W sensie przestrzennym park tworzą dwie wzajemnie na sie-bie oddziałujące strefy: centralna, skupiająca ważniejsze funkcje sportowo-rekreacyjne, oraz „peryferyjna”, stanowiąca jedno-cześnie połączenie funkcjonalne z wnętrzami okolicznych osied-li. Koncepcja zakłada skierowanie pierwszej z nich do wszyst-kich mieszkańców Poznania zarówno poprzez realizację wio-dącego programu parku sportowego, jak i wykreowanie prze-strzeni publicznej o elastycznie kształtowanych możliwościach wykorzystania (oferta w skali miasta). Ten postulat realizowany jest dzięki wprowadzeniu w tkankę parku otwartych łąk i błoni połączonych promenadami spacerowymi oraz utworzeniu cen-tralnie zlokalizowanego forum (il. 7.9).
Bardziej kameralny charakter przewidziano dla strefy ze-wnętrznej, kształtowanej w dużej mierze przez mieszkańców na zasadach partycypacji społecznej. Umieszczony w niej program skomponowano z uwzględnieniem odmiennych upodobań i po-trzeb przedstawicieli różnych grup wiekowych. Swoim zakresem obejmuje on zatem miejsca aktywnego wypoczynku wewnątrz osiedli, takie jak: place zabaw, wybiegi dla psów czy skate parki, ale również strefy o charakterze rehabilitacyjno-zdrowotnym.
Znajdujące się w nich sady i ogrody osiedlowe dzięki prze-wadze roślin o własnościach terapeutycznych mogą pełnić funk-cję swego rodzaju „sanatoriów” w mocno zurbanizowanej prze-strzeni miejskiej. Dodatkowo w alejach łączących ze sobą po-szczególne osiedla zaproponowano rozmieszczenie ażurowych grup drzew z dominacją dębu, brzozy, buka i sosny. Przebywa-nie w tego typu skupiskach – przez autorów koncepcji ochrzczo-nych pieszczotliwym mianem „Laskowików” – wskazane jest w stanie ogólnego osłabienia, w depresji czy chorobach płuc. Ich rozproszona lokalizacja nie tylko wpisuje się w ideę mozaiki, ale również odgrywa rolę w procesie kształtowania tożsamości par-ku jako całości. W koncepcji zagospodarowania parpar-ku przyjęto standardy urbanistyczne opracowane w Instytucie Gospodar-ki Przestrzennej i Komunalnej w Warszawie u oraz wskaźniki zrównoważonego projektowania opisane w skrypcie
Projektowa-nie zrównoważone jednostek strukturalnych u.
Dynamiczna kompozycja parku wynikająca ze sztywnych podziałów przestrzennych (struktura własności, osie widokowe, ciągi komunikacyjne itp.) dobrze komponuje się z poszczególny-mi zespołaposzczególny-mi zabudowy. Pozwala na łatwe skalowanie poszcze-gólnych stref, optymalizację przestrzeni i uniknięcie sztampowej malowniczości w przestrzeni tak bardzo zurbanizowanej. Ostre podziały planu funkcjonalno-przestrzennego łagodzi szeroko
uDylewski 1998
rozumiana roślinność. Mowa tu o różnych gatunkach roślin na-wiązujących do siedlisk potencjalnych, formach zieleni (aleje, szpalery, biogrupy) i funkcjach terenów zielonych.
W ujęciu funkcjonalnym projektowany park podzielono na część rekreacyjną i sportową, których oferta uzupełniona jest o zaplecze techniczno-komercyjne.
Program społeczno-rekreacyjny:
błonia do organizacji imprez plenerowych, łąka kwiatowa,
główny deptak – aleja różana,
trawnik do gier (boule, badminton, siłownie terenowe), place rekreacyjne,
zabawy wodne (hala, forum, aleja różana), parki dla psów – agility,
aleje do gier (szachy).
Program ogrodowy (sąsiedzki):
sad z miejscem do wypoczynku oraz pikników (kwiaty, krzewy jagododajne, drzewka owocowe),
„grzędy” podwyższone dla osób z problemami moto-rycznymi.
Program sportowo-wyczynowy: Centrum sportowe przy Piłsudskiego,
boisko piłkarskie typu „orlik”,
2 boiska do koszykówki i piłki siatkowej, otwarta siłownia na powietrzu,
siatkówka plażowa,
zaplecze sanitarno-administracyjne, Centrum sportowe pod estakadą,
skate park,
tor wyczynowy dla rowerzystów, karting,
otwarta siłownia na powietrzu.
Sztuka
Za optyczne ujednolicenie i integrację poszczególnych obszarów w omawianej koncepcji odpowiada nie tylko roślinność. Zapro-ponowane elementy artystyczne rozmieszczone zarówno
central-nie, jak i przy strefach wejściowych do parku także odgrywają podobną rolę. Założeniem projektu jest stworzenie rozległej, nie-znacznie ograniczonej przestrzeni, która miałaby możliwość po-łączenia funkcji estetycznych oraz społeczno-kulturowych z eko-nomicznymi. Lokalizacja forum w centralnej części parku suge-ruje jednocześnie funkcję głównego placu zgromadzeń – „serca” terenu objętego opracowaniem. Dzięki charakterystycznej formie inspirowanej strukturami cięgnowymi, jakie tworzą namioty czy rozpostarte żagle, ma ona szansę stać się nowym znakiem rozpo-znawczym tej części miasta Poznania (il. 7.10).
Podstawowy moduł projektu tworzy stała konstrukcja opar-ta na trzech „nogach” połączonych ze sobą w górnej części. Po-nieważ na całość założenia składa się dowolnie powielona liczba jednostek podstawowych, wielkość i ostateczna forma instalacji ograniczone są jedynie kształtem przeznaczonego pod nią tere-nu. Zmieniająca się wysokość modułów umożliwia miękkie for-mowanie powierzchni wieńczącej, dając wrażenie lekkości przy jednoczesnym zachowaniu jej cech charakterystycznych. Dodat-kowym atutem konstrukcji jest możliwość jej adaptacji do peł-nionych funkcji w zależności od chwilowego zapotrzebowania. Membrany chroniące na co dzień przed deszczem i słońcem mogą być z powodzeniem wykorzystane do wydzielenia mniejszych przestrzeni wewnętrznych, takich jak sklepy, stoiska czy pawilo-ny wystawiennicze.
Sztuka została włączona w układ funkcjonalny parku, akcen-tując przestrzeń publiczną i strefy wejściowe. Spójny charakter tej przestrzeni zapewnią zunifikowane detale małej architektury. Il. 7.10
Instalacja przestrzenna do ela-stycznej aranżacji funkcji rekrea-cyjnych. Autor: P. Wesołowski
Podsumowanie
Prace studialno-projektowe potraktowane zostały jako punkt wyj-ścia do szerszej dyskusji o formie poznańskiego parku i współ-czesnych parków sportowych i partycypacyjnych w ogóle. Za-prezentowana metoda kreowania parku zakłada dużą dowolność rozwiązań, które najczęściej definiowane są przez bieżące potrze-by lub rachunek ekonomiczny. Postulowane kluczowe rozwiąza-nia dotyczą działań partycypacyjnych. Zaangażowanie mieszkań-ców na trwałe w proces kształtowania parku powinno zaowoco-wać akceptacją i poszanowaniem tej przestrzeni.
Na zakończenie należy zaznaczyć, że miasto Poznań po roz-strzygnięciu konkursu rozpoczęło konsultacje społeczne z miesz-kańcami i właścicielami gruntów. Zgodnie z przewidywaniami, najwięcej emocji budziły sprawy własności i zagadnienia formal-no-prawne planowanych inwestycji u. Wobec rozbieżnych stano-wisk (i interesów) różnych stron, wiele konkursowych pomysłów architektonicznych już drugi rok czeka na realizację.
Bibliografia
Drapella-Hermansdorfer A. (red.), 2011, Projektowanie
zrównoważo-ne jednostek strukturalnych, Raport Politechniki Wrocławskiej nr
1/S--25/2011, Wrocław.
Gehl J., 2009, Życie między budynkami, RAM, Kraków.
Dylewski R. (red.), 1998, Standardy urbanistyczne (Projekt), Instytut Gos-podarki Przestrzennej i Komunalnej, Warszawa.
Kamiński J., 2011, Konsultacje społeczne sposób na rewitalizację terenów
zie-leni, Zieleń miejska nr 9 (53), Abrys, Poznań, s. 44–47.
Pawłowska K., 2008a, Idea i metody partycypacji społecznej w
architektu-rze krajobrazu, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego nr 10, Sosnowiec,
s. 617–624.
Pawłowska K., 2008b, Przeciwdziałanie konfliktom wokół ochrony i
kształto-wania krajobrazu. Partycypacja społeczna, debata publiczna, negocjacje,
Wy-dawnictwo Politechniki Krakowskiej, Kraków.
Pawuła R., 1964, Rataje nowa dzielnica Poznania, Architektura nr 7/8, Warszawa, s. 322–330.
Spotkanie z właścicielami gruntów, 2011, Raport z konsultacji społecznych
dot. propozycji zagospodarowania „Rataje – Park” w Poznaniu, Poznań.
Ustawa o gospodarce nieruchomościami z dnia 21 sierpnia 1997 r., Dz.U.
z 1997 r. Nr 115, poz. 741.