Problemy uzależnień i przemocy w rodzinie w Gminie Chełmek

Alkoholizm, narkomania oraz przemoc w rodzinie należą do najpoważniejszych problemów społecznych. Wymienione wyżej zjawiska powodują szkody we wszystkich sferach życia człowieka, mając istotny wpływ zarówno na poczucie bezpieczeństwa społecznego, a także na ogólny stan zdrowia, zdolność do konkurencji na coraz bardziej wymagającym rynku pracy oraz relacje rodzinne i międzyludzkie.

Światowa Organizacja Zdrowia określa alkoholizm jako chorobę związaną ze znacznym osłabieniem wynikającym z trwałego oraz nadmiernego spożywania alkoholu, przy czym osłabienie oznacza dysfunkcjonalność na poziomie fizycznym, psychicznym, a także społecznym. Narodowy Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, uzależnienie od alkoholu określa jako zespół zjawisk poznawczych, fizjologicznych oraz behawioralnych, wśród których picie alkoholu dominuje nad innymi zachowaniami, które miały poprzednio dla pacjenta większą wartość.

W większości rodzin z problemem alkoholowym najbardziej bezbronne oraz poszkodowane są dzieci. Każdą rodzinę należy bowiem rozpatrywać jako system, który składa się z poszczególnych części, powiązanych ze sobą w określony sposób, dla osiągnięcia wspólnego celu. Zjawiska, jakie zachodzą w ramach tego systemu wymuszają na jej członkach konieczność dopasowania się do sytuacji i wydarzeń jakie mają w nim miejsce.

Sytuacja panująca w dysfunkcyjnych rodzinach z problemem alkoholowym zmusza dzieci do odgrywania rożnych ról oraz przyjęcia określonego sposobu postępowania.

Wśród przyczyn popadania w alkoholizm zasadniczą rolę odgrywają uwarunkowania społeczne, nieprawidłowe wzorce rodzinne, brak celów życiowych, a także często utrata zatrudnienia. W celu skutecznego przeciwdziałania problemowi alkoholowemu, istotne jest wzmocnienie prowadzonych działań profilaktycznych i prewencyjnych.

Do Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (GKRPA) w Chełmku w 2014 roku wpłynęło 61 wniosków o podjęcie czynności zmierzających do orzeczenia obowiązku poddania się leczeniu odwykowemu 55 osób nadużywających alkoholu, z czego 16 osób, to osoby korzystające ze wsparcia finansowego MOPS w Chełmku. Osoby te zgłaszane były do GKRPA przez członków rodzin, Policję oraz pracowników socjalnych Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Chełmku.

Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Chełmek na lata 2016 - 2020

Tabela 12. Korzystający z pomocy społecznej z powodu alkoholizmu w latach 2011 – 2014

Rok 2011 2012 2013 2014

liczba rodzin 46 56 49 51

liczba osób w rodzinie 73 94 80 91

Źródło: Opracowanie własne na podstawie OZPS dla Gminy Chełmek

Należy zauważyć, iż stosunkowo niskie wartości, podawane w powodach przyznawania pomocy społecznej z powodu alkoholizmu związane są z niedogodnościami w kwalifikowaniu tej przyczyny, które to wynikają z obowiązujących przepisów prawa.

Pracownik socjalny w wywiadzie środowiskowym nie może wskazać tego powodu, jako kwalifikującego do udzielenia pomocy społecznej, dopóki choroba ta nie zostanie jednoznacznie zdiagnozowana.

Coraz większa powszechność i dostępność środków odurzających sprzyja szerzeniu się narkomanii. Obecnie zauważalna jest moda na zażywanie środków odurzających, chęć poszukiwania nowych wrażeń i doznań oraz traktowanie narkotyków jako środków umożliwiających ucieczkę od trudności życia codziennego, rozładowanie stresu i konfliktów.

Narkomania to określenie odnoszące się do uzależnienia od substancji chemicznych, które wpływają na czynności mózgu. Charakteryzuje się ono tzw. głodem narkotycznym, przymusem zażywania środków odurzających, jak również chęcią ich zdobycia za wszelką cenę i wszystkimi sposobami. Powszechnie wiadomo, iż z dostępem do narkotyków nie ma większych kłopotów.

Uzależnienie od narkotyków to choroba, która wymaga leczenia, a osoba uzależniona powinna zdawać sobie sprawę, że walka toczy się o jej zdrowie, a w skrajnych przypadkach nawet o życie. Pomoc takiej osobie to nie tylko skierowanie do odpowiedniego leczenia, ale także wsparcie psychiczne. Próba zrozumienia świata człowieka uzależnionego jest trudna, ale nie jest niemożliwa.

Tabela 13. Korzystający z pomocy społecznej z powodu narkomanii w latach 2011 – 2014

Rok 2011 2012 2013 2014

liczba rodzin 5 4 6 6

liczba osób w rodzinie 14 7 10 11

Źródło: Opracowanie własne na podstawie OZPS dla Gminy Chełmek

Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Chełmek na lata 2016 - 2020

Przemoc w rodzinie jest z kolei patologią mającą w wielu przypadkach swoje źródło w ubóstwie i uzależnieniach. Jej ofiarami są niejednokrotnie osoby słabe fizycznie, psychicznie, o niskim poczuciu własnej wartości, zależne w jakiś sposób od sprawcy. Na ogół należą do nich kobiety i dzieci, ale także osoby niepełnosprawne, starsze oraz chore.

W celu skutecznego przeciwdziałania problemom uzależnień i przemocy w rodzinie oraz aby eliminować ich niekorzystny wpływ na społeczeństwo, konieczne jest prowadzenie działań związanych z profilaktyką i ich rozwiązywaniem oraz integracji społecznej osób nimi dotkniętych. Na szczeblu gminnym działania te wyznaczane są w ramach gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, przeciwdziałania narkomanii, a także przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie, a ich inicjowanie należy do Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.

Tabela 14. Ofiary i sprawcy przemocy w Gminie Chełmek w latach 2011 – 2014

Rok 2011 2012 2013 2014

liczba ofiar przemocy

19 16 19 19

liczba sprawców przemocy

14 9 16 17

Źródło: Opracowanie własne na podstawie OZPS dla Gminy Chełmek

Od 2012 roku rośnie liczba sprawców przemocy. Negatywne, często nieodwracalne skutki tego zjawiska oraz bezpośrednie oddziaływanie przemocy na rodzinę i społeczeństwo wymagają, zdaniem autorów Strategii, specjalnej uwagi i koncentracji.

Tabela 15. Osoby pokrzywdzone w wyniku przemocy domowej w Gminie Chełmek w latach 2011 – 2014

Rok 2011 2012 2013 2014

liczba kobiet

15 6 7 14

liczba mężczyzn

1 2 1 2

liczba nieletnich

8 1 1 0

OGÓŁEM

24 9 9 16

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych MOPS w Chełmku

Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Chełmek na lata 2016 - 2020

Tabela 16. Sprawcy przemocy domowej w Gminie Chełmek w latach 2011 – 2014

Rok 2011 2012 2013 2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych MOPS w Chełmku

Z przedstawionych danych wynika, iż skala problemu przemocy domowej w Gminie Chełmek jest kwestią wymagającą systematycznego działania. Na podstawie analizy przedstawionych danych można zauważyć, że przemoc w rodzinie, pomimo iż nadal jest problemem wstydliwym i niechętnie ujawnianym publicznie, coraz więcej osób decyduje się na poszukiwanie pomocy w instytucjach zajmujących się przeciwdziałaniem temu zjawisku.

Tabela 17. Rodzaj stosowanej przemocy w Gminie Chełmek w latach 2011 – 2014

Rok 2011 2012 2013 2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych MOPS w Chełmku

Tabela 18. „Niebieskie karty” założone w Gminie Chełmek w latach 2011 – 2014

Rok 2011 2012 2013 2014

liczba niebieskich kart

24 9 16 20

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych MOPS w Chełmku

Przy Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w Chełmku działa Punkt Informacji, Wsparcia i Pomocy dla Osób Dotkniętych Przemocą w Rodzinie, w którym porad i wsparcia osobom uwikłanym w mechanizm przemocy udzielają prawnik, psycholog, dzielnicowi oraz pracownicy socjalni.

Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Chełmek na lata 2016 - 2020 Z porad i wsparcia w prowadzonym na terenie Gminy Chełmek Punkcie Informacji, Wsparcia i Pomocy dla Osób Dotkniętych Przemocą w Rodzinie skorzystało: w 2012 roku – 39 osób, w 2013 roku – 40 osób, a w 2014 roku – 25 osób.

W Gminie funkcjonuje również Zespół Interdyscyplinarny, w skład którego wchodzą:

przedstawiciele Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Chełmku, pracownicy socjalni Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Chełmku, przedstawiciel Komisariatu Policji w Chełmku, przedstawiciel organizacji pozarządowej, pedagog szkolny, pielęgniarka środowiskowa oraz kuratorzy zawodowi Sądu Rejonowego w Oświęcimiu.

Do zadań Zespołu Interdyscyplinarnego należy diagnozowanie problemu przemocy domowej, inicjowanie interwencji w środowisku dotkniętym przemocą, informowanie o miejscach, w których można uzyskać pomoc w przypadku wystąpienia przemocy w rodzinie, tworzenie lokalnego systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie, prowadzenie profilaktyki, uświadamianie mieszkańców na temat zagrożeń problemem przemocy w rodzinie oraz podnoszenie kwalifikacji osób pomagającym rodzinom, w których występuje przemoc.

Gmina Chełmek nie posiada zasobów instytucjonalnych, które w swoich kompetencjach są wystarczające do zabezpieczenia wszystkich potrzeb społecznych dotyczących problematyki przeciwdziałania przemocy domowej. Gmina współpracuje ze specjalistycznymi instytucjami powiatowymi zajmującymi się zapobieganiem i zwalczaniem przemocy w rodzinie.

Zaznaczyć trzeba w tym miejscu, iż brak mieszkań chronionych w zasobie Gminy wskazuje na potrzebę ich utworzenia w przyszłości i uzupełnienie tym samym zakresu narzędzi, aby eliminować niekorzystne skutki zjawiska przemocy w rodzinie.

W okresie obowiązywania niniejszej Strategii, zakładany jest wzrost świadomości społeczności lokalnej, związany z problemem przemocy w rodzinie, poprzez zastosowanie działań profilaktycznych i prewencyjnych. Poprzez ścisłą współpracę instytucji samorządowych oraz pozarządowych zakłada się wzrost skuteczności działań na rzecz osób, które doświadczyły lub doświadczają przemocy w rodzinie.

Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Chełmek na lata 2016 - 2020