Przedmieście Odrzańskie stało się jedną z najbardziej zanie-dbanych i niebezpiecznych części miasta. Piękne niegdyś ka-mienice z przełomu XIX i XX wieku były w dużej mierze zde-wastowane i zamieszkane przez osoby zagrożone wyklucze-niem społecznym. Zrujnowane elewacje, obite z tynku aż do czerwonej cegły ściany, usunięte balkony, zdewastowane bra-my służące niekiedy jako toalety publiczne – odstraszały wy-glądem i zapachem. Podwórza w kwartałach zabudowy peł-niły rolę parkingów oraz spontanicznych składowisk śmieci i innych elementów. Wprowadzenie nowych, atrakcyjnych funk-cji z jednoczesnym zabezpieczeniem przed wandalizmem i kra-dzieżami wydawało się niezbędne. Zły stan techniczny wielu obiektów i przestrzeni publicznych wymagał natychmiastowej i wszechstronnej rewitalizacji.
Znajdujące się na tym obszarze tereny zieleni należało zmo-dernizować i dostosować do aktualnych potrzeb mieszkańców i użytkowników. W parkach i zieleńcach brakowało atrakcyjnej oferty sportowej, rekreacyjnej i kulturalnej. Stan techniczny więk-szości ścieżek, alejek i placów był zły. Nawierzchnie asfaltowe utrudniały retencję wody do ziemi oraz zmniejszały walory wi-zualne przestrzeni. Ponadto komunikacja nie zapewniała dobrego dostępu dla osób starszych i niepełnosprawnych. Zieleń parkowa wymagała przeprowadzenia zabiegów rewitalizacyjnych – pie-lęgnacji, konserwacji i uzupełnienia. Dawne atrakcje np. przez lata nieczynna fontanna w parku Staszica, miały widoczne uszko-dzenia mechaniczne oraz niską wartość estetyczną. Place zabaw wymagały modernizacji, np. wymiany wyeksploatowanych urzą-dzeń zabawowych i nawierzchni. Brakowało wydzielonych i za-mkniętych stref dla spacerów z psem. Elementy małej architektu-ry i oświetlenie wymagały remontu, modernizacji i uzupełnienia. Obszar Przedmieścia w dużym stopniu zamieszkują ludzie biedni, zagrożeni wykluczeniem społecznym. Przy stosunkowo dużej gęstości zaludnienia następuje tutaj kumulacja środowisk patogennych. Poziom ubóstwa jest wysoki, natomiast poziom
u Rozalski 2012, s. 3
Reputacja terenów zieleni
Tabela 2.1 Planowane działania rewitaliza-cyjne określone w Programie dla
Obszaru Wsparcia. Oprac. własne
u Kłopot, Skiba 2006, s. 161
wykształcenia stałych mieszkańców niski. Wysoki jest też sto-pień przestępczości i wykroczeń. Dla zobrazowania nasilających się problemów społecznych można posiłkować się mapami za-mieszczonymi w Atlasie Problemów Społecznych Wrocławia u.
Program Rewitalizacji Obszaru Wsparcia
Rozważając zaawansowany stopień degradacji obszaru, opisa-ne wcześniej wskaźniki patogenopisa-ne oraz potrzeby mieszkańców, Urząd Gminy zaproponował szeroko zakrojone działania rewi-talizacyjne określone w Programie dla Obszaru Wsparcia (tab. 2.1).
Degradacja ekonomiczna (ubóstwo) Degradacja społeczna (wykluczenie społeczne) Degradacja przestrzeni publicznych Sytuacja • brak
wystar-czających zasobów • brak uczest-nictwa w życiu spo-łecznym • utrata funkcji przez prze-strzenie pub-liczne Działania postulowane • programy aktywizacji ekonomicz-nej • pomoc spo-łeczna • usługi spo-łeczne, • ośrodki aktywizacji społecznej • działania sprzyjające inkluzji spo-łecznej • działania inwestycyjno--remontowe • zapobieganie postępowi degradacji Działania planowane w Programie dla Obszaru Wsparcia • budowa centrum aktywizacji zawodowej • projekt rewitalizacji dawnych traktów handlowych • budowa cen-trum pomo-cy społecznej • projekt Ot-warte drzwi • remont i modernizacja wnętrz po-dwórzowych • renowacja parków i skwerów • remont elewa-cji i dachów kamienic • monitoring przestrzeni publicznych
Wśród kryteriów, które decydowały o wytypowaniu Przedmieś-cia spośród innych rejonów miasta i przyznania mu programu przedsięwzięć rewitalizacyjnych, znalazły się m.in.:
wysoki poziom bezrobocia, przestępczości i wykroczeń, niski wskaźnik prowadzenia działalności gospodarczej, niski poziom wartości zasobu mieszkaniowego.
Należy dodać, że wytyczne ministra rozwoju regionalne-go mówiły, iż działania mogą być realizowane wyłącznie na obszarach, na których co najmniej trzy z powyższych kryte-riów posiadają wartość wskaźnika większą (gorszą) niż wartość średnia dla całego województwa dolnośląskiego u. Ponadto, obszar mogło zamieszkiwać maksymalnie 35 tys. mieszkańców, a działania musiały być zgodne z dokumentami strategicznymi miasta i uzyskać poparcie mieszkańców.
Celem programu było zatrzymanie postępującej degradacji, od-nowienie infrastruktury publicznej i ożywienie społeczno-eko-nomiczne obszaru. Granice obszaru wyznaczone zgodnie z wy-tycznymi u obejmują: dzielnicę Nadodrze oraz część dzielnicy Ołbin. W granicach znalazły się również tereny pl. św. Macieja, okolice ul. Jedności Narodowej i ul. Pomorskiej. Ustalono listę przedsięwzięć rewitalizacyjnych, które mogą uzyskać dofinan-sowanie ze środków Unii Europejskiej.
W programie szczególną rolę przyznano przestrzeniom pub-licznym występującym na obszarze wsparcia, takim jak: parki i tereny zieleni, wnętrza międzyblokowe, tereny przyszkolne oraz zabudowa kamienicowa. Co ciekawe, określając zakres prac dla kamienic, odnoszono się do elewacji – ponieważ one stanowią ele-ment przestrzeni publicznej, oraz dachów – ponieważ są elemen-tem kluczowym dla zachowania danego budynku. Nadanie prio-rytetu przestrzeniom publicznym wynikało z wpływu, jaki ma właściwie zaaranżowana przestrzeń na jakość życia mieszkańców i prawidłowe funkcjonowanie Obszaru Wsparcia. Należy podkre-ślić, że to właśnie korzystanie z przestrzeni publicznych jest bez-płatne, nielimitowane i dostępne dla każdego. Dzięki właściwie zaaranżowanej przestrzeni nawet bardzo ubodzy mieszkańcy nie zostaną skazani na pogłębiające się wykluczenie społeczne, lecz staną się współuczestnikami życia społecznego.
Warunkami umożliwiającymi zachowanie później takiej przestrzeni w dobrej jakości są dozór i poprawa bezpieczeń-stwa. Stąd wśród przedsięwzięć znalazł się projekt zainstalo-wania monitoringu prewencyjnego przestrzeni publicznych (ok. 40 kamer na Obszarze Wsparcia). W odpowiedzi na
po-Kryteria typowania obszaru
u Wytyczne... 2011
Cel i zakres działań
trzeby mieszkańców najuboższych, chorych i niezaradnych zmodernizowane zostaną dwie oficyny, które posłużą do stwo-rzenia Nadodrzańskiego Centrum Wsparcia oraz centrum ak-tywizacji zawodowej. Duża część działań skierowana zostanie na inwestycje związane z mieszkalnictwem (w planach remon-ty 37 kamienic mieszkaniowych) oraz modernizacje obiektów edukacji (zespół budynków LO nr 1 oraz Gimnazjum nr 15) u. W ramach programu zrealizowane zostały trzy projekty do-tyczące terenów zieleni. Wśród nich: zieleniec przy pl. Strze-leckim, skwer przy ulicach Pomorskiej i Kaszubskiej oraz największy z nich – park Staszica. Działania polegały na zwiększeniu atrakcyjności terenów zieleni, poprawie warun-ków wypoczynku i rekreacji mieszkańców oraz poprawie sta-nu środowiska naturalnego (znaczenie ekologiczne). Celem głównym jest podnoszenie jakości życia mieszkańców.
Roboty budowlane w terenie obejmowały m.in.: remon-ty i przebudowy układów komunikacyjnych, budowę nowych atrakcji, rozbudowę placów zabaw dla dzieci i młodzieży, wypo-sażenie terenu w nowe ławki, kosze, stojaki na rowery, oświetle-nie, a także pielęgnację zieleni istniejącej oraz nowe nasadzenia drzew, krzewów i trawników.