozbawienia wolności - skazano 128 osób, oraz od 6 miesięcy do 1 roku pozbawienia wolności 236 osób. W roku 2011 orzeczono 15 razy kary pozbawienia wolności w wymiarze od 2 do 3 lat za paserstwo wyrobów akcyzowych. W omawianym roku nie orzekano surowszych kar. Karą pozbawienia wolności najczęściej karano sprawców przestępstwa paserstwa wyrobów akcyzowych – 140 razy, narażenia podatku na uszczuplenie – 135 i oszustwa podatkowego – 129, a także wprowadzenia w błąd organu podatkowego.542 W roku 2012 na ogólną liczbę 408.107 osób skazanych, za przestępstwa skarbowe skazano 6.839 osób, w tym za przestępstwa podatkowe 6.211 osób. Na grzywnę skazano 6.229 osób, w tym w wysokości od 1000 zł do 5000 zł najwięcej – 3751 osób. Grzywnę najczęściej orzekano za narażenie podatku na uszczuplenie – 1234 razy, paserstwo wyrobów akcyzowych – 1252 razy, a także za oszustwo podatkowe i za nieterminową wpłatę podatku. Utrzymała się na zbliżonym do ubiegłorocznego poziomie grupa 154 osób skazanych na grzywnę za udaremnianie lub utrudnianie kontroli podatkowej, choć w stosunku do poprzedniego roku skazano za to przestępstwo o 15 osób mniej. Za to ostatnie przestępstwo

542 Opracowano na podstawie zestawienia Rok 2011 Prawomocnie skazani dorośli wg rodzajów przestępstw i

skarbowe skazywano jedynie na grzywnę. W omawianym okresie w 501 przypadkach orzeczono także grzywnę obok kary pozbawienia wolności, zawieszając jej wykonanie 426 razy. Najczęściej w wymiarze ponad 5000 zł – 310 razy oraz w wymiarze od 2000 do 5000 zł – 140 krotnie.

Karę ograniczenia wolności wymierzono 20 osobom, z których 5 dopuściło się paserstwa wyrobów akcyzowych. We wszystkich przypadkach kara polegała na wykonaniu nieodpłatnej pracy na cele publiczne.

W 2012 roku 590 osób skazano na karę pozbawienia wolności. W 107 przypadkach odstąpiono od zawieszenia jej wykonania. „Najchętniej” orzekanymi były kary w wymiarze od 3 do 6 miesięcy pozbawienia wolności - skazano 169 osób, oraz od 6 miesięcy do 1 roku pozbawienia wolności - 245 osób. Karą pozbawienia wolności najczęściej karano sprawców przestępstwa paserstwa wyrobów akcyzowych – 145, narażenia podatku na uszczuplenie – 186 oraz oszustwa podatkowego – 129 osób.⁵⁴³

TABELA 9

SKAZANI NA KARĘ POZBAWIENIA WOLNOŚCI ZA PRZESTĘPSTWA