Problematyka rodzaju taboru w opracowaniach strategicznych Zielonej Góry

zapewnienia przez Miasto Zielona Góra świadczenia usług w ramach komunikacji miejskiej au-tobusami zeroemisyjnymi – zgodnie z wymogami art. 37 ustawy o elektromobilności. Zdefinio-wanie wariantów możliwych inwestycji taborowych wymaga analizy – pod kątem zakładanych w tym zakresie inwestycji – opracowań strategicznych Zielonej Góry.

Tabor użytkowany w komunikacji miejskiej w Zielonej Górze wg stanu na dzień 15 grud-nia 2021 r. przedstawiono w tabeli 4 w rozdziale 5.

Problematyka odnowy taboru zielonogórskiej komunikacji miejskiej zawarta została w różnych dokumentach strategicznych województwa oraz miasta i jego obszaru funkcjonal-nego.

„Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego 2030”⁷ określa jako cel główny rozwoju województwa: „Inteligentne gospodarowanie potencjałami regionu dla osiągnięcia zrównowa-żonego rozwoju, spójności społecznej i przestrzennej oraz wysokiej jakości życia mieszkań-ców”.

Projekt definiuje cztery cele strategiczne:

▪ 1. Inteligentna, zielona gospodarka regionalna;

▪ 2. Region silny w wymiarze społecznym oraz bliski obywatelowi;

▪ 3. Integracja przestrzenna regionu;

▪ 4. Region atrakcyjny, efektywnie zarządzany i otwarty na współpracę.

W ramach celu strategicznego „3. Integracja przestrzenna regionu” określono siedem celów operacyjnych, w tym cel „3.1 Modernizacja oraz rozwój infrastruktury komunikacyjnej i transportu zbiorowego”. Proponowanymi w projekcie kierunkami interwencji w ramach tego celu operacyjnego są m.in.:

▪ inicjowanie i podejmowanie działań z zakresu poprawy standardu i dostępności do usług publicznego transportu zbiorowego, w tym na poziomie lokalnym i terenach wiejskich;

▪ zastosowanie inteligentnych i proekologicznych rozwiązań w transporcie zbiorowym;

▪ tworzenie zintegrowanych węzłów przesiadkowych, zintegrowanych systemów taryfowo-biletowych oraz dynamicznego systemu informacji pasażerskiej; korelacja przyjazdów/od-jazdów różnego typu transportu zbiorowego.

Wśród proponowanych w ramach realizacji powyższego celu przedsięwzięciach, uwzględ-niających kompetencyjność samorządu wojewódzkiego, wymieniono m.in. program ekologicz-nego transportu zbiorowego.

Jako jeden z obszarów strategicznej interwencji wymieniono Miejski Obszar Funkcjonalny Zielonej Góry.

„Program Rozwoju Transportu Województwa Lubuskiego”⁸ jako cel główny określa „Roz-wój systemu transportowego regionu poprawiający dostępność komunikacyjną w wymiarze wewnętrznym i zewnętrznym na rzecz rozwoju gospodarczego, spójności terytorialnej i spo-łecznej oraz poprawy bezpieczeństwa”.

Program wyznacza trzy cele horyzontalne oraz cele szczegółowe. W zakresie transportu miejskiego i autobusowego określono cel szczegółowy „3.1. Wzmocnienie roli transportu miej-skiego”, w ramach którego zdefiniowano dwa cele operacyjne:

▪ 3.1.1. Zwiększenie konkurencyjności (atrakcyjności) transportu miejskiego;

▪ 3.1.2. Poprawa dostępności komunikacyjnej wewnątrz Miejskich Obszarów Funkcjonal-nych.

W ramach pierwszego z powyższych celów operacyjnych wskazano jako kierunki działań:

▪ zwiększenie ilości nowoczesnego taboru;

▪ integracja systemów taryfowych;

▪ wdrożenie systemu informacji pasażerskiej,

natomiast w ramach drugiego celu operacyjnego wymieniono:

▪ poprawę parametrów technicznych infrastruktury (przystanki, wiaty, centra przesiadkowe);

▪ rozbudowę, budowa sieci dróg rowerowych i ścieżek rowerowych na terenach miejskich obszarów funkcjonalnych.

„Strategia Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego Zielonej Góry (Strategia ZIT MOF ZG)”, Wersja nr 2, Sierpień 2016 r.⁹ określa cel główny jako:

„Osiągnięcie wyższej jakości życia mieszkańców na obszarze funkcjonalnym Zielonej Góry po-przez poprawę spójności społeczno-gospodarczej tego obszaru”. Dla realizacji celu głównego zdefiniowano cztery cele priorytetowe:

▪ 1. Wysoki poziom wewnętrznej integracji MOF i wsparcie powiązań interregionalnych;

▪ 2. Zrównoważony rozwój i ochrona zasobów przyrodniczych i kulturowych;

▪ 3. Poprawa społecznej spójności MOF ZG;

▪ 4. Rozwój sektora MŚP i innowacyjności motorami wzrostu gospodarczego obszaru funk-cjonalnego.

W ramach pierwszego z powyższych celów określono m.in. działanie „1. Rozwijanie ko-munikacji przyjaznej środowisku”, a jako projekt do zrealizowania w ramach tego działania wskazano „Zintegrowany system niskoemisyjnego transportu publicznego w Zielonej Górze”, który został zrealizowany.

Strategia przywołuje „Całościową Koncepcję Rozwoju Transportu Publicznego dla miasta Zielonej Góry, miasta i gminy Sulechów, miasta i gminy Czerwieńsk, gminy Świdnica i gminy Zabór”.

Powyższy dokument określa wizję transportu publicznego na obszarze MOF jako „funk-cjonowanie nowoczesnego, proekologicznego transportu zbiorowego, spełniającego oczekiwa-nia pasażerów w sposób tworzący z tego transportu realną alternatywę dla podroży realizowa-nych własnym samochodem osobowym”.

Całościowa Koncepcja obejmuje trzy podstawowe zakresy działań:

▪ 1.1 Stworzenie niskoemisyjnego systemu komunikacji publicznej na obszarze funkcjonal-nym Zielonej Góry w oparciu o pojazdy elektryczne;

▪ 1.2 Budowę systemu inteligentnego zarządzania transportem na terenie rdzenia MOF;

▪ 1.3 Rozwijanie transportu rowerowego, w tym rozbudowa sieci ścieżek rowerowych na ob-szarze funkcjonalnym. Budowa ścieżek rowerowych przy drogach gminnych, powiatowych i wojewódzkich.

W ramach działania nr 6 Strategii ZIT MOF Zielonej Góry przewidziano wdrożenie Planu gospodarki niskoemisyjnej dla Zielonej Góry.

„Strategia Rozwoju Zielonej Góry na lata 2012-2022”¹⁰ określa dziewiętnaście celów stra-tegicznych i przypisanych im zadań strastra-tegicznych, którym z kolei przypisano określone cele operacyjne, a także planowane działania/projekty.

Do realizacji celu strategicznego „1. Rozwój funkcji metropolitalnych”, przypisano dwa cele operacyjne, w tym „Wzmacnianie funkcji metropolitalnych miast: wspieranie rozwoju ob-szaru funkcjonalnego o charakterze regionalnym – aglomeracji zielonogórskiej”.

Do planowanych działań w ramach tego celu wymieniono m.in. „Rozwój miejskiej i pod-miejskiej komunikacji publicznej, w tym także zaawansowanych systemów zarządzania ru-chem”. Jednym z rezultatów wdrożenia ma być większa dostępność komunikacyjna na terenie obszaru funkcjonalnego.

Dla realizacji celu strategicznego „6. Rozwój komunikacji wewnętrznej i zewnętrznej, budowa parkingów” wyznaczono trzy cele operacyjne, w tym „Poprawa jakości i konkurencyj-ności transportu miejskiego” oraz „Nowatorskie rozwiązania komunikacyjne”. Wśród działań w ramach tego celu wymieniono:

▪ zakup nowoczesnego ekologicznego taboru – założono, że 50% taboru będzie o napędzie elektrycznym lub hybrydowym;

▪ budowa nowych nowoczesnych zatok i pętli autobusowych na nowo powstających osie-dlach mieszkaniowych lub w remontowanych pasach dróg;

▪ przebudowa zatok i pętli autobusowych wg nowoczesnych standardów;

▪ modernizacja przystanków – poprzez zakup urządzeń elektronicznej informacji pasażer-skiej, wiat przystankowych przystosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych.

„Plan gospodarki niskoemisyjnej dla miasta Zielona Góra na lata 2014-2020”¹¹ określa cel strategiczny projektu, dotyczący m.in. poprawy stanu powietrza atmosferycznego, oraz kierunki pośrednie dla jego osiągnięcia, w tym – systematyczną wymianę taboru komunikacji publicznej.

Jako działania inwestycyjne w obszarze ograniczenia zużycia energii w transporcie wska-zano m.in. wymianę autobusów komunikacji miejskiej.

W szczegółowym wykazie działań inwestycyjnych w latach 2015-2020 do priorytetowych działań charakteryzujących się największą skutecznością ograniczenia emisji CO2 zaliczono w szczególności zrównoważoną mobilność miejską (wymianę taboru komunikacji miejskiej, modernizację dróg publicznych i budowę ścieżek rowerowych).

W dokumencie wymieniono także zadania dotyczące realizacji m.in. projektów:

▪ „Zintegrowany system niskoemisyjnego transportu publicznego w Zielonej Górze”;

▪ „Elektryfikacja linii komunikacji miejskiej w Zielonej Górze”.

„Plan zrównoważonej mobilności miejskiej dla Miasta Zielona Góra”¹² opracowano dla czterech scenariuszy rozwoju mobilności. Dokument wskazuje, że zasadniczym czynnikiem przeciwdziałającym dalszemu wzrostowi natężenia ruchu, jest zmiana w podziale podróży na korzyść alternatywnych, w stosunku do samochodu osobowego, form przemieszczania się (w tym transportem zbiorowym) oraz że należy dążyć do zintegrowania łańcucha przemiesz-czeń, szczególnie w odniesieniu do komunikacji rowerowej i transportu zbiorowego.

Plan wyznacza trzy cele strategiczne oraz w każdym z nich po trzy cele operacyjne.

W ramach realizacji celu strategicznego „3. Rozwój niskoemisyjnego i zintegrowanego transportu publicznego” przewidziano zakup fabrycznie nowych autobusów: 47 elektrycznych wraz z budową systemu ich ładowania na pętlach oraz na terenie zajezdni, 17 autobusów na olej napędowy, spełniających normę EURO VI, przebudowę zajezdni autobusowej oraz bu-dowę Centrum Przesiadkowego. Zadania te zostały zrealizowane w ramach projektu „Zinte-growany system niskoemisyjnego transportu publicznego w Zielonej Górze", z tym że zaku-piono 43 autobusy elektryczne.

„Plan Zrównoważonego Rozwoju Publicznego Transportu Zbiorowego na lata 2021-2027 dla Miasta Zielona Góra i gmin ościennych, które zawarły z Miastem porozumienie w sprawie wspólnej organizacji transportu publicznego”¹³ uwzględnia w zakresie odnowy taboru już zre-alizowany projekt pn. „Zintegrowany system niskoemisyjnego transportu publicznego w Zielo-nej Górze” oraz planowaną realizację projektu pn. „Elektryfikacja linii komunikacji miejskiej w Zielonej Górze”.

W Planie zakłada się utrzymanie dotychczasowego poziomu obsługi przez transport pu-bliczny poszczególnych obszarów miasta, z utrzymaniem rytmicznej obsługi głównych ciągów komunikacyjnych i pełnej koordynacji rozkładów jazdy w całej sieci. W dokumencie przewiduje się także wprowadzenie priorytetów w ruchu ulicznym dla komunikacji miejskiej – buspasów, śluz, preferencji w przejazdach przez skrzyżowania, zwłaszcza z sygnalizacją świetlną. Plan sugeruje utworzenie osiedlowych połączeń wewnątrz dzielnicowych, obsługiwanych taborem o długości do 8 m.

Dokument zakłada zakup autobusów wymalowanych w jednolite barwy miejskie, nisko-podłogowych, wyposażonych w klimatyzację przestrzeni pasażerskiej, oznakowane miejsce na wózek z odchylaną rampą, przyklęk, system informacji pasażerskiej z głosowymi zapowie-dziami przystanków, monitoring przestrzeni pasażerskiej i zewnętrzny z rejestracją obrazu, dostęp do internetu i ładowarki USB.

Plan przewiduje wykonywanie w 2020 r. przez komunikację miejską 4,43 mln wozokilo-metrów w wariancie minimalnym oraz 4,75 mln wozokilowozokilo-metrów w wariancie maksymalnym.

Plan wskazuje na wybór linii do elektryfikacji zgodny z propozycjami przedstawionymi w projekcie inwestycyjnym pn. „Zintegrowany system niskoemisyjnego transportu publicznego w Zielonej Górze”. W dni powszednie wskazano linie: 3, 4, 5, 6, 7, 10, 11, 12, 14, 17, 21, 26, 37 i 39, a w pozostałe rodzaje dni tygodnia – wszystkie linie.

„Strategia Rozwoju Elektromobilności dla miasta Zielonej Góry”¹⁴ określa wizję rozwoju elektromobilności, cztery cele strategiczne oraz w ramach nich cele operacyjne i zadania.

Pierwszym celem strategicznym jest „1 Wsparcie rozwoju elektromobilności wśród mieszkańców i przedsiębiorców”, zaś celem drugim strategicznym jest „2 Rozwój bezemisyj-nego transportu publiczbezemisyj-nego i służb miejskich”.

W ramach celu strategicznego nr 1 jednym z celów operacyjnych jest „1.1. Budowa ogól-nodostępnej infrastruktury ładowania pojazdów elektrycznych i zasilanych gazem ziemnym”, a wymienionym w nim zadaniem – m.in. „1.1.4. Lobbowanie za budową i uruchomieniem w Zielonej Górze ogólnodostępnej stacji tankowania pojazdów gazem ziemnym wysokometa-nowym”.

W ramach celu drugiego strategicznego wymieniono m.in. cele operacyjne:

▪ 2.1. Wyeliminowanie niespełniającego oczekiwań pasażerów taboru komunikacji miejskiej;

▪ 2.2. Utrzymanie wysokiego poziomu jakości przewozów w komunikacji miejskiej;

▪ 2.3. Wykorzystanie taboru zero- i niskoemisyjnego w służbach miejskich;

▪ 2.4. Wprowadzenie uprzywilejowania dla pojazdów komunikacji miejskiej i służb miejskich;

▪ 2.5. Zwiększenie dostępności komunikacji miejskiej.

Wymienionymi w dokumencie zadaniami dla realizacji celu operacyjnego „2.1. Wyelimi-nowanie niespełniającego oczekiwań pasażerów taboru komunikacji miejskiej” są:

▪ 2.1.1. Zakup 12 fabrycznie nowych autobusów elektrycznych wraz z budową infrastruktury do ich zasilania w ramach projektu „Elektryfikacja linii komunikacji miejskiej w Zielonej Górze”;

▪ 2.1.2. Budowa infrastruktury zasilającej autobusy zeroemisyjne na wybranych pętlach w ramach projektu „Elektryfikacja linii komunikacji miejskiej w Zielonej Górze”;

▪ 2.1.3. Zakup 4 fabrycznie nowych pojazdów w celu wymiany pozostałego wyeksploatowa-nego taboru na spełniający oczekiwania pasażerów.

Realizację pierwszego i drugiego zadania założono do końca 2022 r., a zadania trzeciego do końca 2025 r.

Jednym z wymienionych w Strategii zadań dla realizacji celu operacyjnego „2.2. Utrzy-manie wysokiego poziomu jakości przewozów w komunikacji miejskiej” jest zadanie „2.2.6.

Realizacja procesu ciągłej wymiany taboru, nieprzekraczanie maksymalnego wieku pojazdów spalinowych na poziomie 17 lat i elektrycznych na poziomie 22 lat”.

W ramach realizacji celu operacyjnego „2.4. Wprowadzenie uprzywilejowania dla pojaz-dów komunikacji miejskiej i służb miejskich” przewidziano natomiast zadania dotyczące: opra-cowania koncepcji buspasów, wprowadzenia systemu monitoringu opóźnień pojazdów komu-nikacji miejskiej po uruchomieniu systemu ITS oraz systematycznego wprowadzania uprzywi-lejowań pojazdów komunikacji miejskiej w ruchu ulicznym.

Strategia uznaje za właściwy zastosowany w Zielonej Górze system ładowania autobu-sów zeroemisyjnych z wykorzystaniem stacji ładowania szybkiego na wybranych pętlach oraz ładowarek stacjonarnych zainstalowanych na obszarze zajezdni.

Jako linie przeznaczone do obsługi taborem zeroemisyjnym określono w Strategii linie wymienione w projekcie „Zintegrowany system niskoemisyjnego transportu publicznego w Zie-lonej Górze”, tj. w dni powszednie: 3, 4, 5, 6, 7, 10, 11, 12, 14, 17, 21, 26, 37 i 39 oraz wszystkie linie w soboty i w niedziele. Z koeli w ramach realizacji projektu „Elektryfikacja linii komunikacji miejskiej w Zielonej Górze” wymieniono w dokumencie linie: 0, 8 i 80.

Strategia przewiduje, że wszystkie nabywane pojazdy będą niskopodłogowe, wyposa-żone w przyklęk, bez stopni wewnątrz, z rampą i sygnalizacją wysiadania, wyposawyposa-żone w miej-sce na wózek inwalidzki i dziecięcy oraz dedykowane miejsca dla osób z niepełnosprawno-ściami, miejsca dla osób z małymi dziećmi, klimatyzowane, z wewnętrzną i zewnętrzną elek-troniczną informacją pasażerską – czytelną dla osób słabowidzących, głosowymi zapowie-dziami przystanków, odpowiednią liczbą uchwytów i poręczy oraz podłogą antypoślizgową, kontrastową w strefach niebezpiecznych.

„Plan adaptacji do zmian klimatu Miasta Zielona Góra do roku 2030”¹⁵ określa wizję oraz wyznacza pięć celów strategicznych.

Wśród celów strategicznych związanych z transportem nakreślono „Cel 3. Zwiększenie odporności miasta na ekstremalne zjawiska termiczne” oraz „Cel 5. Poprawa jakości środowi-ska w warunkach zmian klimatu”.

W ramach celu nr 3. nakreślono działanie adaptacyjne „3.6. Poprawa warunków podróży komunikacją zbiorową”. Przedstawione w Planie propozycje rozwiązań obejmują m.in.: zasto-sowanie klimatyzacji w autobusach, zadaszenie i rozważenie ogrzewania (przy silnych mro-zach) wiat przystankowych, „zielone” przystanki, tablice elektroniczne na przystankach infor-mujące o możliwych utrudnieniach i zacienienie pętli autobusowych.

W ramach celu nr 5 przewidziano działania adaptacyjne dotyczące mobilności i elektro-mobilności:

▪ 5.2. Rozwój systemu niskoemisyjnego transportu miejskiego z ukierunkowaniem na trans-port elektryczny;

▪ nr 5.3. Budowa systemu Inteligentnego Zarządzania Transportem na terenie miasta Zie-lona Góra.

Celem działania adaptacyjnego nr 5.2 jest m.in.: wymiana taboru na spełniający wyższe normy emisyjne oraz zeroemisyjny, budowa infrastruktury dla elektromobilności, w tym stacji ładowania, wydzielenie buspasów i zwiększenie częstotliwości kursowania autobusów. W ra-mach działania nr 5.3 przewiduje się zastosowanie ułatwień dla komunikacji miejskiej oraz utworzenie zintegrowanych centrów przesiadkowych.

„Program Ochrony Środowiska dla miasta Zielona Góra na lata 2020-2023 z perspektywą do roku 2027”¹⁶ określa dziesięć obszarów interwencji oraz dla każdego cel główny i kierunki interwencji wraz z zadaniami wyznaczonymi dla ich realizacji.

W obszarze interwencji „I Ochrona klimatu i jakości powietrza” wyznaczony cel to: „Po-prawa jakości powietrza do osiągnięcia poziomów wymaganych przepisami „Po-prawa, spełnianie standardów emisyjnych z instalacji oraz promocja wykorzystania odnawialnych źródeł energii”.

Jako główny kierunek interwencji wskazano w tym obszarze „OP.3. Rozwój i modernizacja transportu zbiorowego w kierunku transportu przyjaznego dla środowiska; wspieranie ekolo-gicznych form transportu - budowa ścieżek rowerowych”. W ramach tego kierunku wymieniono m.in. zadania:

▪ OP.3.1. Opracowanie Strategii Rozwoju Komunikacji Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego miasta Zielona Góra;

▪ OP.3.2. Rozwój komunikacji publicznej w oparciu o nowoczesny niskoemisyjny tabor auto-busowy oraz stworzenie zintegrowanego systemu komunikacji miejskiej mającego na celu przesiadkę z indywidualnych samochodów na rzecz transportu zbiorowego.

W zakresie obszaru interwencji „II Zagrożenia hałasem” wyznaczony cel to: „Zmniejsze-nie zagrożenia mieszkańców miasta ponadnormatywnym hałasem, zwłaszcza emitowanym przez środki transportu drogowego”. W ramach tego obszaru jako kierunek interwencji okre-ślono „ZH.1. Ochrona przed hałasem”, a w nim jedno z zadań to „ZH.1.2. Kontrola emisji hałasu do środowiska z ciągów komunikacyjnych (drogi oraz linie kolejowe)”.

„Program ochrony środowiska przed hałasem dla miasta Zielona Góra”¹⁷, określa cel stra-tegiczny jako: „Wyeliminowanie przekroczeń dopuszczalnych poziomów hałasu powyżej 5 dB na terenie miasta Zielona Góra w perspektywie długoterminowej”.

Zadaniami związanymi z mobilnością wymienionymi w Programie są: opracowanie kon-cepcji systemu sterowania ruchem na terenie miasta oraz opracowanie konkon-cepcji wyprowa-dzenia ruchu ciężkiego z wybranych obszarów miasta i opracowanie koncepcji wprowawyprowa-dzenia stref (obszarów) ograniczonych prędkości ruchu obejmujących swoim zasięgiem wybrane czę-ści miasta.

Jako zadania pośrednio wpływające na klimat akustyczny miasta wymieniono m.in.:

wprowadzanie do eksploatacji środków transportu o ograniczonej emisji hałasu (rozwój komu-nikacji opartej na autobusach elektrycznych), promowanie korzystania z niskoemisyjnych lub elektrycznych środków transportu, rozwój systemu buspasów, węzłów przesiadkowych i par-kingów, w tym Park&Ride.